Theo kết quả cuá»™c trÆ°ng cầu ý dân ngày 9-1 vừa qua, vá»›i 99% phiếu ủng há»™, miền nam Xu-đăng sẽ chính thức tách khỏi miền bắc thành quốc gia Ä‘á»™c lập vào tháng 7 tá»›i. Việc tách Xu-đăng làm hai quốc gia sẽ khiến đất nÆ°á»›c rá»™ng lá»›n nhất châu Phi này phải đối mặt những vấn đề gai góc khó giải quyết, nhất là việc chia sẻ nguồn tài nguyên dầu mỏ, liên quan lợi ích của các công ty nÆ°á»›c ngoài Ä‘ang hoạt Ä‘á»™ng tại Ä‘ây.

Trữ lượng dầu mỏ của Xu-đăng Æ°á»›c tính khoảng 6,7 tá»· thùng (lá»›n thứ ba châu Phi). Vấn đề còn tranh cãi trong phân chia giữa hai miền nam-bắc là khu vá»±c miền trung A-bi-ây giàu dầu mỏ. Hiện ở khu vá»±c này vẫn xảy ra các cuá»™c xung Ä‘á»™t giữa các bá»™ lạc từ hai miền. Việc phân giá»›i cắm mốc thá»±c tế đường biên giá»›i của A-bi-ây và sá»± tham gia của má»™t bá»™ lạc A-rập ở phía bắc, người Mét-xi-ri-y-a là hai Ä‘iểm chủ yếu của tranh chấp. Miền nam Xu-đăng chiếm 85% sản lượng dầu mỏ nÆ°á»›c này và có rất nhiều khu vá»±c còn chÆ°a được thăm dò. HÆ¡n 80% sản lượng dầu mỏ của Xu-đăng vá»›i công suất khoảng 500 nghìn thùng/ngày được Ä‘Æ°a qua hai đường ống từ miền nam nối vá»›i Cảng Xu-đăng ở miền bắc để xuất khẩu Ä‘i các nÆ°á»›c. Theo hiệp định hòa bình chấm dứt ná»™i chiến giữa hai miền nam-bắc ký năm 2005, nguồn lợi dầu mỏ được chia sẻ công bằng vá»›i tá»· lệ 50-50, bởi các mỏ dầu tập trung ở miền nam, trong khi các đường ống dẫn dầu và các nhà máy lọc dầu lại nằm ở miền bắc. Miền nam không có biển và cần đường ống dẫn dầu tá»›i Biển Ðỏ để xuất khẩu. Tuy nhiên, các quan chức miền nam muốn thay thế cách phân chia này bằng trả phí trung chuyển cho việc sá»­ dụng cÆ¡ sở hạ tầng ở miền bắc. Ðể tránh phụ thuá»™c cÆ¡ sở hạ tầng ở miền bắc, miền nam Ä‘ã xem xét xây dá»±ng má»™t đường ống xuất khẩu dầu thay thế tá»›i thành phố biển Môm-ba-xa của Kê-ni-a. Lãnh đạo Phong trào Giải phóng nhân dân Xu-đăng ở miền nam cho biết, khu vá»±c này sẽ không phụ thuá»™c cá»­a xuất khẩu dầu mỏ duy nhất là Cảng Xu-đăng. Nếu có thêm các mỏ dầu được phát hiện, miền nam sẽ xây dá»±ng các đường ống dẫn dầu má»›i.

