Quyền chủ Ä‘á»™ng “định giá bán buôn” được giao cho doanh nghiệp đầu mối kể từ năm 2009 cùng vá»›i sá»± ra đời Nghị định 84 về kinh doanh xăng dầu của Chính phủ. Tuy nhiên, chỉ sau ít ngày được “thả”, giá xăng dầu Ä‘ã dồn dập tăng, khiến cÆ¡ quan quản lý phải nhánh chóng Ä‘Æ°a vào vòng kiểm soát và bị “giữ” suốt hÆ¡n 3 năm sau Ä‘ó cùng vá»›i những thất thường của giá xăng dầu.

Cuối tháng 6/2012, sau 5 lần giảm giá bán lẻ trong nÆ°á»›c, cÆ¡ quản quản lý giá má»›i có “đủ cÆ¡ sở” để trao lại quyền định giá cho doanh nghiệp. Văn bản nhắc nhở doanh nghiệp về quyền này được phát Ä‘i cùng vá»›i Ä‘iều kiện phải thá»±c hiện “đăng ký giá trÆ°á»›c khi Ä‘iều chỉnh”. Tuy nhiên, kể từ thời Ä‘iểm này, giá xăng dầu thế giá»›i Ä‘á»™t ngá»™t đảo chiều và leo thang trở lại.

Doanh nghiệp bắt đầu kêu lá»— và xin phép được tăng giá. Trong những lần Ä‘iều chỉnh đầu tiên, tín hiệu "Ä‘èn xanh" được Ä‘Æ°a ra khá nhanh bởi giá bán lẻ cÅ©ng nhÆ° lạm phát trong nền kinh tế đều ở mức thấp. Tuy nhiên, sau 5 lần doanh nghiệp xin tăng giá của doanh nghiệp tính đến thời Ä‘iểm này, họ càng lúc càng phải chờ đợi lâu hÆ¡n để nhận được cái “gật đầu” của cÆ¡ quản quản lý.

Giá xăng tăng lần thứ 6 trong năm. Ảnh: Anh Quân.

Doanh nghiệp kêu lá»— trong khi sức ép xã há»™i trÆ°á»›c việc tăng giá xăng dồn dập ngày má»™t lá»›n. Cùng lúc Ä‘ó, nhiều cây xăng Ä‘óng cá»­a, ngÆ°ng bán vá»›i lý do “hết hàng” hay “mất Ä‘iện”. Nhiều Ä‘oàn kiểm tra cÅ©ng Ä‘ã đến, và hầu hết kết luận được Ä‘Æ°a ra là các cây xăng không thể nhập hàng hoặc mất Ä‘iện “thật”. Trong đợt tổng kiểm tra gần nhất do Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng thá»±c hiện, có 2 doanh nghiệp vi phạm quy chế kinh doanh xăng dầu. Tuy vậy, câu hỏi về việc doanh nghiệp dùng chiêu “găm hàng” để ép cÆ¡ quan quản lý tăng giá vẫn được đặt ra.

Bởi theo dữ liệu của Bloomberg, giá xăng A92 thành phẩm tại thị trường Singapore liên tục giảm kể từ ngày 13/8 đến gần Ä‘ây. Sau khi leo lên mức cao nhất trong vòng hÆ¡n 3 tháng ở 128,4 USD, giá xăng A92 tại thị trường này Ä‘i xuống dần và giảm còn 125,34 USD tính đến ngày 27/8.

Trao đổi vá»›i VnExpress.net, ông Trần Ngọc Năm, Phó tổng giám đốc Petrolimex giải thích, mặc dù giá xăng dầu tại thị trường Singapore có giảm, tuy nhiên, so sánh giá bình quân 30 ngày gần Ä‘ây vẫn cao hÆ¡n so vá»›i bình quân 30 ngày kể từ 12/8. Cụ thể, giá từ Platt’s bình quân 30 ngày từ ngày 12/8 trở về trÆ°á»›c đối vá»›i xăng là 116,83 Ä‘ôla má»—i thùng, diezel 123,22 Ä‘ôla, dầu hỏa 121,65 Ä‘ôla và madut 640,54 Ä‘ôla.

Còn giá bình quân 30 ngày kể từ ngày 27/8 về trÆ°á»›c đối vá»›i mặt hàng xăng 123,51 Ä‘ôla má»—i thùng; diezel là 129,36; dầu hỏa 127,97 Ä‘ôla và madut 667,24 Ä‘ôla. NhÆ° vậy, không chỉ riêng xăng tăng 6,68 Ä‘ôla má»—i thùng mà hàng loạt các mặt hàng khác nhÆ° diezel, dầu hỏa, ma dút tính từ ngày 27/8 cÅ©ng cao hÆ¡n so vá»›i thời Ä‘iểm trÆ°á»›c ngày tăng giá lần thứ 5 vào ngày 12/8.

Ông Trần Ngọc Năm cho rằng, không có chuyện doanh nghiệp gây sức ép đối vá»›i cÆ¡ quan Nhà nÆ°á»›c tăng giá xăng dầu vì họ "lấy quyền gì để ép". Thá»±c tế, thị trường thế giá»›i tăng liên tục thì trong nÆ°á»›c cÅ©ng buá»™c phải Ä‘iều chỉnh, vì "không thể có phÆ°Æ¡ng án nào khác". Theo ông Năm, việc 10 ngày tăng giá chỉ là sá»± trùng lặp ngẫu nhiên dẫn đến sức ép đổ đồn về doanh nghiệp. Bởi thá»±c tế, trong trường hợp giá xăng dầu thế giá»›i ổn định hoặc tăng, giảm không Ä‘áng kể thì trong nÆ°á»›c không thể Ä‘iều chỉnh tăng.

