Việc thời gian gần Ä‘ây, Chính phủ liên tiếp có những quyết định tăng giá nhiên liệu đầu vào nhÆ° Ä‘iện, xăng dầu (tăng cả giá và thuế môi trường) Ä‘ã dấy lên nhiều lo ngại tác Ä‘á»™ng tiêu cá»±c lên giá cả hàng hoá, ảnh hưởng đến đời sống của người dân và việc sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Vậy ảnh hưởng cụ thể của các quyết định này ra sao, biện pháp nào để ngăn chặn tình trạng “té nÆ°á»›c theo mÆ°a”, Ä‘ua nhau tăng giá…? Chuyên mục Trò chuyện Chủ nhật – Báo Công an nhân dân Ä‘ã có cuá»™c trao đổi vá»›i ông Nguyá»…n Tiến Thỏa - Phó Chủ tịch kiêm Tổng ThÆ° ký Há»™i Thẩm định giá Việt Nam:

PV: Là má»™t chuyên gia về giá, xin ông cho biết giá Ä‘iện tăng thêm 7,5% sẽ tác Ä‘á»™ng thế nào đến sản xuất, đời sống và giá cả thị trường?

Ông Nguyá»…n Tiến Thỏa: Điện là “Ä‘áº§u vào” quan trọng đối vá»›i sản xuất và đời sống, Ä‘ã tăng giá, dù ở mức Ä‘á»™ nào cÅ©ng sẽ tác Ä‘á»™ng làm tăng chi tiêu của nền kinh tế và tác Ä‘á»™ng đến mặt bằng giá cả thị trường. Về tổng thể, việc Ä‘iều chỉnh tăng giá 7,5%, ngành Điện tăng thu thêm khoảng 13.000 tá»· đồng, thì cÅ©ng có nghÄ©a là toàn bá»™ nền kinh tế phải tăng chi thêm ngần Ä‘ó.

Theo tính toán của chúng tôi, đối vá»›i đời sống, nếu há»™ gia Ä‘ình sá»­ dụng trong bậc thang đến 100 kWh/tháng, giá Ä‘iện tăng 6,9% sẽ phải chi thêm 5.300 đồng/tháng. TÆ°Æ¡ng tá»±, sá»­ dụng bình quân trong mức 101- 300 kWh/tháng, mức tăng giá khoảng 7,5% và mức chi thêm sẽ vào khoảng 23.880 đồng và sá»­ dụng bình quân trên 300 kWh, sẽ phải chi thêm 93.438 đồng/tháng (mức tăng khoảng 7,7 – 7,8%). Tuy nhiên, các há»™ sá»­ dụng Ä‘iện trong bậc thang 50 kWh đầu tiên là các há»™ nghèo vẫn được Nhà nÆ°á»›c há»— trợ trá»±c tiếp.

Đối vá»›i sản xuất, có tá»· lệ tăng cao hÆ¡n so vá»›i Ä‘iện sinh hoạt, giá tăng đẩy chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm tăng, nhÆ° giá thành phôi thép sẽ tăng khoảng 0,45%, thép tăng khoảng 0,5% – 0,7%, xi măng tăng 2,25%, giấy tăng 0,5% đến 0,8%. Vá»›i mặt bằng giá cả chung, tăng giá Ä‘iện cÅ©ng sẽ làm cho chỉ số giá tiêu dùng tăng khoảng 0,369%. Tác dụng của việc tăng giá Ä‘iện lần này đối vá»›i sản xuất và mặt bằng giá nhÆ° trên là logic về mặt lý thuyết “đầu vào, đầu ra” thông nhau, còn trên thá»±c tế, “đầu ra” có tăng được hay không, tăng ở mức Ä‘á»™ nào còn phụ thuá»™c vào rất nhiều yếu tố nhÆ°: cung cầu, các giải pháp, ứng xá»­ của DN, của người tiêu dùng và các biện pháp bình ổn giá của Nhà nÆ°á»›c.

PV: Ngay sau khi Ä‘iện tăng giá thì xăng dầu cÅ©ng được Ä‘iều chỉnh ở mức khá lá»›n. Điều này có gây lo ngại về tác Ä‘á»™ng kép?

