Ông Nguyá»…n Đức Thành, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu kinh tế và Chính sách (VEPR), cho rằng để vận hành thị trường xăng dầu theo hÆ°á»›ng cạnh tranh, Nhà nÆ°á»›c cần sá»›m cho doanh nghiệp nÆ°á»›c ngoài và tÆ° nhân tham gia. Ông Thành nói:

- Việc cho các doanh nghiệp nÆ°á»›c ngoài, doanh nghiệp tÆ° nhân tham gia kinh doanh xăng dầu sẽ giúp phá thế Ä‘á»™c quyền của các doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c trong nhiều năm nay. Các doanh nghiệp nắm giữ thị phần chi phối quá lâu là nguyên nhân khiến thị trường xăng dầu bất ổn và khó kiểm soát nhÆ° hiện nay.

Nhiều thành phần tham gia kinh doanh xăng dầu thì giá sẽ được Ä‘iều tiết tốt hÆ¡n. Khi có nhiều đầu mối nhập khẩu, lượng hàng hóa sẽ ổn định hÆ¡n, vá»›i những tính toán mang tính cạnh tranh của doanh nghiệp, giá nhập khẩu xăng dầu sẽ gần vá»›i giá thế giá»›i hÆ¡n, khi Ä‘ó người tiêu dùng sẽ được hưởng lợi.

TBKTSG: Theo ông, vì sao Ä‘ây là thời Ä‘iểm thuận lợi để mở cá»­a thị trường xăng dầu?

- Má»™t thị trường cạnh tranh không có nghÄ©a là có nhiều doanh nghiệp tham gia. Thá»±c tế dù chúng ta Ä‘ang có 11 đầu mối nhập khẩu xăng dầu nhÆ°ng thị trường vẫn không có tính cạnh tranh thật sá»±. Các đầu mối kinh doanh xăng dầu Ä‘ang hoạt Ä‘á»™ng theo má»™t “liên kết” khá chặt chẽ, khi tăng giá thì cùng tăng ở má»™t mức giá và giảm thì cùng giảm là không ổn. Vì vậy, việc mở cá»­a thị trường chỉ là công cụ còn mục tiêu hÆ°á»›ng tá»›i vẫn là tạo ra môi trường cạnh tranh.

Chúng ta cần đặt vấn đề có nên tiếp tục trợ cấp cho các doanh nghiệp xăng dầu hay không?

Để tăng khả năng cạnh tranh quốc gia, chúng ta buá»™c phải há»— trợ cho các doanh nghiệp trong ngành năng lượng trong Ä‘ó có Ä‘iện, xăng dầu. Vấn đề là Việt Nam ngày càng há»™i nhập sâu hÆ¡n, nhÆ°ng chính sách Ä‘ang áp dụng vẫn còn nhiều bất cập.

Khi được Nhà nÆ°á»›c bao cấp nhÆ° vậy, các doanh nghiệp nÆ°á»›c ngoài vào đầu tÆ° ở Việt Nam đều chủ yếu muốn tận dụng những Æ°u Ä‘ãi về giá năng lượng để Ä‘Æ°a vào những công nghệ lạc hậu, tiêu hao nhiều nhiên liệu. Vì vậy Ä‘ây là thời Ä‘iểm mà Nhà nÆ°á»›c nên xem xét dừng những há»— trợ này để giúp nền kinh tế phát triển bền vững hÆ¡n.

Tóm lại, mở cá»­a thị trường, xóa bỏ bao cấp không chỉ tốt cho ngành xăng dầu mà còn là Ä‘á»™ng lá»±c tốt cho việc phát triển và thu hút đầu tÆ° nÆ°á»›c ngoài.

TBKTSG: NhÆ°ng những đầu mối nhập khẩu kinh doanh xăng dầu thường viện cá»› “Ä‘ây là mặt hàng chiến lược, nhạy cảm” để trì hoãn việc mở cá»­a thị trường?

- Các doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c luôn cho rằng ngành hàng của mình giữ vị trí quan trọng và không thể thay thế trong nền kinh tế. Điều này thể hiện sá»± e dè của giá»›i làm chính sách cÅ©ng nhÆ° việc chÆ°a bao giờ hiểu thấu Ä‘áo sức mạnh thật sá»± của thị trường nhÆ° là lá»±c lượng tạo nên sức mạnh của quốc gia thay vì sợ thị trường sẽ phá hủy cấu trúc cÅ©.

