- Tin về việc Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng vừa Ä‘Æ°a ra lấy ý kiến về dá»± thảo Nghị định về hàng hóa, dịch vụ, địa bàn thá»±c hiện Nhà nÆ°á»›c Ä‘á»™c quyền trong hoạt Ä‘á»™ng thÆ°Æ¡ng mại, trong Ä‘ó nhấn mạnh, Nhà nÆ°á»›c sẽ chỉ còn Ä‘á»™c quyền trong lÄ©nh vá»±c thÆ°Æ¡ng mại đối vá»›i 16 loại hàng hóa, dịch vụ, sẽ bỏ Ä‘á»™c quyền kinh doanh má»™t số hàng hóa, trong Ä‘ó có Ä‘iện, xăng dầu... Ä‘ã Ä‘em lại má»™t niềm hứng khởi đối vá»›i nhiều nhà nghiên cứu thị trường. NhÆ°ng mọi việc không chỉ có màu hồng.

Chúng ta Ä‘ã có thị trường sữa cạnh tranh, thị trường vận tải cạnh tranh, thị trường này nọ cạnh tranh… nhÆ°ng giá vẫn lên vá»›i tốc Ä‘á»™ nÆ°á»›c ngập mùa mÆ°a, má»—i khi thấy người tiêu dùng kêu quá, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng và các cÆ¡ quan quản lý Nhà nÆ°á»›c phải Ä‘i thuyết phục các doanh nghiệp má»›i hạ giá cho Ä‘ôi ba phần trăm gọi là nhÆ° mai phục để có cá»› nào Ä‘ó lại tăng giá thêm má»™t hai chục phần trăm.

Hóa ra cái gì cÅ©ng có hai mặt của nó. Đáng lÆ°u ý báo cáo “Cảm nhận về Nhà nÆ°á»›c và thị trường của người Việt Nam (VCCI) năm 2014 (CAMS 2014)” do Phòng Công nghiệp và ThÆ°Æ¡ng mại Việt Nam phối hợp cùng World Bank thá»±c hiện được công bố tuần trÆ°á»›c cho biết, có tá»›i 66% người khảo sát cho rằng không hưởng lợi khi Nhà nÆ°á»›c can thiệp vào mặt hàng xăng dầu, khảo sát tÆ°Æ¡ng tá»± vá»›i mặt hàng Ä‘iện là 58%.

Báo cáo này cÅ©ng cho thấy, dù chÆ°a được hưởng lợi nhiều từ việc Nhà nÆ°á»›c can thiệp giá đối vá»›i các mặt hàng thiết yếu, phần lá»›n người trả lời vẫn cho rằng là hoàn toàn cần thiết để Nhà nÆ°á»›c can thiệp. 2 trong số 3 mặt hàng được nhiều người cho rằng cần thiết có sá»± can thiệp giá của Nhà nÆ°á»›c là Ä‘iện 87% và xăng dầu là 85%. Thế ra, bỏ Ä‘á»™c quyền cÅ©ng chÆ°a phải được người tiêu dùng vui mà còn phải có biện pháp quản lý thúc đẩy cạnh tranh để người tiêu dùng được hưởng lợi nữa.

Vẫn phải giảm bớt độc quyền

Theo dá»± thảo Nghị định về hàng hóa, dịch vụ, địa bàn thá»±c hiện Nhà nÆ°á»›c Ä‘á»™c quyền trong hoạt Ä‘á»™ng thÆ°Æ¡ng mại, Nhà nÆ°á»›c sẽ còn Ä‘á»™c quyền trong lÄ©nh vá»±c thÆ°Æ¡ng mại đối vá»›i 16 loại hàng hóa, dịch vụ, gồm có Ä‘á»™c quyền xuất nhập khẩu vàng nguyên liệu và sản xuất vàng miếng, nhập khẩu thuốc lá, kinh doanh xổ số kiến thiết, Ä‘o đạc bản đồ phục vụ quốc phòng…; dịch vụ hoa tiêu hàng hải, dịch vụ công đảm bảo an toàn hàng hải, bảo đảm hoạt Ä‘á»™ng bay, xuất bản, in, Ä‘úc tiền, quản lý khai thác hệ thống kết cấu hạ tầng đường sắt, trồng và bảo vệ rừng đầu nguồn, rừng phòng há»™, rừng đặc dụng...