Ông Nguyá»…n Tiến Thỏa: Giá xăng vừa qua tăng 1.600 đồng/lít (khoảng 10%) tất nhiên là cÅ©ng có tác Ä‘á»™ng đến sản xuất và đời sống. Nếu người sá»­ dụng xe máy Ä‘i làm việc hàng ngày (chỉ tính những người làm công ăn lÆ°Æ¡ng) sẽ phải chi thêm cho xăng bình quân khoảng 24.000 – 32.000 đồng/tháng.

CÆ°á»›c vận tải sẽ tăng khoảng 4%. Chỉ số giá tiêu dùng về lý thuyết sẽ tăng 0,83% (cả 2 vòng). Nhìn vào diá»…n biến của giá xăng dầu thế giá»›i những ngày qua thì tôi cho rằng việc Ä‘iều chỉnh giá xăng dầu là hợp lý, hợp lệ theo quy định của Nghị định 83 của Chính phủ và phù hợp vá»›i biến Ä‘á»™ng Ä‘i lên của giá thị trường.

PV: Ông nhận định sao về việc lâu nay dÆ° luận vẫn cho rằng giá xăng giảm thì ít, tăng thì nhiều?

Ông Nguyá»…n Tiến Thỏa: Tôi cho rằng nhận xét nhÆ° vậy cÅ©ng chÆ°a thật chính xác. Xăng dầu nÆ°á»›c ta phải nhập khẩu là chủ yếu, giá trong nÆ°á»›c phụ thuá»™c vào sá»± biến Ä‘á»™ng của giá thị trường thế giá»›i, do Ä‘ó tăng giảm bao nhiêu cÆ¡ bản là bám sát mức tăng giảm của giá thế giá»›i.

Thời gian qua Ä‘ã có lúc giá xăng giảm hÆ¡n 2000 đồng/lít. Khi Ä‘ã thá»±c hiện giảm giá là giảm hết, không có “kiềm chế”, nhÆ°ng khi tăng lại phải có kiềm chế trên cÆ¡ sở thá»±c thi các giải pháp bình ổn giá nhằm hạn chế tác Ä‘á»™ng bất lợi đối vá»›i sản xuất và đời sống. Nếu phải dá»± báo về xu hÆ°á»›ng giá, thì nhiều chuyên gia đều cho rằng giá xăng dầu thế giá»›i sẽ nhích lên chứ không thấp nhÆ° vừa qua. Chúng ta phải bám sát diá»…n biến này để ứng xá»­ phù hợp theo nguyên tắc thị trường.

PV: Vừa rồi Thường vụ Quốc há»™i Ä‘ã quyết định tăng thuế môi trường lên 300% theo đề nghị của Bá»™ Tài chính đồng thời giảm thuế nhập khẩu. Theo ông, quyết định Ä‘iều hành này có ý nghÄ©a thế nào và có ảnh hưởng thế nào đến giá?

Ông Nguyá»…n Tiến Thỏa: Thuế nhập khẩu, thuế bảo vệ môi trường đều là thuế gián thu, nhÆ°ng má»—i loại thuế lại có sứ mệnh lịch sá»­ và có tác dụng khác nhau. Thuế nhập khẩu có tác dụng khá nhiều chiều đến nền kinh tế nhÆ° để Nhà nÆ°á»›c thá»±c hiện mục tiêu có bảo há»™ sản xuất trong nÆ°á»›c đối vá»›i những ngành nghề, lÄ©nh vá»±c và doanh nghiệp… còn non trẻ; để Ä‘iều tiết kinh doanh và định hÆ°á»›ng tiêu dùng; để hạn chế sá»± cạnh tranh không lành mạnh của các DN nÆ°á»›c ngoài; hay vì má»™t nhu cầu nào Ä‘ó Ä‘áp ứng lợi ích quốc gia nhÆ° cân bằng cán cân thanh toán, thu ngân sách Nhà nÆ°á»›c, chống bán phá giá…

