Kể từ khi Nghị định 84 ra đời đến nay, chÆ°a bao giờ doanh nghiệp nhập khẩu và phân phối xăng dầu Ä‘Æ°a ra đề nghị giảm giá khi giá thế giá»›i giảm. Ảnh: Thanh Tao.

Kinh doanh xăng dầu có tá»›i hai bá»™ trá»±c tiếp quản lý, giám sát. Đồng thời còn có Nghị định 84 được ban hành Ä‘ã ba năm nay nhằm tạo ra má»™t cÆ¡ chế kinh doanh xăng dầu tá»± chủ và minh bạch hÆ¡n. Thá»±c tế thì sao? Cách thức kinh doanh của doanh nghiệp và cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá của Nhà nÆ°á»›c vẫn vô cùng rối rắm.

Từ đầu tháng 4 đến nay, giá xăng dầu thành phẩm trên thế giá»›i (được nhập khẩu về Việt Nam) liên tục giảm. Theo công bố của Bá»™ Tài chính, mức giảm giá cao nhất trong vòng 30 ngày (từ 9-4 đến 8-5) lên đến 4,69%, nếu tính trong 20 ngày (từ 20-4 đến 8-5) con số này là 5,18%. Song, theo tính toán của các doanh nghiệp nhập khẩu và phân phối, dá»±a trên chính công thức tính giá cÆ¡ sở được quy định ở Nghị định 84, mức chênh lệch cao nhất giữa giá cÆ¡ sở và giá bán lẻ hôm 8-5 lên đến 10,59% (23.800 đồng so vá»›i 21.520 đồng).

Tất nhiên vì lợi ích kinh doanh, doanh nghiệp không dại gì công bố. Kể từ khi Nghị định 84 ra đời đến nay, chÆ°a bao giờ họ Ä‘Æ°a ra đề nghị giảm giá khi giá thế giá»›i giảm.

Má»—i khi đề cập đến giá và cÆ¡ chế kinh doanh xăng dầu, cả Bá»™ Tài chính, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng và các doanh nghiệp đầu mối đều viện dẫn Nghị định 84 để giải thích, nhÆ°ng trên thá»±c tế, Nghị định 84 chỉ là bức bình phong, che khuất các quyết định hành chính mà các bá»™ áp đặt cho nó.

Điều khoản duy nhất ở Nghị định 84 có phát huy tác dụng chính là công thức tính giá cÆ¡ sở. Nó được công khai để người dân có thể theo dõi, so sánh Ä‘á»™ chênh lệch giữa giá thế giá»›i vá»›i giá bán lẻ. Do vậy họ có thể phần nào biết được doanh nghiệp Ä‘ang lời hay lá»—.

Còn các vấn đề khác thì giữa quy định của Nghị định 84 và việc hành xá»­ thá»±c tế của cÆ¡ quan quản lý, của doanh nghiệp thường khác xa nhau. Điều này khiến cho thị trường Ä‘ã rối lại càng thêm rối.

Lấy ví dụ nhÆ° chu kỳ Ä‘iều chỉnh giá theo Nghị định 84 tối thiểu là 10 ngày dá»± trữ lÆ°u thông. Song, Thông tÆ° số 234/2009 của Bá»™ Tài chính hÆ°á»›ng dẫn nghị định này (cÅ©ng nhÆ° các phát biểu của lãnh đạo Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng) đều lấy cÆ¡ sở Ä‘iều chỉnh giá là 30 ngày (gấp ba lần quy định). Câu hỏi đặt ra: Vậy Ä‘âu là căn cứ để Bá»™ Tài chính quyết định giảm giá 500 đồng/lít xăng sau khi má»›i tăng giá lên 900 đồng/lít chỉ 19 ngày trÆ°á»›c Ä‘ó? Nếu không phải là chu kỳ Ä‘iều chỉnh giá nhÆ° Nghị định 84, thì là gì?

