Tại Việt Nam có 11 DN bao sân nhập khẩu xăng dầu. 11 DN là về con số còn tất cả chỉ là cái bóng của 1 "ông lá»›n". Sá»± áp đảo của "ông lá»›n" này khiến tính cạnh tranh trên thị trường nhập khẩu, phân phối xăng dầu về thá»±c chất không có. 10 DN còn lại, má»—i DN chỉ chút ít thị phần, hiển nhiên không dám "Ä‘á»™ng" má»™t khi "ông lá»›n" chÆ°a có ý kiến. Có ý kiến cho rằng, các DN hiện hữu Ä‘ang tìm cách giữ sân…

Trong kinh doanh, lợi nhuận bao nhiêu má»›i đủ? Quá nhiều giải pháp được Ä‘Æ°a ra nhÆ°ng mấu chốt nằm ở chá»—: phải tạo tính cạnh tranh thá»±c sá»±.

Không có thêm doanh nghiệp nhập khẩu nào được thành lập

Kinh doanh xăng dầu theo cÆ¡ chế thị trường lần đầu tiên được đề cập tại Nghị định số 55/2007 ngày 6/4/2007 của Chính phủ. Nghị định này ghi rõ: "Áp dụng nguyên tắc giá bán xăng dầu theo cÆ¡ chế thị trường, có sá»± quản lý của Nhà nÆ°á»›c, do thÆ°Æ¡ng nhân kinh doanh xuất khẩu, nhập khẩu xăng dầu hoặc thÆ°Æ¡ng nhân sản xuất, chế biến xăng dầu quyết định sau khi ná»™p các loại thuế, phí theo quy định của pháp luật hiện hành". Tuy nhiên, do thời Ä‘iểm ban hành Nghị định, giá dầu thô thế giá»›i đứng mức cao nên phải tá»›i tháng 9/2008, khái niệm "theo cÆ¡ chế thị trường" má»›i bÆ°á»›c đầu được vận dụng.

Giá xăng dầu trong nÆ°á»›c vẫn liên tục tăng.

Ná»™i dung quan trọng quyết định việc xăng dầu đảm bảo tính cạnh tranh là Ä‘iều kiện cấp phép kinh doanh xuất khẩu, nhập khẩu xăng dầu. Theo Nghị định 55, thÆ°Æ¡ng nhân phải có đủ 5 Ä‘iều kiện má»›i được cấp giấy phép kinh doanh xuất khẩu, nhập khẩu xăng dầu. Những Ä‘iều kiện cÆ¡ bản nhÆ°: có cầu cảng chuyên dụng nằm trong hệ thống cảng quốc tế của Việt Nam, có kho tiếp nhận xăng dầu nhập khẩu dung tích tối thiểu 15.000 mét khối để trá»±c tiếp nhận xăng dầu từ tầu chở dầu và phÆ°Æ¡ng tiện vận tải xăng dầu khác, thuá»™c sở hữu doanh nghiệp hoặc đồng sở hữu theo hợp đồng liên doanh liên kết, góp vốn xây dá»±ng hoặc thuê sá»­ dụng dài hạn từ 5 năm trở lên. Có phÆ°Æ¡ng tiện vận chuyển xăng dầu chuyên dụng. Có hệ thống phân phối xăng dầu tối thiểu 10 cá»­a hàng, trạm bán lẻ và tối thiểu 40 đại lý bán lẻ xăng dầu.

Tuy nhiên, Ä‘ã 2 năm Nghị định có hiệu lá»±c thi hành vẫn chÆ°a có thêm má»™t doanh nghiệp nào được cấp phép xuất, nhập khẩu xăng dầu. Điều này khiến 11 doanh nghiệp trÆ°á»›c Ä‘ây vẫn tiếp tục bao sân nhập khẩu xăng dầu. 11 doanh nghiệp là về con số còn thá»±c chất, tất cả chỉ là cái bóng của 1 "ông lá»›n". Sá»± áp đảo của "ông lá»›n" này khiến tính cạnh tranh trên thị trường nhập khẩu, phân phối xăng dầu về thá»±c chất không có. 10 doanh nghiệp còn lại, má»—i doanh nghiệp chỉ chút ít thị phần, hiển nhiên không dám "Ä‘á»™ng" má»™t khi "ông lá»›n" chÆ°a có ý kiến.

Bài học viá»…n thông - tại sao không?

Bài học kinh doanh trong xăng dầu có lẽ cần phải học hỏi từ mạng viá»…n thông. Cách Ä‘ây 5 năm, hai "anh em" nhà Vinaphone và Mobiphone thống trị gần nhÆ° tuyệt đối mạng viá»…n thông, người tiêu dùng còn nhá»› cảnh gọi Ä‘iện thoại di Ä‘á»™ng trong nÆ°á»›c phải chia tá»›i 3 vùng, trong Ä‘ó vùng 1 gọi sang vùng 3 giá cÆ°á»›c lên tá»›i 8.000 đồng/phút (trả sau).

