Nhu cầu xăng dầu của Việt Nam tăng ào ạt, không có kế hoạch nhÆ°ng sản xuất hạn chế thì buá»™c lòng phải nháºp vá»›i giá cao.
TS Nguyá»…n Äông Hải - nguyên là Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế Kỹ thuáºt và Hợp tác Quốc tế của Tổng cục Dầu khí nêu quan Ä‘iểm trÆ°á»›c tình trạng giá xăng dầu Việt Nam tăng 5 lần liên tiếp trong năm 2014, lý do tăng là do xăng dầu thế giá»›i tăng trong khi hoạt Ä‘á»™ng của nhà máy lá»c hóa dầu Dung Quất hiện nay Ä‘áp ứng được khoảng 30% nhu cầu xăng dầu cả nÆ°á»›c.
Không đồng bá»™, không có tầm nhìn
PV: - Má»—i năm Việt Nam khai thác được khoảng 15 triệu tấn dầu thô, nhà máy lá»c dầu Dung Quất (Quảng Ngãi) chế biến hÆ¡n 6 triệu tấn, Ä‘áp ứng khoảng 30% nhu cầu xăng dầu cả nÆ°á»›c. Trong khi Ä‘ó, vẫn phải nháºp khẩu khoảng 10-20% dầu thô (tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng khoảng 650.000-1,2 triệu tấn). Phải lý giải nhÆ° thế nào khi việc khai thác dầu thô được tiến hành trÆ°á»›c sau Ä‘ó má»›i xây dá»±ng nhà máy, nhÆ°ng loại dầu khai thác được không dùng hoàn toàn cho nhà máy, nguyên nhân vì sao, thÆ°a ông?
TS Nguyá»…n Äông Hải: - Từ năm 1986 má» Bạch Hổ do công ty dầu má» Exxon Mobile (Mỹ) để lại và Việt Nam Ä‘ã tiếp tục thăm dò, khai thác. Má» Bạch Hổ vẫn cho ra dầu nhiá»u nhất và các má» khác chỉ mang tính chất góp phần nhÆ°ng đến năm 2010 má» Bạch Hổ rÆ¡i vào thá»i kỳ khai thác Ä‘i ngang và giảm dần.
Trong khi Ä‘ó, việc xây dá»±ng nhà máy lá»c dầu Dung Quất, trầy tráºt từ năm 1990 bàn Ä‘i bàn lại và đến năm 2009 má»›i bắt đầu chế biến là cả má»™t quá trình lâu dài. Song bản thân nhà máy lại có những nhược Ä‘iểm lá»›n nhÆ° việc đặt địa Ä‘iểm không Ä‘úng chá»— vì má» dầu Bạch Hổ ở phía nam, tiêu thụ là thị trÆ°á»ng chính phía bắc và phía Nam, còn miá»n Trung gần nhÆ° là không phải vùng đất để chế biến và tiêu thụ. Việc xây dá»±ng nhà máy lá»c dầu Dung Quất ở vị trí này, ta cùng lúc phải chở dầu thô đến rồi khi dầu Ä‘ã chế biến xong lại phải chở Ä‘i nÆ¡i tiêu thụ.
Chính vì địa Ä‘iểm đặt tại miá»n Trung nên Việt Nam phải mất gần 4 năm các công ty nÆ°á»›c ngoài nhÆ° Total Pháp, Nga, Nháºt… Ä‘àm phán vì không tán thành địa Ä‘iểm Việt Nam chá»n và việc này Ä‘ã kéo dài thá»i gian xây dá»±ng trong vòng 12 năm thay vì chỉ cần mất 5 năm vá»›i nhà máy có công suất 5-10 triệu tấn dầu/năm.
Má»›i Ä‘ây, do nhu cầu sản phẩm hóa dầu, nhà máy lại được mở rá»™ng không chỉ lá»c dầu mà còn hóa dầu. Tuy nhiên việc này gây ra nhược Ä‘iểm phải chắp vá nhÆ° chiếc xe ô tô, xe máy lắp ghép dẫn tá»›i không đồng bá»™ và khả năng hÆ° há»ng sẽ nhiá»u.
