Sá»± cố dầu phun và nổ giàn khoan ở vịnh Mexico không chỉ làm tập Ä‘oàn BP tổn thất nhiều chục tỉ Ä‘ô la Mỹ, mà còn để lại những di hại vô cùng lá»›n về môi trường. Liệu Việt Nam có thể ngăn ngừa má»™t sá»± cố tÆ°Æ¡ng tá»± và nếu nó xảy ra, khả năng ứng cứu sẽ nhÆ° thế nào?

Há»™i thảo về công tác an toàn trong hoạt Ä‘á»™ng dầu khí trên biển, do tập Ä‘oàn Dầu khí Việt Nam (PVN) tổ chức tại TPHCM vào tuần trÆ°á»›c, Ä‘ã cho thấy không ít vấn đề phải quan tâm.

Dầu khí phun và có thể dẫn đến cháy nổ là nguy cÆ¡ luôn rình rập ngành khai thác dầu khí. Số liệu thống kê ở má»™t số khu vá»±c trên thế giá»›i cho thấy xác suất xảy ra sá»± cố nguy hiểm này khá lá»›n, bình quân khoảng 3-3,5 vụ trên 1.000 giếng khoan. Ở Việt Nam, theo ông Nguyá»…n Văn KhÆ°Æ¡ng, Phó trưởng ban Tìm kiếm Thăm dò của PVN, cho biết xác suất này là ba phần ngàn.

Năm 1993, má»™t sá»± cố phun khí Ä‘ã xảy ra tại giếng khoan Actinia ở mỏ Lan Tây do BP Ä‘iều hành. Lượng khí đốt phun ra môi trường vào thời Ä‘iểm cao nhất đến ná»­a tỉ feet khối trong má»™t ngày, làm cả má»™t vùng biển rá»™ng đến 1.000 mét vuông sôi lên sùng sục. CÅ©ng may, cá»™t khí phun yếu dần và tắt chỉ trong vòng hÆ¡n má»™t tuần. Đồng thời, nhà thầu và PVN có kế hoạch ứng cứu tốt, không để xảy ra cháy nổ.

Má»™t may mắn nữa Ä‘ây là mỏ khí, nên tác hại về môi trường không nghiêm trọng. Dù vậy, sá»± cố này cÅ©ng làm tiêu tốn của các nhà thầu khoảng 6 triệu Ä‘ô la Mỹ. Má»›i Ä‘ây, vào năm 2009, má»™t sá»± cố khác nhÆ°ng nhỏ hÆ¡n cÅ©ng xảy ra ở mỏ dầu Đại Hùng.

Hiện nay, Việt Nam Ä‘ang có hÆ¡n 1.000 giếng khai thác dầu, khí đốt. Trong bốn năm tá»›i số lượng giếng khai thác còn tăng mạnh, khi PVN và các đối tác lần lượt Ä‘Æ°a thêm 12 khu mỏ má»›i vào hoạt Ä‘á»™ng.

Kinh nghiệm thá»±c tế cho thấy, việc giải quyết sá»± cố phun dầu, khí và cháy nổ luôn rất khó khăn và tốn kém. Do vậy, cách tốt nhất vẫn là phòng ngừa và việc này phải được thá»±c hiện má»™t cách có hệ thống, từ xây dá»±ng hành lang pháp lý, đến việc thanh tra, kiểm tra má»™t cách thường xuyên và có hiệu quả. Đây cÅ©ng là vấn đề còn bất cập.

Về luật pháp, các quy định về an toàn trong hoạt Ä‘á»™ng dầu khí được đề cập trong Luật Dầu khí, Luật Lao Ä‘á»™ng, Luật Bảo vệ môi trường, Luật Phòng cháy Chữa cháy. Tuy nhiên, tại há»™i thảo, ngay đại diện của các cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c chuyên ngành nhÆ° Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng, Bá»™ Tài nguyên và Môi trường... cÅ©ng không rõ mình có nhiệm vụ phải thanh tra, kiểm tra các công ty dầu khí về Ä‘iều kiện an toàn hay không.

Má»™t người nói: “Tôi đại diện cho cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c, nhÆ°ng bấy lâu nay chÆ°a bao giờ phải Ä‘i kiểm tra, thanh tra”. Má»™t đại diện khác của Bá»™ Lao Ä‘á»™ng-ThÆ°Æ¡ng binh và Xã há»™i thì cho rằng, quy định về trách nhiệm thanh tra, kiểm tra có được đề cập trong Bá»™ luật Lao Ä‘á»™ng. Cụ thể là về vấn đề an toàn lao Ä‘á»™ng.