Băn khoăn giá cả xăng dầu hiện nay cÅ©ng hệt nhÆ° băn khoăn giá cÆ°á»›c Ä‘iện thoại hồi Ä‘ó. Các kiến nghị Ä‘Æ°a ra về giảm giá cÆ°á»›c Ä‘iện thoại cÅ©ng đầy ắp nhÆ° kiến nghị về giá xăng bây giờ nhÆ°ng rốt cuá»™c, người tiêu dùng nhận được những trả lời nhÆ°: giá cÆ°á»›c chÆ°a thể giảm vì chi phí quá lá»›n, rằng cÆ°á»›c viá»…n thông tính kỹ vẫn… lá»—! Bài toán cÆ°á»›c viá»…n thông chỉ thá»±c sá»± được hóa giải khi có sá»± xuất hiện của Viettel mobile. Hãng Viettel ngày càng chứng tỏ sức mạnh và trở thành đối thủ thá»±c sá»± của anh em Vinaphone, Mobiphone. Chỉ khi Ä‘ó, cuá»™c cạnh tranh giá cÆ°á»›c má»›i bắt đầu và quyết liệt nhÆ° hiện nay.

Vá»›i thị trường xăng dầu, do yếu tố lịch sá»­ nên suốt thời gian dài, Petrolimex vẫn chiếm lÄ©nh gần nhÆ° tuyệt đối. Tuy nhiên, việc sau 2 năm Nghị định 55 có hiệu lá»±c, thị trường nhập khẩu xăng dầu vẫn "án binh", chÆ°a có thêm má»™t doanh nghiệp nào nhập cuá»™c là vấn đề phải được nhìn nhận rõ.

Ông Nguyá»…n Tiến Thỏa, Cục trưởng Cục Quản lý giá, Bá»™ Tài chính giải thích nguyên nhân sá»± "án binh" này nhÆ° sau: "Theo quy định của Nghị định 55, tất cả các doanh nghiệp thuá»™c mọi thành phần, trừ doanh nghiệp nÆ°á»›c ngoài, nếu Ä‘áp ứng đủ Ä‘iều kiện theo Nghị định này thì sẽ đều được kinh doanh cả. Tuy nhiên, trên thá»±c tế là chÆ°a có doanh nghiệp tÆ° nhân hay doanh nghiệp nào khác được cấp phép. Lý do Ä‘Æ¡n giản là cÅ©ng chÆ°a có doanh nghiệp nào Ä‘áp ứng đủ Ä‘iều kiện của Nghị định 55".

Có lẽ, xung quanh hiện trạng "chÆ°a có doanh nghiệp nào Ä‘áp ứng đủ Ä‘iều kiện của Nghị định 55" cần phải mổ xẻ kỹ. Nếu thá»±c sá»± chÆ°a có doanh nghiệp nào Ä‘áp ứng được Ä‘iều kiện Ä‘ó thì liệu Nghị định có "cứng" quá? NhÆ°ng má»™t ý kiến cần được quan tâm: có sá»± khép kín của doanh nghiệp hiện hành, họ tìm cách giữ sân, không muốn thị trường "mọc" thêm những đối tượng má»›i cạnh tranh thị phần. Theo chúng tôi, ý kiến này không phải không có cÆ¡ sở, nhất là trong Ä‘iều kiện kinh doanh chÆ°a rõ ràng hiện nay, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng cần làm rõ.

Được biết, thời gian tá»›i, liên Bá»™ Tài chính - Công ThÆ°Æ¡ng sẽ trình Chính phủ hoàn chỉnh cÆ¡ chế kinh doanh xăng dầu thông qua việc sá»­a đổi Nghị định 55/2007/NĐ-CP về kinh doanh xăng dầu theo nguyên tắc: doanh nghiệp được tá»± quyết định Ä‘iều chỉnh giá bán lẻ xăng dầu trong phạm vi nhất định, Nhà nÆ°á»›c sẽ can thiệp trong trường hợp đặc biệt (giá cả biến Ä‘á»™ng bất thường...) và có thông báo bằng văn bản.

Những Ä‘iều chỉnh trên là cần thiết. Tuy nhiên, nhÆ° chúng tôi phân tích trên, gốc của vấn đề chính là yếu tố cạnh tranh. Chừng nào thị trường chÆ°a có má»™t doanh nghiệp thá»±c sá»± đủ sức cạnh tranh vá»›i Petrolimex thì chừng Ä‘ó giá cả vẫn khó giảm. Khi Ä‘ó, họ buá»™c phải biết nhập khẩu dầu từ thị trường nào chứ không duy nhất phụ thuá»™c ở Singapore, họ phải biết giảm chi phí, biết tôn trọng khách hàng và dè chừng hÆ¡n má»—i khi đề xuất tăng giá…

Việc chấp thuận cho tăng giá hay không hiện thuá»™c thẩm quyền của liên Bá»™ Tài chính - Công ThÆ°Æ¡ng. Hai Bá»™ giao tổ giám sát liên ngành nhÆ°ng lâu nay người dân băn khoăn: Vì sao má»—i lần trả lời công luận về việc tăng giá xăng, cách lập luận cÅ©ng giống hệt doanh nghiệp? Việc trả lời cÅ©ng không thống nhất. Chẳng hạn, ngày 28/8, Cục Quản lý giá Bá»™ Tài chính trả lời chÆ°a chấp thuận tăng giá xăng nhÆ°ng chỉ sau Ä‘ó Ä‘úng 1 ngày, cÆ¡ quan này lại… bất ngờ đồng ý!

cand