"Đây là má»™t minh chứng cho tính minh bạch, chỉ cần biết cá»™ng trừ nhân chia Ä‘Æ¡n thuần thì vá»›i công thức tính giá cÆ¡ sở và giá xăng dầu thế giá»›i thì ai cÅ©ng tính toán được. Khi giá thế giá»›i tăng, nếu không can thiệp bằng thuế nhập khẩu, trích, chi Quỹ Bình ổn thì Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên là phải Ä‘iều chỉnh giá", ông Năm nói.

Lãnh đạo Petrolimex khẳng định không có chuyện găm hàng đối vá»›i các đại lý của tập Ä‘oàn bởi lượng cung bán ra thá»±c hiện theo hợp đồng Ä‘ã ký. Tuy nhiên, doanh nghiệp chiếm 60% thị phần xăng dầu Việt Nam cÅ©ng thẳng thắn: "Trường hợp khi có lãi đại lý lấy hàng của đầu mối khác. Khi sắp tăng giá, nguồn hàng khan hiếm thì lại yêu cầu Petrolimex phải Ä‘áp ứng thì không thể được". Theo ông, má»™t số đại lý Ä‘ã vi phạm Nghị định 84 vì cùng má»™t lúc ký vá»›i nhiều đầu mối dẫn đến khi kinh doanh thua lá»—, doanh nghiệp đầu mối khác hạn chế nhập dẫn đến ảnh hưởng nguồn cung.

CÅ©ng theo ông Năm, trường hợp các đại lý kêu đứt nguồn cung phải kiểm tra, xá»­ lý nghiêm, để xem rõ thá»±c hÆ°. "Không nên để tình trạng má»™t số đại lý kinh doanh không nghiêm túc lại tạo ra trào lÆ°u ý kiến thế được. Các cụ có câu: Gái có công thì chồng không phụ, vì vậy nếu họ kinh doanh nghiêm chỉnh thì tôi tin sẽ khó có việc này xảy ra", ông Năm ví von.

Trao đổi vá»›i báo chí xung quanh vấn đề này, Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bá»™ Tài chính) – Nguyá»…n Tiến Thỏa thừa nhận việc phát hiện hành vi găm hàng không dá»…. Bởi muốn xác định hành vi này cần có Ä‘iều tra cụ thể, căn cứ lượng hàng bán ra hằng ngày, hằng tháng của doanh nghiệp, nhất là gần thời Ä‘iểm có thông tin tăng giá. Ví dụ ngày bình thường bán 5 tấn, nay chi bán má»™t tấn, hàng còn tồn trong kho mà người mua vẫn khó thì má»›i có thể kết luận sai phạm.

Tuy nhiên, cá nhân ông Thỏa cho biết ông tin là có hiện tÆ°Æ¡ng nêu trên. Đại diện cÆ¡ quan quản lý cÅ©ng khẳng định luật Ä‘ã có quy định rõ ràng về vấn đề này, theo Ä‘ó hành vi găm hàng cần được triệt tiêu, kể cả xá»­ lý nghiêm nhÆ° rút giấy phép. “Bản thân tôi thấy phạt vài chục triệu đồng nhÆ° thời gian qua là chÆ°a “Ä‘ã”, vì họ găm hàng rồi bán giá cao thì lãi đủ bù tiền phạt rồi”, ông Thỏa chia sẻ.

Má»™t lãnh đạo xăng dầu chia sẻ, nói doanh nghiệp dùng chiêu ép tăng giá là "đổ tiếng oan". Lý do tăng giá, theo ông, là công thức tính giá hiện tại của Bá»™ Tài chính Ä‘ã lạc hậu khiến doanh nghiệp luôn bị lá»—. Đầu mối xăng dầu chỉ được lãi định mức 300 đồng kèm theo 600 đồng má»—i lít tiền phí cho việc bÆ¡m hàng từ tàu lên kho, chi phí lÆ°u kho, chi phí vận tải, chi phí tiền lÆ°Æ¡ng, Ä‘iện nÆ°á»›c, khấu hao nhà xưởng bá»™ máy, lãi vay ngân hàng, chênh lệch tá»· giá...

Theo ông, hàng loạt chi phí chỉ gói gém trong 600 đồng má»—i lít xăng thì "không đầu mối nào chịu nổi". "Cách Ä‘ây 3 năm, cÆ¡ quan chức năng Ä‘ã đề nghị mức phí này là 870 đồng thay vì 600 đồng má»—i lít. Hiện nay mức phí nay phải lên tá»›i 1.000-1.100 lít doanh nghiệp má»›i không chịu áp lá»±c", ông nói.

Theo lãnh đạo Petrolimex, không có lý gì bắt doanh nghiệp mua giá cao bán giá thấp. Ông Năm chia sẻ: "Đối vá»›i các nÆ°á»›c châu Âu khi kinh tế khó khăn họ còn phải kêu gọi cả quốc gia phải thắt lÆ°ng buá»™c bụng. Bởi vậy, má»—i người dân Việt phải cần cân đối lại mức Ä‘á»™ sá»­ dụng xăng dầu của mình cho tiết kiệm để giảm tổng giá trị chi tiêu".