TrÆ°á»›c Ä‘ó, trong vòng 40 ngày, từ 10-3 đến 20-4, xăng Ä‘ã có hai lần tăng giá, vá»›i mức tăng tổng cá»™ng 3.000 đồng/lít (loại A92). NhÆ° vậy, chu kỳ Ä‘iều chỉnh giá là 30 ngày cÅ©ng không Ä‘úng trong trường hợp này. Vì vậy cuối cùng chỉ có người dân bị thiệt.

ChÆ°a hết, Nghị định 84 và Thông tÆ° 234 quy định chi phí kinh doanh định mức, hay còn gọi là hoa hồng cho đại lý, tối Ä‘a là 600 đồng/lít và lợi nhuận định mức là 300 đồng/lít. Tất cả đều được tính vào giá cÆ¡ sở. Quy định này rõ ràng thiếu thá»±c tế vì quy mô và cách thức quản trị ở má»—i doanh nghiệp khác nhau. Nhà nÆ°á»›c cÅ©ng chẳng chế tài được gì. Thậm chí, quy định này còn làm méo mó bức tranh tài chính ở các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu vì chắc chắn có sá»± khác nhau giữa số liệu trong báo cáo tài chính và trong sổ sách thá»±c tế tại doanh nghiệp.

Kết quả kiểm tra tại các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đầu mối của Bá»™ Tài chính tháng 9-2011 cho thấy các doanh nghiệp báo lá»— nhÆ° Saigon Petro, Công ty ThÆ°Æ¡ng mại dầu khí Đồng Tháp... thá»±c tế lại Ä‘ang lãi hàng chục tỉ đồng. Việc các doanh nghiệp tính chi phí kinh doanh thá»±c tế cao hÆ¡n định mức nhằm báo lá»— hoặc “gá»­i giᔠở công ty con còn làm méo mó việc xác định lợi nhuận định mức của từng doanh nghiệp. Thá»±c trạng này cho thấy Nghị định 84 Ä‘ã bị vô hiệu hóa nhÆ° thế nào.

Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng, trong báo cáo má»›i Ä‘ây gá»­i Thủ tÆ°á»›ng có cho rằng, do Nghị định 84 chÆ°a được vận hành đầy đủ nên việc rà soát, Ä‘ánh giá toàn diện là khó. Nói chính xác hÆ¡n, cÆ¡ chế quy định má»™t đằng, Ä‘iều hành lại Ä‘i má»™t nẻo, vì vậy mà bá»™ không thể Ä‘ánh giá chính xác tình hình kinh doanh của doanh nghiệp, khó minh bạch, công khai vá»›i người tiêu dùng. CÅ©ng vì lẽ Ä‘ó mà người tiêu dùng không tin vào những con số báo lá»— lÅ©y kế hàng ngàn tỉ đồng ở các doanh nghiệp được Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng công bố.

Tóm lại, bất cập lá»›n nhất cần phải giải quyết trên thị trường xăng dầu là xác định nguyên tắc Ä‘iều hành giá xăng dầu theo xu hÆ°á»›ng nào. Nếu theo cÆ¡ chế thị trường có sá»± Ä‘iều tiết của Nhà nÆ°á»›c thì cách thức Ä‘iều tiết của Nhà nÆ°á»›c ra sao? Không thể tuyên bố theo cách này nhÆ°ng lại Ä‘iều hành theo cách khác nhÆ° Ä‘ã phân tích ở trên. Hoặc không thể Ä‘iều chỉnh giá bán lẻ trên thị trường chậm hÆ¡n biến Ä‘á»™ng của giá thế giá»›i làm méo mó thị trường nhÆ° thời gian qua.

Ngoài ra, nếu Nghị định 84 không còn phù hợp vá»›i thá»±c tế (do má»™t số chi phí cấu thành giá cÆ¡ sở Ä‘ã thay đổi nhÆ° chi phí tiền lÆ°Æ¡ng, tài chính, nguyên vật liệu...) thì nó cần được sá»­a đổi, bổ sung. Và khi các chi phí Ä‘ã được tính Ä‘úng, tính đủ thì không có lý gì cÆ¡ quan quản lý lẫn doanh nghiệp không tuân thủ quy định.

Nguồn tin: (TBKTSG)