Trong hÆ¡n má»™t thập ká»· qua thuật ngữ “cÆ¡ chế thị trường  theo  Ä‘ịnh hÆ°á»›ng xã há»™i chủ nghÄ©a” hay “cÆ¡ chế thị trường có sá»± Ä‘iều tiết của Nhà nÆ°á»›c” được sá»­ dụng rá»™ng rãi trên các phÆ°Æ¡ng tin thông tin đại chúng và ngày càng trở nên không xa lạ vá»›i má»—i người dân Việt Nam.  

Các nhà  lý luận cho rằng, Ä‘ây là sá»± vận dụng sáng tạo chủ nghÄ©a Mác-Lênin vào Ä‘iều kiện phát triển kinh tế - xã há»™i cụ thể của Việt Nam. Rất tiếc là cho đến nay, vẫn chÆ°a có má»™t công trình nghiên cứu hoặc hÆ°á»›ng dẫn cụ thể nào của các nhà lý luận Việt Nam về ná»™i dung của phÆ°Æ¡ng thức Ä‘ó dẫn đến những bất cập trong việc quản lý nhiều hoạt Ä‘á»™ng kinh tế - xã há»™i quan trọng của đất nÆ°á»›c.

Ảnh: Internet

Trong khuôn khổ bài viết này, chúng tôi không có tham vọng bàn về ná»™i dung của phÆ°Æ¡ng thức quản lý má»›i mà chỉ xin giá»›i hạn vào việc trình bày má»™t số quan Ä‘iểm của mình trong việc Ä‘iều hành và quản lý hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu theo “cÆ¡ chế thị trường có sá»± Ä‘iều tiết của Nhà nÆ°á»›c”. TrÆ°á»›c khi làm rõ ná»™i dung của từng “vế” của phÆ°Æ¡ng thức quản lý này, xin được trình bày các quan Ä‘iểm chủ đạo có liên quan trá»±c tiếp và gián tiếp đến việc hoạch định cÆ¡ chế quản lý nhằm phát huy tối Ä‘a hiệu quả hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu vá»›i tÆ° cách là hàng hóa đặc biệt, kinh doanh có Ä‘iều kiện, ngân sách nhà nÆ°á»›c Ä‘iều tiết trá»±c tiếp và Ä‘óng góp cho ngân sách chiếm trên dÆ°á»›i 35% giá bán lẻ:

1- Đến trÆ°á»›c năm 2018 khi thị trường bán lẻ xăng dầu Việt Nam phải mở cá»­a cho các nhà đầu tÆ° nÆ°á»›c ngoài nhÆ° Ä‘ã cam kết quốc tế, Việt nam phải tạo ra được má»™t khung pháp lý hoàn chỉnh mà ở Ä‘ó thị trường xăng dầu Việt nam có đầy đủ Ä‘iều kiện để tiếp cận vá»›i thị trường thế giá»›i và khu vá»±c.

2- Äáº£m bảo hài hòa lợi ích giữa Nhà nÆ°á»›c, doanh nghiệp và người sá»­ dụng, đảm bảo an ninh năng lượng và an sinh xã há»™i. 

3- Không để các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu bị lá»— do cÆ¡ chế. 

4-  Không nên có những quy định quá cụ thể nhÆ°ng thiếu tính thá»±c tiá»…n về phÆ°Æ¡ng thức hoạt Ä‘á»™ng của doanh nghiệp xăng dầu. Trên thá»±c tế, chúng ta Ä‘ã ban hành má»™t số văn bản pháp quy gây trở ngại cho doanh nghiệp được phát huy hết năng lá»±c của mình trong “cÆ¡ chế thị trường có sá»± Ä‘iều tiết của nhà nÆ°á»›c”. Thông báo số 135/TB-BTC của Bá»™ Tài chính về việc Ä‘iều chỉnh chi phí kinh doanh định mức xăng, dầu là má»™t Ä‘iển hình. 

