Moskva Ä‘ang phát tín hiệu cho thấy họ sẽ xúc tiến cả hai dá»± án hệ thống đường ống “Dòng chảy Thổ NhÄ© Kỳ” và mở rá»™ng đường ống “Dòng chảy phÆ°Æ¡ng Bắc”, nhằm “dứt tình” vá»›i đường ống dẫn khí qua Ukraina vào năm 2019 - thời Ä‘iểm hợp đồng hiện thời giữa Tập Ä‘oàn Khí đốt Gazprom (Nga) và Naftogaz (Ukraina) kết thúc. Má»™t lần nữa, châu Âu lại “rối” lên vì các Ä‘á»™ng thái của Nga.

6 tháng trÆ°á»›c, Tổng thống Nga Vladimir Putin Ä‘ã khiến cả thế giá»›i năng lượng ngạc nhiên khi tuyên bố ngừng thá»±c hiện Dá»± án xây dá»±ng đường ống “Dòng chảy phÆ°Æ¡ng Nam” (South Stream) dẫn khí đốt từ Nga sang Trung và Nam Âu qua Biển Đen Ä‘ã được Moskva ấp ủ, hao tâm tốn kém cả má»™t thời gian dài, để đặt hy vọng vào má»™t dá»± án má»›i: “Dòng chảy Thổ NhÄ© Kỳ” (Turkish Stream).

Giống nhÆ° “Dòng chảy phÆ°Æ¡ng Nam”, “Dòng chảy Thổ NhÄ© Kỳ” được định hÆ°á»›ng sẽ vận chuyển 63 tỉ m3 khí đốt má»—i năm qua Biển Đen, tá»›i Thổ NhÄ© Kỳ và châu Âu ở Ä‘iểm kết nối Hy Lạp, mà hoàn toàn không qua hệ thống đường ống dẫn nằm trên lãnh thổ Ukraina.

Các tuyến dẫn khí đốt hiện tại từ Nga sang châu Âu

Cụ thể, phần chạy qua Biển Đen của “Dòng chảy Thổ NhÄ© Kỳ” sẽ được xây dá»±ng thành 4 chuá»—i, má»—i chuá»—i có công suất vận chuyển 15,75 tỉ m3 khí/năm. Phần đường ống chạy dọc theo hàng lang cÅ© của “Dòng chảy phÆ°Æ¡ng Nam” dá»± kiến dài 660km. Tiếp theo Ä‘ó là phần đường ống dài 250km theo hÆ°á»›ng phần châu Âu của Thổ NhÄ© Kỳ (hàng lang má»›i). Khí đốt cung cấp qua chuá»—i đầu tiên của hệ thống được thiết kế để Ä‘áp ứng hoàn toàn cho nhu cầu Ä‘ang tăng của thị trường Thổ NhÄ© Kỳ.

Hiện Ankara Ä‘ã cho phép Gazprom tiến hành công việc khảo sát kỹ thuật trong hải phận của mình để thá»±c thi dá»± án. Ngoài ra, Hy Lạp và Nga hôm 24/6 cÅ©ng Ä‘ã ký má»™t biên bản ghi nhá»› về việc cho phép đường ống “Dòng chảy Thổ NhÄ© Kỳ” dẫn khí đốt của Nga chạy qua lãnh thổ Hy Lạp tá»›i châu Âu.

Tuy nhiên, “Dòng chảy Thổ NhÄ© Kỳ” không phải ná»— lá»±c duy nhất của Moskva nhằm loại bỏ Ukraina ra khỏi lá»™ trình dẫn khí đốt của mình sang châu Âu.

Tại Diá»…n Ä‘àn kinh tế St. Petersburg 2015 vừa diá»…n ra má»›i Ä‘ây, Gazprom Ä‘ã bất ngờ ký má»™t loạt biên bản ghi nhá»› về hợp tác vá»›i các công ty khí đốt của phÆ°Æ¡ng Tây, gồm E.ON (Đức), Shell (Anh - Hà Lan) và OMV (Áo) xây dá»±ng 2 đường ống dẫn khí bổ sung dọc theo hệ thống đường ống “Dòng chảy phÆ°Æ¡ng Bắc” (Nord Stream), Ä‘Æ°a khí đốt từ Nga sang Đức qua biển Baltic. Dá»± án này cho phép nâng gấp Ä‘ôi công suất dẫn khí của “Dòng chảy phÆ°Æ¡ng Bắc” từ 55 tỉ m3 khí/năm lên 110 tỉ m3/năm.

