Taliban, đang vật lộn để điều hướng Afghanistan vượt qua cuộc khủng hoảng kinh tế và nhân đạo khi quyền cai trị của tổ chức này đối với đất nước vẫn chưa được thế giới công nhận, đã tìm được các đối tác sẵn sàng ở hai quốc gia có thương mại bị hạn chế nghiêm trọng bởi các lệnh trừng phạt quốc tế - Nga và Iran. Moscow đã cùng Tehran tham gia vào danh sách các nước sẵn sàng hợp tác với Taliban theo một thỏa thuận sơ bộ được ký vào tuần trước.

Bộ trưởng Thương mại và Công nghiệp Taliban Nooruddin Azizi thông báo vào tuần trước, Afghanistan sẽ nhận được 1 triệu tấn xăng, 1 triệu tấn nhiên liệu diesel, 500.000 tấn khí hóa lỏng và 2 triệu tấn lúa mì mỗi năm.

Narendra Taneja, một nhà kinh tế nổi tiếng, chủ tịch Viện Năng lượng Độc lập có trụ sở tại Ấn Độ, cho biết: Với thỏa thuận này, "Nga cùng với một số ít các quốc gia sẵn sàng làm ăn với Taliban, về mặt xuất khẩu và nhập khẩu".

Những gì Nga sẽ nhận được từ đối tác thiếu tiền của mình thì không rõ ràng hơn nhiều, nhưng có vẻ như nông sản và triển vọng tiếp cận nguồn tài nguyên thiên nhiên của Afghanistan trong tương lai có thể đang được thảo luận.

Taliban, giống như Nga về cơ bản đã bị đưa ra khỏi hệ thống ngân hàng toàn cầu, cho biết sẽ thanh toán hàng hóa bằng đồng Ruble của Nga. Tuy nhiên, Taneja cho rằng điều đó khó xảy ra, vì Afghanistan gặp khó khăn trong việc thu được đồng tiền Nga thông qua thương mại. Taneja nói với RFE/RL từ New Delhi: “Nó có vẻ giống một loại thỏa thuận không chính thức hơn, một loại thỏa thuận hàng đổi hàng, nơi Nga sẽ cung cấp dầu và khí đốt và Afghanistan sẽ cung cấp bất cứ thứ gì họ có thể để đổi lại”.

Nga, giống như phần những nước còn lại của cộng đồng quốc tế, không công nhận chính quyền Taliban và chính thức coi nhóm Hồi giáo cứng rắn này là một tổ chức khủng bố. Nhưng Moscow đã nhiều lần tiếp đón các quan chức Taliban trong bối cảnh các nỗ lực đàm phán hòa bình trước khi nhóm này cưỡng chế tiếp quản Kabul vào tháng 8 năm 2021.

Kể từ đó, Moscow đã duy trì một đại sứ quán ở Kabul và một đại diện đặc biệt ở Afghanistan. Tổng thống Vladimir Putin đã tuyên bố Nga sẽ thực hiện các bước để loại bỏ Taliban khỏi danh sách khủng bố của mình và ra chỉ thị cho truyền thông nước này ngừng xác định nhóm này như một tổ chức khủng bố, theo luật pháp Nga.

Ngay trước Diễn đàn Kinh tế Quốc tế St.Petersburg vào tháng 6, với sự tham dự của một phái đoàn Taliban trong đó có ông Azizi, Putin đã phân bổ xuất khẩu ngũ cốc cho quốc gia bị hạn hán tàn phá "nếu cần".

Thỏa thuận mới được đưa ra sau nhiều tuần thảo luận ở Moscow, diễn ra sau chuyến thăm vào tháng trước của Azizi. Đại diện đặc biệt của Moscow về Afghanistan, Zamir Kabulov, xác nhận với hãng thông tấn nhà nước Nga TASS rằng một thỏa thuận "sơ bộ" đã được thực hiện và ông Azizi cho biết một thỏa thuận dài hạn sẽ được thực hiện nếu cả hai bên đều hài lòng với thỏa thuận này.

Ông Azizi nói rằng Afghanistan sẽ nhận được hàng hóa với giá rẻ, và nguồn cung nhiên liệu được cho là sẽ được chuyển bằng đường bộ qua Trung Á.

Bộ trưởng Công nghiệp và Thương mại Taliban cũng tuyên bố Afghanistan đã nhận được khí đốt và dầu từ Turkmenistan và Iran. Vào cuối tháng 8 năm 2021, Tehran đã dỡ bỏ các rào cản đối với việc xuất khẩu nhiên liệu sang Afghanistan sau khi được đưa ra vào đầu tháng này vì lo ngại về an toàn trong bối cảnh bất ổn ở nước này.

Iran được cho là đã xuất khẩu khoảng 400.000 tấn nhiên liệu sang Afghanistan từ tháng 5 năm 2020 đến tháng 5 năm 2021, và trước khi Taliban tiếp quản, Turkmenistan là nhà cung cấp xăng dầu hàng đầu cho Afghanistan.

"Một quốc gia ... không nên chỉ phụ thuộc vào một quốc gia, chúng ta nên có những nguồn thay thế", ông Azizi nói với Reuters vào tuần trước.

Thỏa thuận với Nga được coi là một trong những thỏa thuận thương mại lớn nhất của Taliban và đặt ra câu hỏi về những gì nhóm chiến binh có thể trao đổi.