Điểm Ä‘áng lÆ°u ý, kinh doanh xăng dầu được loại bỏ hoàn toàn ra khỏi danh mục hàng hóa, dịch vụ Nhà nÆ°á»›c nắm giữ Ä‘á»™c quyền. Trong khi Ä‘ó, vá»›i mặt hàng Ä‘iện, Nhà nÆ°á»›c chỉ nắm Ä‘á»™c quyền ở khâu vận hành thủy Ä‘iện Ä‘a mục tiêu và Ä‘iện hạt nhân và khâu truyền tải, Ä‘iều Ä‘á»™ cÅ©ng nhÆ° vận hành hệ thống Ä‘iện quốc gia các nhà máy lá»›n, có ý nghÄ©a đặc biệt quan trọng về kinh tế - xã há»™i gắn vá»›i quốc phòng, an ninh.

Về mặt lý thuyết, Ä‘ó là chủ trÆ°Æ¡ng Ä‘úng hoàn toàn, má»™t niềm mong Æ°á»›c của tất cả những chuyên gia kinh tế và mọi người quan tâm đến kinh tế để hÆ°á»›ng tá»›i má»™t nền kinh tế thị trường đầy đủ, Ä‘úng vá»›i chủ trÆ°Æ¡ng dài hạn của Đảng và Nhà nÆ°á»›c. NhÆ°ng, con đường từ lý thuyết đến thá»±c tiá»…n quá dài và quan trọng, vá»›i những thiết chế hiện tại, má»™t thị trường cạnh tranh để người tiêu dùng hưởng lợi không chỉ xa tít mà còn mù mờ, cả về hành lang pháp lý lẫn tổ chức thá»±c tiá»…n.

Để người tiêu dùng được hưởng lợi

Hiện nay, hình thức Ä‘á»™c quyền Nhà nÆ°á»›c đối vá»›i những hàng hóa cụ thể vẫn chủ yếu qua các doanh nghiệp Nhà nÆ°á»›c và biện pháp quản lý giá. Chúng ta cÅ©ng có chủ trÆ°Æ¡ng là Ä‘iều tiết giá của các hàng hóa do Nhà nÆ°á»›c Ä‘á»™c quyền theo giá thị trường. Tuy nhiên, Ä‘ó là thị trường má»™t ná»­a, thị trường đầu vào, còn thị trường đầu ra thì không có. Giá Ä‘á»™c quyền bao nhiêu, người mua phải nhắm mắt trả tiền, không có bất cứ lá»±a chọn khác. NhÆ° vậy, Ä‘iều tiết theo thị trường vẫn không phải tạo ra thị trường.

Có thể ví dụ, xóa bỏ Ä‘á»™c quyền Ä‘iện, xăng thì người tiêu dùng sẽ hưởng lợi vì họ có sá»± lá»±a chọn chá»— nào rẻ hÆ¡n, chất lượng hÆ¡n thì mua. Khi Ä‘ó, các Ä‘Æ¡n vị cung cấp sẽ phải cạnh tranh vá»›i nhau để giành thị phần từ người tiêu dùng. Nhà nÆ°á»›c Ä‘ã giảm mạnh Ä‘á»™c quyền các hàng hóa từ vài chục năm nay, nhÆ°ng thị trường vẫn không thay đổi nhiều. Bởi nếu xóa bỏ Ä‘á»™c quyền xong mà tất cả các nÆ¡i đều bán giá nhÆ° nhau thì người tiêu dùng không được hưởng lợi bởi không có thị trường cạnh tranh. Chúng ta Ä‘ã chứng kiến quá nhiều những đợt tăng giá của các mặt hàng thiết yếu, chỉ sáng sá»›m ngủ dậy, tất cả các cá»­a hàng, chợ búa đều công bố giá má»›i bằng nhau, tắp lá»±, từ cá»­a hàng, chợ cóc cho đến chợ quê làng bản…

