Ba cÆ¡ quan chính dá»± báo về cung-cầu dầu mỏ dài hạn là CÆ¡ quan Năng lượng quốc tế (IEA), Tổ chức Các nÆ°á»›c Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC), và CÆ¡ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA) đều sai lầm trong khâu dá»± Ä‘oán sản lượng của OPEC do dá»±a vào mô hình tính toán Ä‘ã lá»—i thời và có nhiều khiếm khuyết.

Trong dá»± Ä‘oán cho tá»›i năm 2030, ba tổ chức trên đều chia sẻ quan Ä‘iểm rằng nhu cầu năng lượng thế giá»›i sẽ tăng, rằng các nÆ°á»›c Ä‘ang phát triển sẽ chiếm phần lá»›n mức tăng Ä‘ó và nhiên liệu hóa thạch sẽ vẫn là chủ đạo. Ba tổ chức này cÅ©ng nhất trí rằng sá»± phụ thuá»™c vào dầu mỏ OPEC sẽ gia tăng, khi nguồn dầu mỏ của các nÆ°á»›c ngoài OPEC cạn dần và trở nên đắt đỏ hÆ¡n trong khâu khai thác. Tuy nhiên, sai lầm chính trong việc định mẫu các thị trường dầu mỏ thế giá»›i là Ä‘Æ°a ra những dá»± Ä‘oán phi thá»±c tế chẳng khác gì dá»± Ä‘oán con người nay mai sẽ đổ bá»™ lên sao Hỏa.

Các mô hình dá»± Ä‘oán hiện nay cho rằng nhu cầu dầu mỏ thế giá»›i dá»±a trên những biến số dá»… thay đổi nhÆ° tăng trưởng kinh tế (hoặc thu nhập), giá dầu, giá các sản phẩm thay thế dầu mỏ và nhu cầu trong quá khứ. Họ cÅ©ng sá»­ dụng những biến số nhÆ° giá dầu, chi phí sản xuất và nguồn cung trÆ°á»›c Ä‘ây để Ä‘Æ°a ra dá»± Ä‘oán sản lượng dầu mỏ của các nÆ°á»›c ngoài OPEC. Tuy nhiên, sau khi Æ°á»›c tính nhu cầu thế giá»›i và nguồn cung ngoài OPEC, những mô hình này chỉ Ä‘Æ¡n giản là dá»±a trên giả thuyết OPEC sẽ cung cấp phần còn lại mà không cân nhắc hoạt Ä‘á»™ng của OPEC hoặc xem xét yếu tố rằng các nÆ°á»›c thành viên OPEC có thể không sẵn lòng hoặc có thể đạt ứng nhu cầu dôi dÆ°. Vì lý do này, những mô hình tính toán theo cái được biết đến là "dá»±a vào OPEC" luôn có sá»± khác biệt giữa dá»± Ä‘oán nhu cầu thế giá»›i và nguồn cung ngoài OPEC.

Mô hình "dá»±a vào OPEC" được thá»±c hiện sau lệnh cấm vận dầu mỏ hồi tháng 10/1973, thời Ä‘iểm hầu nhÆ° chẳng có mấy nhà kinh tế thông thạo thị trường dầu mỏ. Tầm quan trọng của cuá»™c khủng hoảng năng lượng Ä‘ã lôi kéo các nhà kinh tế vá»›i phạm vi nghiên cứu chuyên ngành mở rá»™ng hÆ¡n. Để chuẩn Ä‘oán ra vấn đề, họ Ä‘ã mở bá»™ dụng cụ và sá»­ dụng những cái có sẵn và nếu mô hình cung cầu không hiệu quả, khi Ä‘ó sẽ sá»­ dụng đến mô hình Ä‘á»™c quyền.

Các nhà kinh tế, các chính trị gia và báo chí khi Ä‘ó Ä‘ã tìm ra thuật ngữ "cacten" rất tiện lợi. Theo mô hình Ä‘á»™c quyền này, cacten sẽ luôn cung cấp sá»± khác biệt giữa tổng cầu và sản lượng được cung cấp bởi các nÆ°á»›c thành viên ngoài cacten. Mặc dù tình hình Ä‘ã thay đổi mạnh kể từ đầu thập ká»· 1970 khiến cho mô hình cacten này trở nên lạc hậu và bá»™c lá»™ nhiều thiếu sót, nhÆ°ng nó vẫn được sá»­ dụng đến ngày nay.