Tôi cho rằng Ä‘iều này thuá»™c về tÆ° duy của các cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c. Việc cố nắm giữ quyền lá»±c lượng thị trường là sai lầm, bởi thá»±c tế lá»±c lượng thị trường không Ä‘i ngược lại an ninh và lợi ích của quốc gia.

Mô hình mở cá»­a thị trường viá»…n thông là má»™t ví dụ sinh Ä‘á»™ng cho việc mở cá»­a thị trường nhÆ°ng vẫn mang tính cạnh tranh cao. TrÆ°á»›c khi xuất hiện Viettel, Vinaphone và MobiFone Ä‘ã thống lÄ©nh thị trường và giá cÆ°á»›c viá»…n thông luôn ở mức cao. Hiện tại cuá»™c Ä‘ua về giá vẫn chÆ°a đến hồi kết, nhÆ°ng rõ ràng là người tiêu dùng được lợi khi các doanh nghiệp cạnh tranh vá»›i nhau.

TBKTSG: Mở cá»­a thị trường, phải Ä‘i Ä‘ôi vá»›i nâng cao năng lá»±c kinh doanh của các doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c, nhằm tránh “đổ vỡ”. NhÆ°ng hầu nhÆ° các doanh nghiệp vẫn chÆ°a chú trọng đến vấn đề này?

- Đây là Ä‘iều cần thiết, để tồn tại trong môi trường cạnh tranh, doanh nghiệp buá»™c phải nâng cao năng lá»±c quản trị. Cụ thể, doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu phải có khả năng dá»± báo giá thế giá»›i, Ä‘iều tiết được giá cả trong nÆ°á»›c tiệm cận vá»›i giá thế giá»›i. Vì vậy, mở cá»­a thị trường chính là Ä‘á»™ng lá»±c để doanh nghiệp nâng cao năng lá»±c quản trị. Khi còn hưởng Ä‘á»™c quyền, doanh nghiệp ít quan tâm đến khai thác các cÆ¡ há»™i kinh doanh mà chủ yếu dá»±a trên lợi thế sẵn có.

Có thể các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu bị lá»— về mặt tài chính nhÆ°ng không hàm ý lá»— về mặt kinh tế. Lá»— về kinh tế phải xét trên khía cạnh má»™t thÆ°Æ¡ng vụ, má»™t mặt hàng nào Ä‘ó có mang lại hiệu quả cho toàn cục hay không? Khi doanh nghiệp không có sức ép về cạnh tranh, chắc chắn việc nâng cao năng lá»±c Ä‘iều hành sẽ trì trệ. Và chính người dân phải gánh chịu hậu quả từ việc kinh doanh lá»— lã của các doanh nghiệp này.

Tôi Ä‘Æ¡n cá»­, trong ngành xăng dầu, doanh nghiệp có thể tham gia thị trường giao sau (futures market) để chốt giá xăng dầu vào má»™t thời Ä‘iểm nhập khẩu để có thể bình ổn được giá xăng dầu trong nÆ°á»›c, nếu giá tăng cao trong tÆ°Æ¡ng lai. NhÆ°ng khi xóa bỏ Ä‘á»™c quyền, má»—i doanh nghiệp phải tá»± cạnh tranh và chịu trách nhiệm vá»›i đồng vốn của mình. Khi cùng áp dụng các nghiệp vụ phái sinh để kinh doanh, doanh nghiệp buá»™c phải cạnh tranh nhau, dá»± báo tốt hÆ¡n để nhập về những lô hàng có giá tốt ở những thời Ä‘iểm khác nhau. Đó là minh chứng rõ nét nhất cho thấy mở cá»­a thị trường là Ä‘iều hoàn toàn Ä‘úng đắn.

Mở cá»­a thị trường, ngành xăng dầu bị thao túng bởi các doanh nghiệp nÆ°á»›c ngoài là khả năng có thể xảy ra. NhÆ°ng không nên vì lý do này mà chúng ta giữ mãi sá»± méo mó của thị trường. Khi mở cá»­a, má»—i doanh nghiệp buá»™c phải cạnh tranh má»›i có thể Ä‘o lường được năng lá»±c mình tá»›i Ä‘âu và tạo Ä‘á»™ng lá»±c cho phát triển.

Nguồn tin: TBKTSG