Nguyên nhân của sá»± giảm bá»›t Ä‘á»™c quyền mà vẫn không có thị trường cạnh tranh là Ä‘âu? Thứ nhất là hành lang pháp lý để thúc đẩy, giám sát cạnh tranh của chúng ta chÆ°a đầy đủ, chÆ°a đủ sức ngăn chặn các hành vi khống chế thị trường để doanh nghiệp hưởng lợi trên lÆ°ng người tiêu dùng. Các biện pháp vi phạm Ä‘ã có luật nhÆ°ng không có hÆ°á»›ng dẫn chi tiết có thể giám sát và trừng phạt hợp lý các doanh nghiệp vi phạm, mức phạt quá thấp dẫn đến các doanh nghiệp sẵn sàng vi phạm khi lợi nhuận thu được lá»›n gấp vài trăm đến vài nghìn lần mức phạt. Thứ hai, về quản lý cạnh tranh trên thị trường, chúng ta Ä‘ã có Cục Quản lý cạnh tranh thuá»™c Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng.

Cục này không có hệ thống tổ chức riêng tại các địa phÆ°Æ¡ng cÅ©ng nhÆ° các ngành kinh tế cho nên chỉ quản lý chung chung. Để có thể xây dá»±ng má»™t thị trường cạnh tranh, rõ ràng các tổ chức giám sát, thúc đẩy cạnh tranh phải được hoàn thiện.

Chúng ta cÅ©ng có Há»™i Bảo vệ người tiêu dùng, nhÆ°ng Há»™i này lại không đủ để đấu tranh chống lại hiệp há»™i của người giàu - của doanh nghiệp. Thá»±c tế Ä‘ã chứng minh giá taxi vẫn không hạ, giá sữa không hạ, giá nhiều mặt hàng không hạ... Và dù hài lòng hay không, người tiêu dùng không có cÆ¡ há»™i thành lập ra há»™i thứ hai có cùng chức năng bảo vệ nông dân, bảo vệ người tiêu dùng, bởi triết lý chỉ được tồn tại má»™t há»™i duy nhất có hoạt Ä‘á»™ng chính trong má»—i lÄ©nh vá»±c ở Điều 5 Nghị định 45/2010/NĐ-CP và khoản 1, Điều 7 dá»± thảo luật về há»™i nói trên.

NhÆ° vậy, trong phạm vi hành lang pháp lý đặc thù này, há»™i của người giàu dường nhÆ° Ä‘ã biết khai thác tốt hÆ¡n để tạo thế Ä‘á»™c quyền trong cung cấp hàng hóa, dịch vụ dÆ°á»›i vỏ bọc thị trường, tá»± nguyện, tá»± quản. Trong khi há»™i của người nghèo thì chÆ°a đủ Ä‘á»™ng lá»±c, lợi ích thôi thúc để phá vỡ thế Ä‘á»™c quyền mà há»™i người giàu thi thoảng giăng ra.

Rất tiếc, phản ứng của người tiêu dùng vá»›i việc phá bỏ Ä‘á»™c quyền Nhà nÆ°á»›c, giống nhÆ° bỏ sá»± trợ giúp của Nhà nÆ°á»›c chống lại sá»± Ä‘á»™c quyền má»›i của các doanh nghiệp thông qua các há»™i nghề nghiệp, thông qua các thủ Ä‘oạn thị trường… là má»™t kiến nghị xác Ä‘áng của người tiêu dùng tá»›i các cÆ¡ quan lập pháp và Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng. Câu hỏi bao giờ có má»™t thị trường cạnh tranh thật sá»± vẫ chÆ°a có câu trả lời.

Nguồn tin: Anninhthudo