Theo giả thuyết chính của mô hình này, OPEC sẽ luôn sản xuất để giữ má»™t khoảng cách nhất định giữa nhu cầu thế giá»›i và sản xuất của các nÆ°á»›c ngoài OPEC. NhÆ°ng OPEC Ä‘ã không còn công suất dÆ° thừa ngay từ năm 2005 đến đầu năm 2008 và Ä‘ã không thể tăng sản xuất khi nhu cầu tăng khiến giá cả tăng vọt và vượt qua mọi dá»± Ä‘oán trÆ°á»›c Ä‘ó.

Trong dá»± báo gần Ä‘ây, EIA cho rằng đến năm 2035, OPEC sẽ tăng thêm khoảng 11 triệu thùng má»—i ngày vào sản lượng của cacten này trong năm 2010. Liệu Ä‘iều này có thể xảy ra, khi sản xuất sụt giảm vá»›i tá»· lệ ít nhất 3%?

Hãy kiểm tra lại phép toán: vá»›i tốc Ä‘á»™ giảm 3%, OPEC cần Ä‘Æ°a thêm 17 triệu thùng/ngày vào năm 2035 chỉ để duy trì mức sản xuất năm 2010. Nếu EIA dá»± Ä‘oán sản xuất của OPEC sẽ tăng thêm khoảng 11 triệu thùng/ngày, OPEC cần phải cung cấp thêm 28 triệu thùng/ngày trong 25 năm tá»›i, má»™t kỳ tích mà tổ chức này chẳng bao giờ thá»±c hiện được - quả thá»±c, công suất sản xuất hiện nay của OPEC chỉ ngang vá»›i mức giữa thập ká»· 1970.

Tình thế còn tồi tệ hÆ¡n nếu sản xuất của các nÆ°á»›c ngoài OPEC giảm xuống dÆ°á»›i mức dá»± báo, giá dầu phải tăng má»™t cách Ä‘áng kể để phân phối đủ cho nhu cầu và Ä‘iều hòa vá»›i nguồn cung thấp hÆ¡n.
Năm yếu tố khiến cho mô hình dá»± báo "dá»±a vào OPEC" phi thá»±c tế bao gồm:

- Sá»± chuyển hÆ°á»›ng trong đầu tÆ° từ dầu mỏ sang khí đốt tá»± nhiên ở các nÆ°á»›c sản xuất dầu mỏ

- Nhu cầu dầu mỏ trong nÆ°á»›c gia tăng - và do Ä‘ó làm giảm bá»›t xuất khẩu dầu mỏ của chính các nÆ°á»›c OPEC.

- Phản ứng của các nÆ°á»›c sản xuất dầu mỏ để nhấn mạnh sá»± phụ thuá»™c về năng lượng ở các nÆ°á»›c tiêu thụ, mà dẫn đầu là các ngành ngốn nhiều năng lượng Ä‘ang phát triển. Các nÆ°á»›c sản xuất dầu mỏ tin rằng nếu không thể xuất khẩu dầu mỏ sang các quốc gia tiêu thụ, ít nhất họ vẫn có thể... xuất khẩu các sản phẩm hóa dầu.

- Thiếu "khả năng thu hút đầu tÆ° ở mức giá cao (khả năng thu hút đầu tÆ° của nền kinh tế địa phÆ°Æ¡ng) khiến các nÆ°á»›c thành viên OPEC không sẵn sàng khai thác thêm dầu mỏ. Nếu các quốc gia OPEC không thể đầu tÆ° gia tăng doanh thu dầu mỏ, khi Ä‘ó họ có thể để dầu mỏ ở dÆ°á»›i mặt đất còn hÆ¡n.

- Quan trọng hÆ¡n cả, nhu cầu về các mỏ má»›i để bù đắp cho mức giảm 3% trong các giếng dầu của OPEC là rất lá»›n. Nhu cầu này không thể Ä‘áp ứng trong vòng 20-25 năm tá»›i.

- Giá cả cao hÆ¡n do sá»± thiếu hụt nguồn cung sẽ tạo ra những cÆ¡ há»™i tuyệt vời cho các công ty dầu mỏ quốc tế, các nhà sản xuất Ä‘á»™c lập và các nhà đầu tÆ° cổ phiếu tÆ° nhân. Nó cÅ©ng sẽ tạo cÆ¡ há»™i cho các nguồn năng lượng khác để lấp chá»— trống mà người ta từng kỳ vọng OPEC có thể lấp đầy, má»™t Ä‘iều mà tổ chức này không làm được.

Nguồn: AFP

Độc giả có thể gá»­i ý kiến, nhận xét, bày tỏ quan Ä‘iểm của mình đối vá»›i tin tức này bằng cách bấm vào nút "Ý kiến Của bạn"