Sá»± méo mó của thị trường, những cÆ¡n tăng nóng về giá, doanh nghiệp (DN) Ä‘á»™c quyền được hưởng lợi nhuận kép và chỉ số niềm tin của dân chúng Ä‘ang xuống thấp trong lÄ©nh vá»±c quản lý giá. Giá Ä‘iện, xăng, dầu… được trao quyền cho DN, song việc giám sát thị trường vÆ°á»›ng nhÆ° gà mắc tóc. Những bất bình đẳng và bất bình thường trong thị trường xăng, Ä‘iện hiện nay là do thiếu Ä‘iểm tá»±a – "thị trường cạnh tranh Ä‘úng nghÄ©a”.

Thiệt thòi người tiêu dùng

Má»™t tháng qua, lá»™ trình tăng giá Ä‘iện 1 lần và xăng 3 lần Ä‘ã Ä‘ánh dấu bÆ°á»›c Ä‘i đầu tiên về thị trường hóa giá cả tại Việt Nam. NhÆ°ng dường nhÆ° những thay đổi về giá của hai mặt hàng này Ä‘ã bá»™c lá»™ nhiều bất cập bởi còn liên quan đến yếu tố Ä‘á»™c quyền. Nói rõ nghÄ©a hÆ¡n là chÆ°a có thị trường cạnh tranh Ä‘ã vá»™i ép giá cạnh tranh.

 

Cụ thể trong lÄ©nh vá»±c kinh doanh xăng dầu, loại hàng hóa Ä‘ã được "thả nổi” thì đến giờ, cả nÆ°á»›c giờ má»›i có 12 DN đầu mối nhập khẩu, nhÆ°ng "anh cả” Petrolimex đảm bảo 53% nguồn cung cả nÆ°á»›c, chiếm lÄ©nh hÆ¡n 60% thị phần bán lẻ Ä‘ã có quyền quyết định giá tăng ở mức nào, thời Ä‘iểm nào. Điện từ phân phối, truyền tải, định giá đều do "má»™t tay” Tập Ä‘oàn Điện lá»±c VN (EVN) chi phối.

 

Khi giá cả theo thị trường và DN được trao quyền định giá thì yêu cầu hÆ¡n cao hÆ¡n về sá»± minh bạch và các cÆ¡ chế kiểm soát giá cả. NhÆ°ng sá»± minh bạch và các cÆ¡ chế kiểm tra giá xăng dầu, Ä‘iện vẫn tù mù khiến cho DN đầu mối được lợi trăm bề.

 

Vá»›i xăng dầu, dù vẫn đều đặn công bố bảng giá thành nhÆ°ng vá»›i các chuyên gia, Ä‘ó chÆ°a phải là tất cả, chỉ là má»™t phần nổi của giá. Còn rất nhiều vấn đề khác, về các định mức kỹ thuật, chế Ä‘á»™ hoa hồng, dữ trữ lÆ°u thông, giá thá»±c tế của má»—i lô hàng nhập khẩu và phân phối... tác Ä‘á»™ng đến giá chÆ°a được nói đến. Chế Ä‘á»™ kế toán, hiệu quả quản lý của các DN và nhất là những Æ°u Ä‘ãi và nguồn lá»±c đầu tÆ° của Nhà nÆ°á»›c cho DN vẫn chÆ°a rõ ràng.

 

Nếu chúng ta không nhanh chóng có những chính sách kiểm soát má»›i thì chắc chắn việc tiến tá»›i giá thị trường của Ä‘iện và xăng dầu vẫn chỉ là ná»­a vời. Từ năm 2009, chúng ta Ä‘ã từng nghe: tiến tá»›i giá thị trường có nghÄ©a là thị trường có tăng có giảm. NhÆ°ng trên suốt biểu đồ giá của 2 mặt hàng này trong vòng 3 năm qua, dường nhÆ° chỉ có chiều... Ä‘i lên.

 

Vì vậy, má»›i Ä‘ây, TS Nguyá»…n Đình Cung, Viện phó Viện Quản lý kinh tế TW đề xuất cần thành lập cÆ¡ quan giám sát Ä‘á»™c lập để giám sát thị trường. Theo TS Cung, các cÆ¡ quan quản lý hiện nay, nhÆ° Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng, Bá»™ Tài chính... Ä‘ang đảm nhiệm chức năng "3 trong 1”: vừa là chủ sở hữu DN nhà nÆ°á»›c, vừa là người giám sát thị trường, lại vừa là nhà làm chính sách cho thị trường. Đây là Ä‘iều bất ổn và thiếu minh bạch.

 

 

Bao giờ má»›i có giá Ä‘iện cạnh tranh?