Ông Đỗ Văn Hậu, Phó tổng giám đốc PVN, cho biết: “Các công trình dầu, khí rất hiếm khi được cÆ¡ quan nhà nÆ°á»›c đến thanh tra”. Theo ông, vấn đề kiểm tra an toàn lâu nay Nhà nÆ°á»›c giao cho PVN làm và Ä‘ã được tập Ä‘oàn thá»±c hiện dá»±a theo các tiêu chuẩn, quy chuẩn của nÆ°á»›c ngoài.

Dù vậy, hoạt Ä‘á»™ng này của PVN cÅ©ng chỉ là vá»›i tÆ° cách giữa doanh nghiệp vá»›i doanh nghiệp, nên ít có sức nặng về pháp lý. Ông kiến nghị: “CÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c phải thanh tra hoạt Ä‘á»™ng liên quan đến vấn đề an toàn này. Nếu chÆ°a có thì tôi đề nghị phải Ä‘iều chỉnh luật, quy định để bổ sung thêm chức năng này”.

Ngoài ra, ông Đào Duy Khu, Trưởng ban An toàn sức khỏe môi trường của PVN, còn cho biết thêm, hoạt Ä‘á»™ng dầu khí trên biển của Việt Nam giờ Ä‘ây Ä‘ã mở rá»™ng về quy mô rất nhiều so vá»›i trÆ°á»›c, nên các văn bản pháp luật liên quan đến vấn đề an toàn hiện không còn phù hợp, cần sá»­a đổi và Ä‘iều chỉnh.

Đồng thời, hoạt Ä‘á»™ng khai thác dầu khí là má»™t lÄ©nh vá»±c đặc thù vá»›i kỹ thuật và công nghệ cao. Nó Ä‘òi hỏi những người làm công tác thanh tra, kiểm tra về an toàn phải có chuyên môn sâu. Nếu để cho các cÆ¡ quan phụ trách về an toàn lao Ä‘á»™ng của các bá»™, ngành hiện nay, thì e rằng sẽ không đủ sức đảm nhận. Vì vậy, rất cần thiết phải lập má»™t bá»™ phận chuyên phụ trách vấn đề quản lý an toàn dầu khí của Nhà nÆ°á»›c, trong Ä‘ó các cán bá»™ phải được Ä‘ào tạo tốt về chuyên môn.

Má»™t vấn đề khác được đặt ra tại há»™i thảo là nếu xảy ra sá»± cố gần nhÆ° những gì Ä‘ã xảy ra vá»›i giàn khoan của BP ở vịnh Mexico, thì liệu Việt Nam có khả năng ứng phó hiệu quả hay không, khi mà phÆ°Æ¡ng tiện, thiết bị hiện có trong nÆ°á»›c còn rất hạn chế.

Trong thảm họa ở vịnh Mexico, BP Ä‘ã huy Ä‘á»™ng lá»±c lượng ứng cứu khổng lồ, vá»›i 800 người làm việc tại trung tâm chỉ huy và 45.000 người tham gia làm sạch bờ biển. Số thiết bị được huy Ä‘á»™ng vào vụ ứng cứu này gồm 830 máy hút dầu, 150 máy bay trá»±c thăng, hÆ¡n má»™t triệu mét phao quây dầu và 400 chuyến bay để phun chất phân tán dầu.

Trong khi Ä‘ó, số lượng phao quây dầu ở má»™t số công ty dầu khí Việt Nam chỉ có vài ngàn mét, số tàu phục vụ cho việc chữa cháy và cứu há»™ cÅ©ng chỉ có vài chiếc. Theo ông Declan Driscoll thuá»™c Công ty Oil Spill Response, vấn đề quan trọng Việt Nam phải làm sáng tỏ là khả năng Ä‘iều phối và ứng phó sá»± cố, nguồn huy Ä‘á»™ng chuyên gia ở Ä‘âu? Vấn đề Ä‘ào tạo, huấn luyện và thá»±c tập ứng cứu nhÆ° thế nào? Có khả năng giải quyết vấn đề thủ tục để có thể nhập khẩu nhanh vá»›i số lượng lá»›n thiết bị không?

Điều Ä‘áng mừng là, thông qua báo cáo của các công ty dầu khí tại há»™i thảo, má»—i Ä‘Æ¡n vị đều nhận thức rất rõ tác hại nếu xảy ra phun dầu, khí và cháy nổ. Do vậy, má»—i công ty đều xây dá»±ng quy tắc an toàn riêng và quy trình kiểm tra về an toàn nghiêm ngặt. Tuy vậy, ná»— lá»±c của má»—i doanh nghiệp vẫn không thể thay thế vai trò kiểm tra, thanh sát chung của Nhà nÆ°á»›c.

Nguồn: TBKTSG