Để Ä‘iều hành thuế nhập khẩu hiệu quả trong Ä‘iều kiện há»™i nhập kinh tế, ngoài sức ép phải Ä‘iều hành thuế theo cam kết thì tuỳ vào sá»± phát triển của nền kinh tế phải có cách ứng xá»­ hợp lý. Nếu kéo dài bảo há»™ qua thuế sẽ giảm năng lá»±c cạnh tranh của DN trong trung và dài hạn, tạo ra sá»± á»· lại, mất Ä‘á»™ng lá»±c sáng tạo, đổi má»›i của DN…

Thuế bảo vệ môi trường lại được xây dá»±ng trên nguyên tắc người nào sá»­ dụng sản phẩm gây ô nhiá»…m môi trường phải ná»™p thuế. Thuế này được cấu thành vào giá hàng hoá nên nó có tác dụng kích thích và Ä‘iều chỉnh sản xuất, tiêu dùng theo hÆ°á»›ng bảo vệ môi trường, thúc đẩy việc nghiên cứu tìm ra các nguồn năng lượng sạch, đổi má»›i công nghệ, hạn chế các hành vi gây ô nhiá»…m môi trường, thúc đẩy sá»± phát triển bền vững của đất nÆ°á»›c…

NhÆ° vậy, hai loại thuế này là 2 loại thuế khác nhau có mục tiêu, đối tượng, tác dụng và ý nghÄ©a khác nhau nhÆ°ng suy cho cùng đều có tác dụng tích cá»±c chung đến nền kinh tế và Ä‘em lại lợi ích không chỉ ngắn hạn mà cả dài hạn cho sá»± phát triển nếu chúng ta Ä‘iều hành có hiệu quả. Và cÅ©ng chính vì vậy, việc Ä‘iều chỉnh 2 loại thuế đối vá»›i xăng dầu vừa qua cÅ©ng không tạo ra sá»± mâu thuẫn, xung Ä‘á»™t.

PV: Liệu việc thá»±c hiện lá»™ trình Ä‘Æ°a giá các mặt hàng thiết yếu dần theo thị trường, giảm dần sá»± quản lý của Nhà nÆ°á»›c có tạo Ä‘iều kiện cho DN Ä‘á»™c quyền không?

Ông Nguyá»…n Tiến Thỏa: Chúng ta phải thá»±c hiện cÆ¡ chế thị trường, nhÆ°ng không phải để tình trạng Ä‘á»™c quyền hoành hành. Tuy Ä‘á»™c quyền có những tác Ä‘á»™ng tích cá»±c thúc đẩy quá trình tích tụ, tập trung các nguồn lá»±c để phát triển những ngành kinh tế mÅ©i nhọn… nhÆ°ng Ä‘á»™c quyền có những nhược Ä‘iểm gây ra những tổn thất cho xã há»™i, làm sai lệch chi phí và sai lệch việc phân bổ có hiệu quả các nguồn lá»±c. Vì mục tiêu tối Ä‘a hoá lợi nhuận, các DN Ä‘á»™c quyền thường ứng xá»­: Hạn chế sản lượng hàng hoá, dịch vụ cung ứng ra thị trường, định giá bán vá»›i lợi nhuận Ä‘á»™c quyền cao làm phÆ°Æ¡ng hại đến lợi ích của người tiêu dùng. Chính vì thế, Nhà nÆ°á»›c phải kiểm soát. Luật giá Ä‘ã quy định “Nhà nÆ°á»›c định giá đối vá»›i hàng hoá, dịch vụ thuá»™c lÄ©nh vá»±c Nhà nÆ°á»›c Ä‘á»™c quyền sản xuất, kinh doanh” (Khoản 1, Điều 19) và Luật Cạnh tranh cÅ©ng quy định “Nhà nÆ°á»›c kiểm soát DN hoạt Ä‘á»™ng trong lÄ©nh vá»±c Ä‘á»™c quyền Nhà nÆ°á»›c bằng các biện pháp: Quyết định giá mua, giá bán, quyết định số lượng, khối lượng, phạm vi thị trường…” (khoản 1, Điều 15).

Nguồn tin: CAND