Nói việc Gazprom tỏ ý định xúc tiến mở rá»™ng Dá»± án “Dòng chảy phÆ°Æ¡ng Bắc” là bất ngờ, bởi từ trÆ°á»›c, Ä‘ã có nhiều nguồn tin khẳng định rằng “gã khổng lồ” khí đốt của Nga Ä‘ã hủy bỏ kế hoạch này do tình hình chính trị phức tạp giữa Moskva và EU. Mặt khác, việc các công ty của châu Âu ký kết các thỏa thuận hợp tác má»›i vá»›i Gazprom không chỉ cho thấy họ Ä‘ã “phá»›t lờ” lệnh cấm vận mà EU áp đặt chống Nga, mà còn Ä‘i ngược lại vá»›i những ná»— lá»±c “cai” năng lượng của Nga và tạo ra má»™t liên minh năng lượng mạnh mẽ dá»±a trên sá»± hợp tác chặt chẽ hÆ¡n và chia sẻ vật tÆ° sẵn có giữa 28 thành viên của EU. Hôm 23/6, EU cho biết sẽ xem xét thận trọng về việc này, đồng thời khẳng định họ sẽ tiếp tục làm việc vá»›i Ukraina nhÆ° là “má»™t quốc gia quá cảnh Ä‘áng tin cậy lá»›n”.

Việc Nga phát tín hiệu xúc tiến cả hai dá»± án “Dòng chảy Thổ NhÄ© Kỳ” và “Dòng chảy phÆ°Æ¡ng Bắc” mở rá»™ng cho thấy Moskva rõ ràng không có ý định từ bỏ vị thế của mình tại thị trường châu Âu, cho dù vẫn Ä‘ang chuyển hÆ°á»›ng và thúc đẩy mở rá»™ng thị trường sang châu Á.

ThÆ°Æ¡ng mại khí đốt Nga - EU hiện nay là dá»±a trên 3 trục chính: hệ thống đường ống “Dòng chảy phÆ°Æ¡ng Bắc”, các đường ống dẫn nối bán đảo Yamal- châu Âu thông qua Belarus và hệ thống đường ống chạy qua lãnh thổ Ukraina. Trong 3 tuyến đường Ä‘ó, chỉ có hệ thống vận chuyển khí đốt ở Ukraina là Gazprom không kiểm soát được.

Gazprom Ä‘ã khẳng định nhiều lần rằng, họ sẽ chấm dứt việc vận chuyển khí đốt quá cảnh qua Ukraina vào cuối thập niên này. Tuy nhiên, các tuyến đường thay thế hiện tại (Dòng chảy phÆ°Æ¡ng Bắc và Yamal - châu Âu) chỉ đảm Ä‘Æ°Æ¡ng được khối lượng vận chuyển là 86,5 tỉ m3 khí má»—i năm. Trong khi Ä‘ó, để duy trì kim ngạch xuất khẩu khí đốt hiện tại của Nga (khoảng 119 tỉ m3 khí vào năm 2014) thì cần bổ sung ít nhất là 35 tỉ m3 công suất đường ống nữa.

Mặt khác, thá»±c tế, năng lá»±c hiện tại của các đường ống “Dòng chảy phÆ°Æ¡ng Bắc” và Yamal - châu Âu Ä‘ang không được khai thác triệt để do tranh chấp về chế Ä‘á»™ kiểm soát đường ống dẫn OPAL ở Đức (phần đường ống chạy trên mặt đất kết nối “Dòng chảy phÆ°Æ¡ng Bắc” vá»›i các thị trường châu Âu). Gazprom kỳ vọng tận dụng tối Ä‘a 100% công suất đường ống, nhÆ°ng Ä‘iều này lại xung Ä‘á»™t vá»›i má»™t đạo luật của EU nhằm ngăn chặn các nhà cung cấp năng lượng kiểm soát Ä‘á»™c quyền cả cÆ¡ sở hạ tầng.

Do Ä‘ó, “Dòng chảy Thổ NhÄ© Kỳ” (vá»›i công suất vận chuyển 49 tỉ m3 khí/năm chỉ riêng cho thị trường châu Âu, không tính Thổ NhÄ© Kỳ) và “Dòng chảy phÆ°Æ¡ng Bắc” mở rá»™ng sẽ cho phép Nga loại bỏ hoàn toàn Ukraina ra khỏi bản đồ khí đốt của mình. NhÆ°ng Moskva sẽ phải cân nhắc thế nào giữa “Dòng chảy Thổ NhÄ© Kỳ” và “Dòng chảy phÆ°Æ¡ng Bắc” mở rá»™ng?

