Châu Phi đang chiếm vị trí trung tâm khi nói đến tương lai của năng lượng, với mối quan tâm đáng kể đến nguồn tài nguyên dầu khí chưa được khai thác của lục địa này, cũng như tiềm năng đáng kể để phát triển các hoạt động năng lượng tái tạo. Khi các công ty dầu khí tìm cách đa dạng hóa hoạt động của mình, nhiều công ty đang tìm đến Châu Phi để phát triển các dự án “cacbon thấp” mới ở những khu vực phần lớn chưa được khám phá. Trong khi đó, ngày càng có nhiều lời kêu gọi từ các tổ chức và chính phủ quốc tế nhằm phát triển tiềm năng năng lượng xanh của Châu Phi để hỗ trợ quá trình chuyển đổi xanh toàn cầu. Tuy nhiên, khi các công ty bắt đầu đầu tư vào khu vực này, ngày càng có nhiều tranh cãi về một số dự án mới đang nổi lên, với lo ngại rằng chúng có thể hỗ trợ cho sự phụ thuộc toàn cầu đang diễn ra vào nhiên liệu hóa thạch thay vì thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh.
Vào tháng 9, công ty Climeworks của Thụy Sĩ và Great Carbon Valley có trụ sở tại Kenya đã công bố kế hoạch xây dựng nhà máy thu hồi và lưu trữ carbon (CCS) đầu tiên ở Kenya. Sau khi hoàn thiện, nhà máy dự kiến có khả năng hút 1 triệu tấn CO2 từ khí quyển mỗi năm. Đây chỉ là một trong nhiều khoản đầu tư lớn đang được thực hiện trong việc lắp đặt công nghệ CCS trên toàn thế giới, nhưng đây là một trong những khoản đầu tư có quy mô và loại hình đầu tiên ở Châu Phi.
Bilha Ndirangu, Giám đốc điều hành của Great Carbon Valley, cho biết “Thế giới sẽ cần phải khử cacbon”. Ndirangu đặt câu hỏi, “Sẽ có những khoản đầu tư và đổi mới khác nhau trong nỗ lực khử cacbon. Làm thế nào để chúng ta đảm bảo rằng một số khoản đầu tư đó đang diễn ra ở Châu Phi?” Trong Hội nghị thượng đỉnh về khí hậu của Liên hợp quốc và châu Phi, được tổ chức tại Nairobi hồi tháng 9, các cuộc thảo luận tập trung vào cách thu hút thêm đầu tư vào lục địa châu Phi. Mối quan tâm chính là tạo ra sự cân bằng, thuyết phục các nhà đầu tư tài trợ cho các dự án năng lượng sạch trên khắp châu Phi đồng thời đảm bảo rằng các nhà tài trợ từ Bắc bán cầu không ưu tiên lợi nhuận hơn sự an toàn và quyền lợi của người dân nơi đây. Vì Châu Phi đang thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư vốn đang tìm cách phát triển các dự án năng lượng mới tại một thị trường phần lớn chưa được khai thác, nơi mà chi phí thiết lập và vận hành dự án thấp hơn, nên rõ ràng cần phải xây dựng các tiêu chuẩn và biện pháp bảo vệ cũng như giám sát và đánh giá tác động của các dự án mới đối với các quốc gia và cộng đồng địa phương có liên quan.
Sự phát triển của cơ sở CCS mới ở Kenya phản ánh xu hướng khử cacbon ngày càng tăng trên toàn cầu. Climeworks cung cấp cho các công ty trên toàn thế giới tín dụng carbon tương ứng với đơn vị CO2 thu được tại các cơ sở của họ. Những khoản tín dụng này có thể được mua bởi các công ty đang tìm cách bù đắp lượng khí thải carbon của họ, điều này cho phép các công ty tuyên bố rằng họ trung hòa carbon nhờ loại bỏ lượng carbon tương đương mà họ đã tạo ra thông qua các hoạt động CCS.
Dự án được lên kế hoạch cho Kenya sẽ sử dụng công nghệ thu khí trực tiếp (DAC), dạng CCS đắt nhất. Nhiều nhà khoa học và chuyên gia năng lượng trên toàn thế giới vẫn còn hoài nghi về hiệu quả của hệ thống DAC vì nhiều hệ thống vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm thí điểm. Những người khác chỉ trích sự phụ thuộc ngày càng tăng vào các công nghệ CCS, tin rằng các công ty đang đánh lừa công chúng rằng họ đang giảm lượng khí thải trong khi trên thực tế, họ đang tiếp tục thực hiện các hoạt động gây ô nhiễm cao. Jonathan Foley, một nhà khoa học khí hậu và người sáng lập Dự án Drawdown, cho biết “Tất cả hoạt động thu giữ không khí trực tiếp đều giúp các công ty nhiên liệu hóa thạch giả vờ như họ đang hành động vì khí hậu trong khi họ tiếp tục khoan tìm dầu”.
Tại Kenya, cơ sở DAC dự kiến sẽ đi vào hoạt động vào năm 2028. Ndirangu coi đây là một sự phát triển giúp giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu, thu hút đầu tư vào khu vực và tạo việc làm cho người dân địa phương. Đây thực sự có thể là bước đệm để thúc đẩy Kenya trở thành trung tâm năng lượng xanh, giúp thu hút đầu tư nhiều hơn vào lĩnh vực năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, nếu việc đầu tư không được giám sát chặt chẽ, nó cũng có thể dẫn đến quốc gia này một lần nữa bị lợi dụng và sử dụng làm vật tế thần cho các nước giàu có ở Bắc bán cầu.
Chúng ta có thể kỳ vọng sẽ thấy sự quan tâm ngày càng lớn đối với các công nghệ CCS trên khắp khu vực châu Phi khi một số tập đoàn dầu mỏ khổng lồ đầu tư vào phát triển các hoạt động khai thác dầu thô mới ở các quốc gia như Ghana và Namibia. Khi các chính phủ và tổ chức quốc tế gây áp lực ngày càng lớn lên các công ty dầu khí để làm sạch hoạt động của họ và khử cacbon, nhiều người hiện đang nhìn thấy tiềm năng phát triển các hoạt động khai thác dầu khí “cacbon thấp” mới ở những khu vực mà tài nguyên vẫn chưa cạn kiệt. Điều này được kỳ vọng sẽ cải thiện tuổi thọ hoạt động của họ. Và có thể sẽ thúc đẩy đầu tư nhiều hơn vào công nghệ CCS ở các quốc gia này, như một phương tiện để loại bỏ cacbon trong các dự án mới và mang lại vẻ xanh hơn cho người tiêu dùng.
Trong khi sự quan tâm gia tăng gần đây đối với khu vực châu Phi có thể là tích cực đối với một lục địa đang rất cần vốn đầu tư, thì quá trình chuyển đổi xanh được cho là không nên được sử dụng giống như cách phát triển dầu khí trong quá khứ, dẫn đến khai thác tài nguyên châu Phi vì lợi ích của các quốc gia Bắc bán cầu. Để tránh lặp lại tình trạng này, cần phải đưa ra các tiêu chuẩn và biện pháp bảo vệ công bằng nhằm đảm bảo rằng đầu tư và những phát triển mới ở Châu Phi sẽ khuyến khích cả sự phát triển kinh tế và xã hội ở nơi đây cũng như hỗ trợ quá trình chuyển đổi xanh.
Nguồn tin: xangdau.net
