Trao đổi vá»›i Tuổi Trẻ, PGS.TS. Hoàng Trần Hậu, phó giám đốc Học viện Tài chính, cho biết: “Trá»±c tiếp tham gia cuá»™c há»™i thảo về Ä‘iều hành giá xăng dầu tại Bá»™ Tài chính ngày 20-9, tôi thấy Ä‘iều người dân cần nhất là tinh thần quyết liệt minh bạch hóa, tìm con số thá»±c chất khoản lời lá»— từng mặt hàng xăng dầu Ä‘ã được Ä‘áp ứng.

Nếu giá tăng hợp lý, rành mạch, tôi nghÄ© người dân không kêu ca, nhÆ°ng thời gian qua rất nhiều dịp dÆ° luận bức xúc bởi cứ có cảm giác tù mù, lúc tăng thì nhanh, giảm thì chậm, rồi lúc nào cÅ©ng thấy doanh nghiệp kêu lá»—.

Đến bá»™ trưởng hỏi trong há»™i thảo, tổng giám đốc Petrolimex cÅ©ng không nói rõ lời lá»— từng mặt hàng. Rồi hôm sau chính vị này công nhận: có lãi. Rất khó cho má»™t niềm tin ở Ä‘ây”.

PGS.TS Hoàng Trần Hậu - Ảnh: TUẤN PHÙNG

Tổng giám đốc mà không nhá»› thì thật khó hiểu!

* ThÆ°a ông, tổng giám đốc Petrolimex hôm sau gặp báo chí nói lại rằng sở dÄ© hôm há»™i thảo ông không nói ngay lời lá»— từng mặt hàng vì chuẩn bị tài liệu cho há»™i thảo chứ không chuẩn bị tài liệu cho việc báo cáo các bá»™?

- PGS.TS hoàng trần hậu: Lý do Ä‘ó không thuyết phục. Tôi thấy vấn đề là tại cuá»™c há»™i thảo, cán bá»™ Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng liên tục khẳng định tại thời Ä‘iểm 26-8 (khi giảm giá xăng dầu) doanh nghiệp lá»—. Thế là ngay cả khi bá»™ trưởng Bá»™ Tài chính hỏi lá»— lãi từng mặt hàng hiện tại ra sao, lãnh đạo Petrolimex vẫn nói không tách bạch được.

Má»™t tổng giám đốc doanh nghiệp mà thá»±c chất lá»— lãi mấy mặt hàng mình Ä‘ang bán lại không nắm được là Ä‘iều rất khó hiểu, nhất là vào thời Ä‘iểm nhạy cảm này. Tôi không dám khẳng định ông ấy cố tình lấp liếm nhÆ°ng rõ ràng Ä‘ang Ä‘i họp về Ä‘iều hành giá Ä‘ó mà nói không nhá»› là khó tin. Nhất là lúc Ä‘ó ông ấy khẳng định “không tách bạch được!” và “từ trÆ°á»›c đến nay vẫn thế”...

Má»™t Ä‘iều nữa mà tôi thấy báo chí ít nói, Ä‘ó là lúc trình bày, ông Bùi Ngọc Bảo nhấn mạnh trong các năm 2007, 2008, 2010 Petrolimex lá»— lá»›n nhÆ°ng vẫn phải ná»™p thuế hàng ngàn tỉ đồng. Bá»™ trưởng Ä‘ã ngắt ngay, bảo nói thế không được nhÆ°ng ông Bảo vẫn tiếp tục trình bày. Nói nhÆ° vậy người bình thường dá»… lầm là Petrolimex lá»— vẫn cố Ä‘óng góp ngân sách.

NhÆ°ng có chuyên môn sẽ biết ngay khoản Ä‘óng góp Ä‘ó chủ yếu là thuế VAT, thuế tiêu thụ đặc biệt... mà người Ä‘óng cuối cùng thá»±c chất là người tiêu dùng, chứ không phải Petrolimex. Cách trình bày thông tin nhÆ° thế dá»… gây hiểu lầm.

* Các quan chức Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng vẫn cho rằng giá xăng dầu minh bạch lắm rồi. Là nhà nghiên cứu tài chính, ông có thấy minh bạch và dá»… hiểu chÆ°a?