Có 3 kịch bản có thể xảy ra:

Kịch bản thứ nhất: “Dòng chảy Thổ NhÄ© Kỳ” chỉ cho Thổ NhÄ© Kỳ và “Dòng chảy phÆ°Æ¡ng Bắc” cho EU. Trong kịch bản này, Nga sẽ nhắm mục tiêu xây dá»±ng chuá»—i đầu tiên của “Dòng chảy Thổ NhÄ© Kỳ” để vận chuyển 14 tỉ m3 khí má»—i năm cung cấp cho Thổ NhÄ© Kỳ thông qua hệ thống đường ống Trans-Balkan (qua Ukraina, Moldova, Romania và Bulgaria) vào năm 2016, nhÆ° Ä‘ã đồng ý ở Ankara gần Ä‘ây. Điều này sẽ cho phép Nga vốn hóa những khoản đầu tÆ° Ä‘ã được thá»±c hiện trong “Hành lang phía nam nÆ°á»›c Nga” và tận dụng các đường ống dang dở của hệ thống “Dòng chảy phÆ°Æ¡ng Nam” Ä‘ã lắp đặt ở cảng Varna, cÅ©ng nhÆ° các tàu rải đường ống Ä‘ã được triển khai ở Biển Đen. NhÆ°ng nếu tính đến các rào cản pháp lý và tài chính đối vá»›i việc vận chuyển khí đốt qua “Dòng chảy Thổ NhÄ© Kỳ” đến các thị trường Ä‘ích ở châu Âu, Nga có thể sẽ từ bỏ kế hoạch cung cấp khí đốt cho châu Âu qua hệ thống đường ống này và thay vào Ä‘ó, sẽ đầu tÆ° nhiều hÆ¡n cho việc mở rá»™ng “Dòng chảy phÆ°Æ¡ng Bắc” để bán được nhiều khí đốt hÆ¡n cho châu Âu.

Kịch bản thứ hai: “Dòng chảy phÆ°Æ¡ng Bắc” mở rá»™ng sẽ là má»™t con bài mặc cả để thúc đẩy “Dòng chảy Thổ NhÄ© Kỳ”. Trong kịch bản này, Nga sẽ đề nghị mở rá»™ng “Dòng chảy phÆ°Æ¡ng Bắc” để có má»™t con bài mặc cả trong các cuá»™c Ä‘àm phán vá»›i Thổ NhÄ© Kỳ và Hy Lạp nhằm nhanh chóng thúc đẩy phát triển dá»± án “Dòng chảy Thổ NhÄ© Kỳ” đầy đủ và đảm bảo các Ä‘iều kiện thÆ°Æ¡ng mại tốt hÆ¡n cho phía Moskva. Điều này sẽ cho phép Gazprom tránh bị “lún” vào các cuá»™c tranh cãi về chế Ä‘á»™ kiểm soát đường ống OPAL và có thể vận chuyển khí đốt trá»±c tiếp đến các thị trường ở Nam Âu. Bằng cách này, Gazprom sẽ có khả năng bán khí đốt cho Nam Âu mà không bị phụ thuá»™c và phần đường ống bắc - nam mở rá»™ng theo quy định của EU, cÅ©ng nhÆ° má»™t số khác biệt về giá khí đốt Gazprom bán cho thị trường phía bắc và Nam châu Âu có thể vẫn được duy trì.

Kịch bản cuối cùng: Đường ống dẫn khí chỉ là chiêu bài chính trị và không có thá»±c. Trong kịch bản này, Nga không có ý định phát triển Dá»± án “Dòng chảy Thổ NhÄ© Kỳ” đầy đủ (mà chỉ xây dá»±ng chuá»—i đầu tiên cho thị trường Thổ NhÄ© Kỳ) hay mở rá»™ng “Dòng chảy phÆ°Æ¡ng Bắc”. Đây là Ä‘á»™ng tác giả của Moskva nhằm chia rẽ các nÆ°á»›c trong EU trong thời Ä‘iểm khối này Ä‘ang kiên trì lập trường cứng rắn chống lại Nga do những bất đồng giữa hai phía trong cuá»™c khủng hoảng Ukraina.

Bằng cách này, Moskva sẽ tạo sá»± chia rẽ giữa các nÆ°á»›c phía bắc và phía nam EU (Đức Æ°a chuá»™ng “Dòng chảy phÆ°Æ¡ng Bắc”, Ý và Hy Lạp hứng thú vá»›i “Dòng chảy Thổ NhÄ© Kỳ”); giữa EU và các nÆ°á»›c thành viên (những nÆ°á»›c bị ảnh hưởng lợi ích do việc Brussels vì cố gắng Ä‘a dạng hóa các nguồn cung cấp năng lượng, giảm dần, thậm chí triệt tiêu sá»± phụ thuá»™c vào năng lượng của Nga, mà ép họ không được hợp tác vá»›i Moskva, chẳng hạn nhÆ° Bulgaria) và giữa chính phủ vá»›i các công ty năng lượng ngay trong các nÆ°á»›c EU.

Nguồn tin: PetroTimes