Ảnh: Hoàng Long

Sá»± kỳ quặc không thể hiểu được

 

Thành lập hẳn má»™t cÆ¡ quan giám sát Ä‘á»™c lập về giá trong bối cảnh Ä‘ã có rất nhiều các cÆ¡ quan chịu trách nhiệm quản lý thị trường chắc chắn bá»™c lá»™ sá»± chồng chéo. Thậm chí, theo đại biểu quốc há»™i TS Du Lịch nếu "đẻ” thêm cÆ¡ quan nào nữa thì sẽ khó quản cÅ©ng nhÆ° khó tính được mức Ä‘á»™ hiệu quả.

 

Còn chuyên gia Ngô Trí Long lại cho rằng, trong khi chúng ta Ä‘ang có má»™t Ủy ban giám sát tài chính Quốc gia Ä‘á»™c lập trá»±c thuá»™c Chính phủ mà hiệu quả chÆ°a được thể hiện trong thá»±c tế thì theo tôi, tốt nhất chúng ta nên củng cố, Ä‘ào tạo lại Ä‘á»™i ngÅ© cán bá»™ trong lÄ©nh vá»±c quản lý, giám sát thị trường má»™t cách chuyên nghiệp, đồng thời giao chức năng, nhiệm vụ cụ thể rõ ràng.

 

Thá»±c tế, hệ thống giám sát giá xăng, Ä‘iện hiện nay là dày đặc: có lá»±c lượng quản lý thị trường, có Cục Quản lý giá, có giám sát chuyên ngành là Cục Điều tiết Ä‘iện lá»±c, cao hÆ¡n là Ủy ban kinh tế Quốc há»™i, có Kiểm toán Nhà nÆ°á»›c và Thanh tra Chính phủ… NhÆ°ng bất cập trong giá xăng vẫn hiện hữu. Chỉ tăng và giảm ít, đẩy bất lợi cho người tiêu dùng. Giải thích bất cập trong giá xăng, TS lê Đăng Doanh nói: các chính sách xây dá»±ng để Ä‘iều hành giá xăng, giá Ä‘iện đều thiếu má»™t Ä‘iểm tá»±a cÆ¡ bản: thị trường cạnh tranh. Lợi ích nhóm vì vậy được kéo dài từ năm này sang năm khác. Giống nhÆ° hình ảnh, cây không được mọc trên đất.

 

Khách quan nhìn lại, cho tá»›i nay việc tiến tá»›i giá thị trường của các mặt hàng Ä‘iện, xăng của các cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c vẫn Ä‘ang giậm chân tại chá»—. Hàng loạt kiến nghị sá»­a đổi Nghị định 84, thời sá»± hóa việc tÆ°á»›c giấy phép các cây xăng găm hàng cÅ©ng không làm giảm bức xúc trong dÆ° luận. Vấn đề chất lượng xăng, việc bám sát giá xăng theo tình hình thế giá»›i luôn lá»—i nhịp.

 

Thị trường xăng dầu ná»™i địa vì thế lại càng trở nên kỳ quặc hÆ¡n. Giống nhÆ° má»™t hình ảnh so sánh gã say rượu, cứ lầm lÅ©i Ä‘i, bất chấp chÆ°á»›ng ngại vật phía trÆ°á»›c. Thi thoảng Ä‘iểm bằng má»™t vài bÆ°á»›c giật lùi không Ä‘áng kể.

 

Vì vậy sá»± Ä‘á»™c lập của má»™t cÆ¡ quan không phải là tất cả, không thể chuyển ngay được tình hình. Thuốc cho giá xăng dầu chính là tạo được cạnh tranh. Nhiều doanh nghiệp cùng tham gia thị trường gồm cả tÆ° nhân lẫn DN nhà nÆ°á»›c sẽ tá»± nó giải quyết rốt ráo bài toán giá.

 

Nhiều người cho rằng, phải tăng giá thì má»›i gắn được thị trường hóa, nhÆ°ng việc giảm giá má»›i giúp được các DN cạnh tranh Ä‘úng nghÄ©a. Các DN sẽ buá»™c phải tiết giảm tối Ä‘a trên tất cả các lÄ©nh vá»±c chi phí sản xuất, quản lý hao hụt,… Ngoài ra cÅ©ng cần xem lại hệ thống thuế. Ở nÆ°á»›c ta huy Ä‘á»™ng qua thuế và phí quá nhiều, vá»›i mức thá»±c tế trên 30%, trong khi ở các nÆ°á»›c khác thì trung bình chỉ khoảng 17%. Vì thế, nên giảm thuế, phí khác xuống để DN có tích lÅ©y mà đầu tÆ°.

 

Nguồn tin: daidoanket