- Chính sách Ä‘úng là rất minh bạch. Có Ä‘iều những yếu tố cấu thành giá chÆ°a rõ. Petrolimex trÆ°á»›c có công bố giá cÆ¡ sở trên trang web nhÆ°ng sau Ä‘ó Ä‘óng lại không rõ lý do. Thứ trưởng Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng nói giá cÆ¡ sở công khai trên bản tin thị trường, ai cần có thể lấy. NhÆ°ng bản tin Ä‘ó không phải dá»… tìm. Cách minh bạch nhÆ° thế là không dá»… dàng. Các yếu tố tính toán lại càng khó.

Doanh nghiệp xăng dầu hiện nay khi muốn tăng giá thường chỉ nói “tôi lá»—”, nhÆ°ng ngay các chuyên gia muốn làm rõ cái lá»— Ä‘ó cÅ©ng không dá»…. Vì muốn tính phải xem cụ thể các con số đầu vào, chi phí ra sao. Ví dụ: lÆ°Æ¡ng của Petrolimex có quá cao, chi phí thuê mặt bằng có sát giá thị trường, rồi mua bán thời Ä‘iểm có hợp lý, nhân lá»±c có quá Ä‘ông?... Mà những thông tin này rất khó tiếp cận, ngay cả vá»›i nhà quản lý chứ chÆ°a nói người dân. Cái cần minh bạch là quản trị của các doanh nghiệp xăng dầu chứ không chỉ là các con số.

* Đến nay Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng vẫn cho rằng cách tính cho thấy doanh nghiệp lãi 780 đồng/lít của Bá»™ Tài chính là không Ä‘úng cách tính giá cÆ¡ sở, ông thấy sao?

- Tôi thấy Bá»™ Tài chính Ä‘ã giải thích khá rõ. Cách tính cho thấy Petrolimex ngoài khoản lãi định mức 300 đồng/lít còn có khoản 780 đồng/lít là cách nhìn khác về doanh nghiệp và mục tiêu là thấy rõ “sức chịu Ä‘á»±ng” của doanh nghiệp để Ä‘iều hành. Khác nên nó có thể không theo cách tính giá cÆ¡ sở. So sánh hai cách tính là khập khiá»…ng.

Kết quả đến nay ta cÅ©ng thấy rõ là Petrolimex khẳng định thời Ä‘iểm giảm giá ngày 26-8 họ Ä‘ang có lãi, có mặt hàng lãi tá»›i trên 400 đồng/lít. Người dân cần thông tin thật Ä‘ó, chứ không phải Ä‘iệp khúc “theo giá cÆ¡ sở thì doanh nghiệp lá»—”. Bản thân tôi, ngày 15-9, khi nhiều doanh nghiệp và Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng đề nghị tăng giá, tôi có làm phép tính.

Tôi thấy nếu giá là 130 USD/thùng thì má»›i há»™i đủ Ä‘iều kiện giá cÆ¡ sở tăng trên 7%, theo quy định, được tăng giá. NhÆ°ng giá xăng tại Singapore thời Ä‘iểm Ä‘ó má»›i là 121,7 USD/thùng, nên việc đề nghị tăng giá xăng tại thời Ä‘iểm 15-9 rõ ràng có yếu tố không hợp lý.

Phải ngăn chặn tình trạng cùng má»™t “giọng ca”

- Doanh nghiệp và cÆ¡ quan nhà nÆ°á»›c luôn đồng thuận là Ä‘iều lạ. Bản chất cÆ¡ quan nhà nÆ°á»›c và doanh nghiệp phải luôn có “xung Ä‘á»™t” vì má»™t bên có nhu cầu quản lý chặt và má»™t bên phải chạy theo lợi nhuận bằng mọi Ä‘iều có thể.

Trong nền kinh tế thị trường, Ä‘iều rất dá»… xảy ra là xuất hiện những nhóm lợi ích. Nếu chúng ta không ngăn được sá»± cá»™ng sinh lợi ích giữa doanh nghiệp và má»™t nhóm quan chức nhà nÆ°á»›c thì sẽ dá»… thấy tình trạng doanh nghiệp và má»™t số cÆ¡ quan nhà nÆ°á»›c có chung tiếng nói, cùng má»™t “giọng ca”, khó có sá»± Ä‘á»™c lập giám sát, bảo vệ lợi ích số Ä‘ông. Có thể tại VN, Ä‘iều này chÆ°a đặt ra vì các doanh nghiệp đều là doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c, nhÆ°ng việc ngăn ngừa thì tiến hành sá»›m còn hÆ¡n muá»™n.

* Doanh nghiệp và cÆ¡ quan nhà nÆ°á»›c cùng giọng Ä‘iệu Ä‘ã thấy ở thị trường xăng dầu. Đây có phải là má»™t nguy cÆ¡?