Vá»›i nguồn tài nguyên dồi dào, phong phú nhÆ° dầu mỏ, vàng, u-ra-ni, Xu-đăng Ä‘ã trở thành đối tác kinh tế quan trọng của nhiều nÆ°á»›c nhÆ° Trung Quốc, Ấn Ðá»™ và các nÆ°á»›c A-rập. Nhiều nÆ°á»›c phÆ°Æ¡ng Tây từ lâu cÅ©ng 'thèm khát' các mỏ dầu chủ yếu nằm ở miền nam nÆ°á»›c này. Trong những năm gần Ä‘ây, nhiều công ty nÆ°á»›c ngoài Ä‘ã triển khai các hoạt Ä‘á»™ng khoan dầu ở khu vá»±c miền nam. Công ty Dầu khí quốc gia Trung Quốc (CNPC) và Sinopec của Trung Quốc, Petronas của Ma-lai-xi-a, OVL và Total của Pháp Ä‘ã mở rá»™ng các hoạt Ä‘á»™ng khai thác và thăm dò ở Ä‘ây. CNPC hiện là nhà đầu tÆ° nÆ°á»›c ngoài lá»›n nhất Xu-đăng vá»›i khoảng năm tá»· USD vốn đầu tÆ° phát triển các mỏ dầu. Trung Quốc sở hữu 50% cổ phần má»™t nhà máy lọc dầu gần Khắc-tum, sở hữu từ 65% đến 80% sản lượng khai thác dầu của Xu-đăng. CNPC nắm giữ 40% cổ phần thông qua Công ty Hoạt Ä‘á»™ng Dầu khí mà trong Ä‘ó Tập Ä‘oàn dầu khí Petronas của Ma-lai-xi-a cÅ©ng có 30% cổ phần, Tập Ä‘oàn ONGC Videsh của Ấn Ðá»™ có 25% và công ty dầu mỏ của nhà nÆ°á»›c Xu-đăng Sudapet có 5% cổ phần còn lại. Các tập Ä‘oàn dầu mỏ lá»›n của Mỹ cÅ©ng biết tá»›i sá»± giàu có về dầu mỏ của Xu-đăng từ đầu những năm 1970. Vì vậy, theo các nhà phân tích, trong tÆ°Æ¡ng lai, miền nam Xu-đăng sẽ thu hút nhiều lợi ích hÆ¡n trong lÄ©nh vá»±c dầu mỏ và khí đốt, đặc biệt từ các công ty Mỹ. Dầu mỏ chiếm 90% giá trị xuất khẩu, là nguồn thu ngoại tệ quan trọng nhất của khu vá»±c này. Bá»™ trưởng Dầu mỏ Xu-đăng L. Ðeng cho biết, nÆ°á»›c này có thể tăng sản lượng dầu từ 500 nghìn lên má»™t triệu thùng/ngày trong ba năm tá»›i. Ông khẳng định các công ty nÆ°á»›c ngoài Ä‘ang hoạt Ä‘á»™ng khai thác tại các giếng dầu ở miền nam Xu-đăng sẽ tiếp tục hoạt Ä‘á»™ng khi miền nam tách thành quốc gia Ä‘á»™c lập. Ông cÅ©ng công bố rằng, Tập Ä‘oàn Total của Pháp sẽ tham gia cùng các công ty khai thác thăm dò dầu mỏ ở miền nam nÆ°á»›c này vào tháng 4 tá»›i và Công ty Dầu mỏ Ca-ta cÅ©ng sẽ hoạt Ä‘á»™ng ở Ä‘ây. Giu-ba, thủ phủ của miền nam Xu-đăng sẽ trở thành thủ Ä‘ô đất nÆ°á»›c thứ 54 của châu Phi nên Ä‘ây là thị trường má»›i tiềm năng cho kinh doanh, hấp dẫn các nhà đầu tÆ° nÆ°á»›c ngoài. Công ty bia quốc tế SAB Miller Ä‘ã thành lập chi nhánh ở miền nam Xu-đăng và xây dá»±ng má»™t nhà máy ở Giu-ba vá»›i sản lượng hÆ¡n hai triệu lít/năm. U-gan-Ä‘a Ä‘ang xây dá»±ng dá»± án nhà ở, Ê-ri-tÆ¡-ri-a mở các doanh nghiệp làm ăn tại Ä‘ây. Kê-ni-a phát triển các kế hoạch kinh doanh má»›i vá»›i Nam Xu-đăng.

Theo các nhà phân tích, mặc dù Chính phủ miền bắc Xu-đăng tuyên bố tôn trọng quyết định của nhân dân miền nam về việc tách khu vá»±c này thành quốc gia Ä‘á»™c lập, song việc chia đất nÆ°á»›c này thành hai phần khiến hai miền nam-bắc Xu-đăng còn phải đối mặt nhiều khó khăn trong phân chia nguồn lợi dầu mỏ. Trong khi khu vá»±c miền nam, vá»›i cÆ¡ sở hạ tầng nghèo nàn và bị tàn phá do ná»™i chiến và xung Ä‘á»™t kéo dài, là cÆ¡ há»™i cho các nhà đầu tÆ° nÆ°á»›c ngoài, thì miền bắc, vốn phụ thuá»™c các mỏ dầu ở miền nam, có nguy cÆ¡ mất hàng tá»· USD má»—i năm.

Nguồn: Nhandan