Nhà máy lá»c dầu Dung Quất được ghi công đầu trong việc làm ra sản phẩm nhÆ°ng cÅ©ng ghi thất bại đầu là chúng ta không nhìn nháºn đầy đủ bức tranh kế hoạch ngành, không đồng bá»™, không có tầm nhìn xa, xây dá»±ng nhà máy lá»c dầu nhằm lấy tính chất dầu của Bạch Hổ. Äến khi nhà máy hoàn thành thì sản lượng khai thác của má» dầu Bạch Hổ lại giảm nên ta phải nháºp dầu thô từ nÆ°á»›c ngoài cùng loại vá»›i dầu Bạch Hổ từ Trung cáºn Ä‘ông.
Mặc dù Ä‘ã lÆ°á»ng trÆ°á»›c khả năng sẽ phải nháºp khẩu dầu thô để chế biến, không ai nghÄ© chỉ dá»±a duy nhất vào Bạch Hổ vẫn hi vá»ng vá» lâu dài có những má» dầu khác song hÆ¡i kẹt vì những má» dầu sau trữ lượng nhá» nên sản lượng khai thác không được nhiá»u, khó Ä‘áp ứng nhu cầu của nhà máy.
Hiện nay ta Ä‘ang hợp tác vá»›i nÆ°á»›c ngoài xây dá»±ng khu há»—n hợp lá»c hóa dầu ở Nghi SÆ¡n (Thanh Hóa) vá»›i công suất hÆ¡n 10 triệu tấn dầu/năm. Gần Ä‘ây, Táºp Ä‘oàn dầu khí PTT (Thái Lan) cÅ©ng đặt vấn Ä‘á» và chào hàng dá»± án nhà máy lá»c dầu NhÆ¡n Há»™i nằm tại khu Kinh tế NhÆ¡n Há»™i (Bình Äịnh) có công suất chế biến 30 triệu tấn dầu thô/năm - lá»›n nhất Äông Nam Á vá»›i số vốn 27,5 tỉ USD.
Tuy nhiên hiện thế giá»›i nhÆ° Nháºt, Hàn Quốc, Ấn Äá»™, Indonesia.. hạn chế và không đặt vấn Ä‘á» chế biến, lá»c hóa dầu ở nÆ°á»›c há» do ô nhiá»…m phải trả giá lá»›n. Phải chăng, Thái Lan có ý đồ chá»n khu NhÆ¡n Há»™i (Bình Äịnh) để xuất khẩu sang Trung Quốc do cảng biển gần Việt Nam và tránh ô nhiá»…m môi trÆ°á»ng.
 |
| ÄÆ°á»ng ống dẫn dầu nối vào nhà máy lá»c dầu Dung Quất |
Theo tôi, phải tìm hiểu đầy đủ tại sao Thái Lan đất Ä‘ai khu vá»±c xây dá»±ng nhà máy có lại chá»n địa Ä‘iểm sang Việt Nam, vá»›i hÆ¡n 20 tá»· USD nghe lá»›n nhÆ°ng nếu không tính toán kỹ háºu quả mình sẽ phải trả giá rất nhiá»u. Vá»›i những Ä‘iá»u trên Ä‘ây, Ä‘á» nghị Chính phủ cần có chính sách và chủ trÆ°Æ¡ng phát triển ngành Dầu khí vÆ°Æ¡n xa ra nÆ°á»›c ngoài vá»›i hoạt Ä‘á»™ng thăm dò, khai thác và quản lý chặt chẽ khâu tiêu thụ sản phảm Dầu khí trong nÆ°á»›c nhÆ° xăng dầu, hóa phẩm… Những công trình mang tính chiến lược cần chá»n đối tác đảm bảo an ninh của đất nÆ°á»›c vá» vấn Ä‘á» kinh tế, chính trị, quốc phòng…
PV: - Hiện dầu thô cho nhà máy lá»c dầu Dung Quất được nháºp theo hợp đồng được ký từ năm 2010 vá»›i Táºp Ä‘oàn Dầu khí BP (Anh) và Công ty Dầu khí SOCAR (Azerbaijan), năm 2012 Công ty dầu khí Brunei Shell cÅ©ng Ä‘ã ký hợp đồng vá»›i Tổng công ty dầu khí VN mua bán dầu thô trị giá 250 triệu USD, mua 240.000 tấn/năm và dầu thô mua vá» sẽ trá»™n vá»›i dầu thô từ má» Bạch Hổ trong nÆ°á»›c để dùng cho nhà máy lá»c dầu Dung Quất.