- Có thể lo lắng đấy là thái quá nhÆ°ng không phải không có cÆ¡ sở. Kinh tế học có nhắc đến khái niệm “tÆ° bản thân hữu” chỉ nguy cÆ¡ má»™t nhóm doanh nghiệp và những quan chức có xu hÆ°á»›ng liên kết vá»›i nhau để Ä‘Æ°a ra quyết định có lợi cho doanh nghiệp.

Chúng ta phải ngăn ngừa Ä‘iều này vì thá»±c tế pháp luật không cấm doanh nghiệp và quan chức mời nhau Ä‘i ăn cÆ¡m, Ä‘ánh golf, chúc tết nhau rồi sau Ä‘ó có thể là những mối quan hệ thân tình khác rất khó kiểm soát. Vấn đề là phải minh bạch được những cÆ¡ sở Ä‘iều hành của cÆ¡ quan nhà nÆ°á»›c.

* Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng lo ngại nếu không cho tăng giá xăng dầu thì vỡ hệ thống phân phối do doanh nghiệp không nhập, đại lý không bán vì lá»—...

- Doanh nghiệp lá»— thì Ä‘úng là chiết khấu cho đại lý phải giảm và đại lý sẽ có tâm lý bán cầm chừng, giảm lá»—. NhÆ°ng xăng dầu là ngành kinh doanh có Ä‘iều kiện, quy định nêu rõ doanh nghiệp phải dá»± trữ và đại lý phải bán hàng theo giờ đăng ký. Chúng ta lo là Ä‘úng, nhÆ°ng doanh nghiệp và đại lý không bán là họ vi phạm và phải xá»­ lý chứ không phải chấp nhận và “ngả mÅ©”.

CÅ©ng phải nói thêm là khi giá thế giá»›i giảm, nhiều doanh nghiệp đầu mối Ä‘ã tăng chiết khấu lên rất cao cho đại lý trÆ°á»›c khi giảm giá cho người tiêu dùng. Không thể nói khi lãi và lãi lá»›n tôi má»›i bán, lá»— thì tôi thôi được.

Minh bạch hóa các khoản hoa hồng

* Việc minh bạch hóa khoản chi phí trong xăng dầu, theo ông, có nên tiếp tục đặt ra khi nhiều ý kiến vẫn lo doanh nghiệp cố tình mua giá cao để có lợi ích cá nhân trong Ä‘ó?

- Tôi cho rằng các doanh nghiệp xăng dầu vẫn có thể và cần có các biện pháp hạ thấp chi phí kinh doanh, đặc biệt ngay từ khâu nhập khẩu. Nhiều chuyên gia băn khoăn cách mua của VN vẫn chọn cách rủi ro cao, ít áp dụng các nghiệp vụ hiện đại nhằm giảm chi phí khi giá thế giá»›i tăng.

Đặc biệt, cần phải tìm được nguồn cung cấp xăng dầu giá rẻ, chi phí vận chuyển rẻ, phí bảo hiểm thấp. Và Nhà nÆ°á»›c cÅ©ng cần có bá»™ phận xúc tiến tìm kiếm thị trường hoặc giám sát để đảm bảo doanh nghiệp xăng dầu mua nguồn giá thấp nhất.

* NghÄ©a là còn nhiều yếu tố trong xăng dầu vẫn được giữ kín, cần có công cụ để công khai?

- Đúng thế. Nhiều chi phí kinh doanh rất khó xác định tính hợp lý nếu khép kín, không có đấu thầu, nhất là nhiều doanh nghiệp xăng dầu giờ Ä‘ã lập luôn doanh nghiệp vận tải rồi bảo hiểm để bảo hiểm cho chính mình. Đặc biệt, còn má»™t khoản nữa, Ä‘ó là khoản Æ°u Ä‘ãi, hoa hồng do các nhà xuất khẩu dành cho các lô hàng xăng dầu...

Thông lệ thÆ°Æ¡ng mại thế giá»›i là có. Tại sao lâu nay không thấy doanh nghiệp nào nói về khoản tiền này xem nó có không, được bao nhiêu, hạch toán vào Ä‘âu, có được hạch toán hết hay được Ä‘Æ°a vào quỹ hay các địa chỉ nào Ä‘ó... Các chi phí này phải được hạch toán vào thu nhập của các doanh nghiệp hoặc trừ vào giá cÆ¡ sở.

Nguồn tin: Tuoitre