Trên cÆ¡ sở của các quan Ä‘iểm chủ đạo nói trên, chúng tôi xin làm rõ các ná»™i dung của vế thứ hai: “có sá»± Ä‘iều tiết của Nhà nÆ°á»›c”.

 1- Má»™t trong những ná»™i dung quan trọng rất cần sá»± quản lý của Nhà nÆ°á»›c Ä‘ó là quy hoạch phát triển hạ tầng kinh doanh xăng dầu, bao gồm hệ thống kho cảng đầu mối, kho xăng dầu dá»± trữ chiến lược và dá»± trữ lÆ°u thông, hoạch định mạng lÆ°á»›i kinh doanh xăng dầu theo hÆ°á»›ng bảo há»™ hữu hiệu toàn bá»™ hệ thống kinh doanh xăng dầu từ khâu nhập khẩu đến khâu bán lẻ trên địa bàn cả nÆ°á»›c. Hiện nay, hệ thống kinh doanh xăng dầu bao gồm 17 thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối, khoảng 400 đại lý và hÆ¡n 13.000 cá»­a hàng bán lẻ xăng dầu là tài sản rất lá»›n và Ä‘ã phục vụ nhu cầu bảo vệ, xây dá»±ng đất nÆ°á»›c mà chúng ta phải mất gần 40 năm má»›i xây dá»±ng được. Để tránh tình trạng hệ thống bán lẻ nhu yếu phẩm của Việt nam Ä‘ã rÆ¡i vào tay các nhà đầu tÆ° nÆ°á»›c ngoài, thiết nghÄ© các nhà hoạch định chính sách cần có những giải pháp hữu hiệu để hệ thống bán lẻ xăng dầu của Việt Nam không cùng chung số phận nói trên khi Việt Nam buá»™c phải mở cá»­a thị trường xăng dầu vào năm 2018 theo Ä‘úng cam kết vá»›i các tổ chức quốc tế.

2- Trên cÆ¡ sở dá»± báo nhu cầu sá»­ dụng xăng dầu trên địa bàn cả nÆ°á»›c, giao hạn mức nhập khẩu theo quý, các thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối phải nhập khẩu xăng dầu Ä‘úng chất lượng và tiến Ä‘á»™.

Việc giao hạn mức theo quý sẽ ràng buá»™c trách nhiệm của các thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối trong việc đảm bảo nguồn, tránh dồn nguồn về má»™t đầu mối nhập khẩu khi giá thế giá»›i tăng cao. 

3- Chỉ tiến hành Ä‘iều tiết giá bán lẻ khi giá cÆ¡ sở vượt khung quy định.

4- Thanh kiểm tra, xá»­ lý vi phạm, đảm bảo cạnh tranh lành mạnh giữa các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu. Sá»­ dụng bá»™ máy quản lý từ trung Æ°Æ¡ng đến địa phÆ°Æ¡ng tiến hành quản lý chất lượng và số lượng xăng dầu trên địa bàn cả nÆ°á»›c. 

Để tạo Ä‘iều kiện thuận lợi cho việc phát triển hệ thống xăng dầu của Việt Nam trong tÆ°Æ¡ng lai, 4 ná»™i dung quan trọng nói trên rất cần đến sá»± Ä‘iều tiết vÄ© mô của nhà nÆ°á»›c.

Hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu cần được vận hành theo cÆ¡ chế thị trường (Ảnh: Internet)

TrÆ°á»›c khi đề cập tá»›i ná»™i dung của “cÆ¡ chế thị trường” trong hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu, chúng tôi xin làm rõ bản chất của nó là gì. CÆ¡ chế thị trường là cÆ¡ chế tá»± Ä‘iều tiết của nền kinh tế thị trường dÆ°á»›i sá»± tác Ä‘á»™ng của các quy luật đặc thù của nó. Nói má»™t cách cụ thể hÆ¡n, cÆ¡ chế thị trường là má»™t hệ thống thống nhất mà ở Ä‘ó các yếu tố giá cả, cung - cầu, cạnh tranh ... phải tá»±  thích ứng và Ä‘iều tiết lẫn nhau để tạo Ä‘á»™ng lá»±c phát triển. CÆ¡ chế thị trường tá»± hình thành và phát triển cùng vá»›i sá»± xuất hiện của nền sản xuất và trao đổi hàng hoá.