Xin ông cho biết, giá xuất Ä‘i, mua vá» của dầu thô phục vụ cho nhà máy lá»c dầu chênh lệch giá nhÆ° thế nào? Ai sẽ được lợi từ Ä‘iá»u này hoặc ngân sách có thất thoát vì nhà máy Dung Quất khi vẫn Ä‘i nháºp dầu thô thÆ°á»ng xuyên?
TS Nguyá»…n Äông Hải: - Vá» dầu có những yếu tố tính chất dầu, dầu càng nhẹ, càng ít lÆ°u huỳnh là chất làm tổn hại đến sản phẩm dầu và tuyến Ä‘Æ°á»ng váºn tải giữa chá»— xuất và nháºp là 3 yếu tố quyết định giá của dầu thô mà má»—i nhà máy cần xem xét. Cho nên vấn Ä‘á» mua dầu ở Ä‘âu là cả bài toán phải tính toán nhÆ°ng phần lá»›n nháºp khẩu dầu của Trung cáºn Ä‘ông vẫn phù hợp vá»›i Việt Nam hÆ¡n.
Táºp Ä‘oàn BP (Anh) mặc dù là Anh nhÆ°ng khai thác dầu ở Trung cáºn Ä‘ông, Ä‘ã tìm ra dầu và bán lại nên giá sẽ đắt hÆ¡n nhÆ°ng dầu Ä‘ó lại phù hợp vá»›i nhà máy lá»c dầu Dung Quất. Khi nháºp khẩu dầu thô, phải có so sánh vá»›i dầu thô khai thác được từ Bạch Hổ, tính chất dầu phải tÆ°Æ¡ng đồng để trá»™n vào, nếu ngược sẽ không lá»c được.
Vá»›i mức giá kể trên vào thá»i Ä‘iểm này là được, chúng ta không phải là ngÆ°á»i cầm chuôi dao nhÆ°ng nên cố gắng để đừng cầm lưỡi dao tức là chúng ta cố gắng cầm tay há» khi há» cầm chuôi dao.
Vá» ngân sách nhà nÆ°á»›c, bài toán này có 3 mặt phải chú ý: Thứ nhất phải Ä‘áp ứng được nhu cầu phát triển kinh tế của đất nÆ°á»›c, thứ 2 là ta vẫn tiếp tục khai thác dầu và ta vẫn tiếp tục có nhu cầu nếu nhÆ° trÆ°á»ng hợp ta phát hiện được má» dầu lá»›n chúng ta sẽ bá»›t Ä‘i phần mua dầu, nháºp dầu nhÆ°ng còn chuyện mua và nháºp là tất yếu. Chỉ có Ä‘iá»u bá» nhiá»u tiá»n hay ít tiá»n tùy thuá»™c vào việc ta tìm được má» dầu má»›i và lá»›n hay không dù khả năng tìm được má» dầu lá»›n là tÆ°Æ¡ng đối khó.