Cho đến nay, xuất khẩu và thuế hải quan từ than đá là nguồn thu chính của Taliban. Phần lớn than đã được chở đến nước láng giềng Pakistan.

Ngoài than đá và các mặt hàng nông sản như trái cây, quả hạch và dược liệu, các nguồn tài nguyên chưa được khai thác của Afghanistan dường như là một mặt hàng trao đổi tiềm năng.

Đất nước nghèo đói này được cho là có rất nhiều tài nguyên khoáng sản, bao gồm đồng, quặng sắt, vàng, liti và coban, cũng như một loạt các nguyên tố đất hiếm. Các cơ quan chính phủ Hoa Kỳ đã ước tính giá trị hơn 900 tỷ đô la, trong khi chính phủ Afghanistan trước đây đưa ra con số 3 nghìn tỷ đô la.

Tiềm năng của Afghanistan đã thu hút sự quan tâm từ Trung Quốc, Ấn Độ, Nga và các quốc gia khác, đồng thời khiến Taliban theo đuổi việc khôi phục dự án Mỏ đồng Aynak của Trung Quốc đồng thời đàm phán thận trọng về việc khai thác lithium và coban, hai thành phần quan trọng của pin đang thúc đẩy động lực sử dụng năng lượng xanh trên thế giới.

Theo Taneja, Afghanistan cũng có trữ lượng dầu và khí đốt tự nhiên chưa được khai thác, nhưng chưa thể khai thác tài nguyên này vì mục đích thương mại. "Tôi nghĩ tầm quan trọng của thỏa thuận giữa Taliban và Nga là sự khởi đầu của một cái gì đó, và nó có thể phát triển thành những thứ lớn hơn, chẳng hạn như khai thác khoáng sản quý hiếm ở Afghanistan, hoặc có thể khai thác khí tự nhiên", Taneja nhận xét.

Trong khi Afghanistan có thể muốn sử dụng cơ hội này để thúc đẩy sự phát triển của một đường ống dẫn dầu, thì hãy còn quá sớm để nói liệu điều đó có thể trở thành hiện thực hay không.

Việc hoàn thành đường ống TAPI, một dự án lớn nhằm vận chuyển khí đốt tự nhiên từ Turkmenistan đến Pakistan và Ấn Độ qua Afghanistan, đã bị đình trệ trong nhiều năm, mặc dù đoạn Turkmen đã hoàn thành vào năm 2019.

Vào tháng 11 năm 2021, các quan chức Turkmen đã tham gia vào các cuộc thảo luận với Taliban nhằm hoàn thiện đoạn đường ống ở Afghanistan, bắt đầu vào năm 2018 và dự định cung cấp cho Afghanistan 5 tỷ mét khối khí đốt hàng năm, đủ để trang trải cho việc sử dụng hàng năm 200 triệu mét khối.

Việc Nga xâm lược Ukraine vào tháng 2 đã khiến nhiều nước phương Tây áp đặt các biện pháp trừng phạt, bao gồm xuất khẩu xăng dầu và khí đốt của nước này.

Tuy nhiên, thỏa thuận với Afghanistan sẽ tránh được các biện pháp trừng phạt như vậy một cách hiệu quả.

Taneja cho biết: “Kể từ khi có các lệnh trừng phạt đối với dầu khí của Nga, Nga đang tìm kiếm các thị trường mới, tìm kiếm các quốc gia mới nơi họ có thể bán dầu của mình. Vì vậy, Afghanistan có thể không phải là một người mua lớn - đó là một khách hàng mua dầu và khí đốt rất nhỏ - song tuy nhiên, đây là một quốc gia khác có vẻ quan tâm đến dầu và khí đốt của Nga. Và như bạn biết đấy, chính phủ Taliban thực tế không được công nhận bởi bất kỳ quốc gia nào. Vì vậy, họ không chịu các lệnh trừng phạt”.

Tuy nhiên, việc Nga tiếp tục cung cấp nhiên liệu có thể gặp phải những trở ngại khác, khi Taneja liệt kê như là cần phải tìm kiếm các công ty sẵn sàng bảo hiểm cho các lô hàng, thiết lập các cơ chế thanh toán và giao hàng đáng tin cậy cũng như nguy cơ bị trừng phạt trong tương lai.

Các giao dịch của Moscow với Taliban đã dẫn đến nhiều chỉ trích, và thỏa thuận mới về xuất khẩu dầu khí cũng không phải ngoại lệ, bằng chứng là số lượng các bài đăng trên mạng xã hội nhấn mạnh tình trạng chính thức của Taliban là một tổ chức khủng bố ở Nga.

Nhưng với việc Afghanistan đang phải hứng chịu một cuộc khủng hoảng nhân đạo lớn do hạn hán, lũ lụt và chiến tranh - dẫn đến việc gần đây được Liên Hợp Quốc chỉ định là "điểm nóng về nạn đói" – thì việc Nga giao lúa mì tới đây đang được coi là một diễn biến tích cực.

"Bỏ chính trị sang một bên, những gì đang xảy ra ở Ukraine và giữa Nga với phương Tây - tôi nghĩ rằng điều quan trọng đối với chúng ta là con người, phải đảm bảo rằng không một người nào ở Afghanistan chết đói", Taneja bình luận. "Người dân không phải là Taliban, những kẻ thống trị mới là Taliban. Và người dân đang chết đói. Vì vậy, họ nên được giúp đỡ bởi mọi quốc gia."

Nguồn tin: RFE/RL

© Bản tiếng Việt của xangdau.net