1- Để từng bÆ°á»›c tạo ra khung pháp lý thúc đẩy thị trường xăng dầu Việt Nam nhanh chóng tiếp cận vá»›i thị trường khu vá»±c và thế giá»›i, các thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối trÆ°á»›c hết phải được phép tăng hoặc giảm giá bán lẻ xăng dầu trong “biên Ä‘á»™ khung” cho phép. Hay nói cách khác, các cÆ¡ quan quản lý chức năng, trong bất kỳ trường hợp nào, cÅ©ng không được phép lấy danh nghÄ©a ổn định thị trường hoặc thá»±c hiện chính sách an sinh xã há»™i để tăng hoặc giảm giá xăng dầu bằng các biện pháp hành chính khi mức Ä‘iều chỉnh giá xăng dầu vẫn nằm trong biên Ä‘á»™ khung quy định. Việc tăng hoặc giảm giá bán lẻ xăng dầu bằng các biện pháp hành chính trong thời gian qua, Ä‘ã làm méo mó giá bán lẻ xăng dầu, không còn thấy bóng dáng cÆ¡ chế thị trường, khiến nhiều thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối bị lá»— do cÆ¡ chế và gây bức xúc lá»›n trong dÆ° luận.   

2- Các tổng đại lý (đại lý) được phép ký kết hợp đồng cung ứng xăng dầu vá»›i nhiều thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối (tổng đại lý) nếu các tổng đại lý và đại lý này không nhận được sá»± há»— trợ về mặt tài chính từ phía thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối hay tổng đại lý trong quá trình xây dá»±ng cÆ¡ sở vật chất của mình. Vá»›i cÆ¡ chế này nguồn cung ứng xăng dầu sẽ Ä‘a dạng  hÆ¡n và Ä‘iều Ä‘ó sẽ góp phần tạo ra má»™t môi trường cạnh tranh lành mạnh giữa các thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối và tổng đại lý trong việc duy trì cÅ©ng nhÆ° phát triển thị phần của mình bằng cách tìm những nguồn hàng đảm bảo chất lượng vá»›i giá cả hợp lý cÅ©ng nhÆ° cắt giảm các khoản chi phí bất hợp lý trong từng khâu kinh doanh. Mặt khác, nếu các Tổng đại lý hoặc đại lý  Ä‘ược ký kết vá»›i nhiều nhà cung ứng xăng dầu hay tổng đại lý thì sẽ tiết giảm được chi phí vận chuyển trong trường hợp cá»­a hàng xăng dầu của Tổng đại lý hoặc đại lý gần vá»›i kho của nhà nhập khẩu hoặc tổng đại lý khác. Trong trường hợp này, thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối và Tổng đại lý chỉ chịu trách nhiệm về chất lượng tại cá»­a kho giao hàng.

Trên Ä‘ây là má»™t vài suy nghÄ© bÆ°á»›c đầu của chúng tôi về phÆ°Æ¡ng thức quản lý hoạt Ä‘á»™ng xăng dầu theo “cÆ¡ chế thị trường có sá»± Ä‘iều tiết của nhà nÆ°á»›c” và hy vọng rằng vá»›i phÆ°Æ¡ng thức quản lý má»›i này sẽ cởi trói cho doanh nghiệp trong  hoạt Ä‘á»™ng  kinh doanh của mình trong thời gian tá»›i.

Nguồn tin:TTN