Việc ta cần làm là đừng chạy theo xây dá»±ng nhà máy lá»c hóa dầu ở trong nÆ°á»›c, đủ để đảm bảo nhu cầu của đất nÆ°á»›c vì hiện nay thế giá»›i gần nhÆ°, đặc biệt Nháºt Bản là nÆ°á»›c phát triển dù không có má» dầu nhÆ°ng nhà máy lá»c hóa dầu rất lá»›n rất tiên tiến nhÆ°ng Nháºt Bản cÅ©ng Ä‘ã giảm thiểu cÅ©ng nhÆ° nhà máy Ä‘iện nguyên tá».
Nếu ai Ä‘ó kéo Nháºt Bản Ä‘i xây dá»±ng nhà máy lá»c dầu ở ngoài Nháºt Bản thì Nháºt Bản sẽ hoan nghênh tháºm chí cho vay tiá»n. Bởi vì há» biết phải trả giá cho ô nhiá»…m quá lá»›n nên lá»c hóa dầu là khâu hết sức nhạy cảm đối vá»›i các nÆ°á»›c phát triển. Há» luôn tính toán để giảm bá»›t còn những nÆ°á»›c Ä‘ang phát triển nhÆ° Việt Nam lại có xu hÆ°á»›ng ngược lại.
Giá xăng tăng là do quản lý
PV: - Dung Quất hiện cung cấp được 30% xăng nhÆ°ng giá xăng vẫn phụ thuá»™c hoàn toàn vào giá xăng dầu thế giá»›i, Ä‘iá»u này phải được hiểu nhÆ° thế nào, thÆ°a ông?
TS Nguyá»…n Äông Hải: - Bản thân công suất nhà máy Dung Quất không thấm gì so vá»›i nhu cầu tiêu thụ trong nÆ°á»›c. Sở dÄ© tại sao Dung Quất có phần xuất ra ngoài vì có những sản phẩm mà tính chất dầu của Bạch Hổ là dầu ngá»t, ít lÆ°u huỳnh, chất lượng cao bán cái Ä‘ó để mua cái rẻ hÆ¡n, tức là cái của mình cao cấp hÆ¡n vì bản thân dầu thô là tốt do không có lÆ°u huỳnh, thứ 2 là dầu ngá»t có thể sản xuất những sản phẩm cao cấp hÆ¡n.
 |
| Xăng giá cao do nhu cầu xăng dầu của Việt Nam tăng ào ạt, không có kế hoạch thêm nữa tiêu thụ tăng nhÆ°ng sản xuất hạn chế thì buá»™c lòng phải nháºp vá»›i giá cao |
Nhà máy Dung Quất đầu tiên chỉ có lá»c dầu, chÆ°a có hóa dầu nhÆ°ng trong quá trình phát triển thấy những Ä‘òi há»i bức thiết của hóa dầu má»›i mở rá»™ng thêm tức là bản thân nhà máy chỉ lá»c dầu là dầu Bạch Hổ, dầu chất lượng cao nhÆ°ng sau Ä‘ó dầu Bạch Hổ giảm nên buá»™c lòng phải tìm dầu tÆ°Æ¡ng tá»± để mua vào nhÆ°ng phải xuất dầu tốt, sản phẩm tốt.
Äây là vấn Ä‘á» Ä‘ánh đổi, cân bằng, thá»±c ra mình không cần nhiá»u những sản phẩm cao vì có những cái mình làm được nhÆ°ng lại không làm được do ỉ lại vào Trung Quốc và ngành dầu khí cÅ©ng không ngoại trừ.
Bất cứ lÄ©nh vá»±c gì ít hay nhiá»u Ä‘á»u dính đến Trung Quốc kể cả dầu khí nhÆ°ng mức Ä‘á»™ ít hÆ¡n vì ta Ä‘ang thiếu, thứ 2 ta phụ thuá»™c vào các nÆ°á»›c Ä‘ã quen từ trÆ°á»›c Ä‘ó. Bản thân Trung Quốc cÅ©ng Ä‘ang khát dầu do không đủ lượng dầu thô và bản thân chế biến ra sản phẩm dầu chÆ°a đủ và Trung Quốc cháºm chân hÆ¡n so vá»›i Mỹ, PhÆ°Æ¡ng Tây, Nháºt Bản có ngành lá»c dầu tiên tiến và lâu Ä‘á»i nhất, ít phụ thuá»™c trá»±c tiếp.
Máy móc thiết bị trong nhà máy lá»c dầu Dung Quất, trong khi ký kết vá»›i nÆ°á»›c ngoài Ä‘á»u có cam kết vì ta chiếm 51% còn các đối tác khác là 49% , vì 49% này là các đối tác nên chắc chắn há» hạn chế bá»›t tác Ä‘á»™ng của Trung Quốc. Bản thân các nÆ°á»›c này bá» tiá»n nên há» cÅ©ng bảo vệ lợi ích của hỠở Ä‘ây nên Trung Quốc nếu có cÅ©ng chỉ là những sản phẩm phụ, máy móc phụ nhÆ° máy chạy Ä‘iện, mô-tÆ¡, Ä‘Æ°á»ng ống còn không dính đến công nghệ.
PV: - Việt Nam là má»™t trong những nÆ°á»›c khu vá»±c Äông Nam Á có trữ lượng dầu thô lá»›n nhất cùng Malaysia, Indonesia song lại có mức giá xăng dầu cao nhất khi so sánh vá»›i Malaysia cao hÆ¡n khoảng 15.000 đồng/lít, Indonesia là hÆ¡n 5.000 đồng/lít. Tại sao lại có sá»± chênh lệch lá»›n giữa Việt Nam và các nÆ°á»›c trong khu vá»±c nhÆ° váºy? Ông có thể cho biết, xăng dầu Malaysia và Indonesia chế biến do tá»± khai thác dầu thô hay nháºp khẩu từ Ä‘âu, há» có chính sách gì để có thể kìm được giá xăng dầu? So vá»›i Việt Nam nguồn nháºp khẩu và chính sách có những Ä‘iểm gì khác nhau, thÆ°a ông?
TS Nguyá»…n Äông Hải: - Äây là Ä‘iá»u Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên vì nhu cầu của Việt Nam tăng ào ạt, không có kế hoạch thêm nữa tiêu thụ tăng nhÆ°ng sản xuất hạn chế thì buá»™c lòng phải nháºp còn các nÆ°á»›c nhÆ° Malaysia, Indonesia có chính sách, loại nào sẵn sẽ dùng còn của Việt Nam vô tá»™i vạ.
Theo tôi, giá xăng Ä‘ã tăng liên tiếp 5 lần liá»n từ đầu năm đến nay lá»—i do quản lý nhà nÆ°á»›c vá» mặt hàng xăng dầu chính Ä‘iá»u này là mầm mống khiến dân nghèo, là con dao tá»± sát. Hiện Táºp Ä‘oàn Xăng dầu Việt Nam Petrolimex vẫn chiếm thị phần rất lá»›n, tá»›i hÆ¡n 50% chính vì còn Ä‘á»™c quyá»n nên việc tăng giá liên tiếp chắc chắn sẽ còn diá»…n ra.
Tại Äông Nam Á, Indonesia là nÆ°á»›c Ä‘ông dân nhất, tiêu thụ lá»›n nhất nhÆ°ng lại tá»± chủ vá» vấn Ä‘á» xăng dầu, há» là nÆ°á»›c thuá»™c địa Anh cho nên mối quan hệ vẫn giữ cho nên những công ty dầu của Anh vẫn hoạt Ä‘á»™ng ở Ä‘ây và làm ăn theo đối tác lâu dài và có lợi cho nhau. Chính ta bị mối quan hệ phụ thuá»™c vá»›i Trung Quốc làm đảo lá»™n hết.
Xin trân trá»ng cảm Æ¡n ông!
Nguồn tin: Baodatviet
