|
ông Nguyá»…n Äức Thành. |
Trong cuá»™c trao đổi vá»›i TBKTSG, ông Nguyá»…n Äức Thành, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu kinh tế và Chính sách (VEPR), cho rằng để váºn hành thị trÆ°á»ng xăng dầu theo hÆ°á»›ng cạnh tranh, Nhà nÆ°á»›c cần sá»›m cho doanh nghiệp nÆ°á»›c ngoài và tÆ° nhân tham gia. Ông Thành nói:
- Việc cho các doanh nghiệp nÆ°á»›c ngoài, doanh nghiệp tÆ° nhân tham gia kinh doanh xăng dầu sẽ giúp phá thế Ä‘á»™c quyá»n của các doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c trong nhiá»u năm nay. Các doanh nghiệp nắm giữ thị phần chi phối quá lâu là nguyên nhân khiến thị trÆ°á»ng xăng dầu bất ổn và khó kiểm soát nhÆ° hiện nay.
Nhiá»u thành phần tham gia kinh doanh xăng dầu thì giá sẽ được Ä‘iá»u tiết tốt hÆ¡n. Khi có nhiá»u đầu mối nháºp khẩu, lượng hàng hóa sẽ ổn định hÆ¡n, vá»›i những tính toán mang tính cạnh tranh của doanh nghiệp, giá nháºp khẩu xăng dầu sẽ gần vá»›i giá thế giá»›i hÆ¡n, khi Ä‘ó ngÆ°á»i tiêu dùng sẽ được hưởng lợi.
TBKTSG: Theo ông, vì sao Ä‘ây là thá»i Ä‘iểm thuáºn lợi để mở cá»a thị trÆ°á»ng xăng dầu?
- Má»™t thị trÆ°á»ng cạnh tranh không có nghÄ©a là có nhiá»u doanh nghiệp tham gia. Thá»±c tế dù chúng ta Ä‘ang có 11 đầu mối nháºp khẩu xăng dầu nhÆ°ng thị trÆ°á»ng vẫn không có tính cạnh tranh tháºt sá»±. Các đầu mối kinh doanh xăng dầu Ä‘ang hoạt Ä‘á»™ng theo má»™t “liên kết” khá chặt chẽ, khi tăng giá thì cùng tăng ở má»™t mức giá và giảm thì cùng giảm là không ổn. Vì váºy, việc mở cá»a thị trÆ°á»ng chỉ là công cụ còn mục tiêu hÆ°á»›ng tá»›i vẫn là tạo ra môi trÆ°á»ng cạnh tranh.
Theo cam kết gia nháºp Tổ chức ThÆ°Æ¡ng mại Thế giá»›i (WTO) của Việt Nam, trong quyá»n kinh doanh (xuất nháºp khẩu hàng hóa), Việt Nam đồng ý cho doanh nghiệp và cá nhân nÆ°á»›c ngoài được quyá»n xuất nháºp khẩu hàng hóa nhÆ° ngÆ°á»i Việt Nam kể từ thá»i Ä‘iểm gia nháºp, trừ đối vá»›i các mặt hàng thuá»™c danh mục thÆ°Æ¡ng mại nhà nÆ°á»›c nhÆ° xăng dầu, thuốc lá Ä‘iếu, xì gà, băng Ä‘Ä©a hình, báo chí và má»™t số mặt hàng nhạy cảm khác, chỉ cho phép sau má»™t thá»i gian chuyển đổi (nhÆ° gạo và dược phẩm). Trong má»i trÆ°á»ng hợp, doanh nghiệp và cá nhân nÆ°á»›c ngoài sẽ không được tá»± Ä‘á»™ng tham gia vào hệ thống phân phối trong nÆ°á»›c. Các cam kết vá» quyá»n kinh doanh sẽ không ảnh hưởng đến quyá»n của Nhà nÆ°á»›c trong việc Ä‘Æ°a ra các quy định để quản lý dịch vụ phân phối, đặc biệt đối vá»›i các sản phẩm nhạy cảm nhÆ° dược phẩm, xăng dầu, báo - tạp chí... |
Chúng ta cần đặt vấn Ä‘á» có nên tiếp tục trợ cấp cho các doanh nghiệp xăng dầu hay không?
Äể tăng khả năng cạnh tranh quốc gia, chúng ta buá»™c phải há»— trợ cho các doanh nghiệp trong ngành năng lượng trong Ä‘ó có Ä‘iện, xăng dầu. Vấn Ä‘á» là Việt Nam ngày càng há»™i nháºp sâu hÆ¡n, nhÆ°ng chính sách Ä‘ang áp dụng vẫn còn nhiá»u bất cáºp.
Khi được Nhà nÆ°á»›c bao cấp nhÆ° váºy, các doanh nghiệp nÆ°á»›c ngoài vào đầu tÆ° ở Việt Nam Ä‘á»u chủ yếu muốn táºn dụng những Æ°u Ä‘ãi vá» giá năng lượng để Ä‘Æ°a vào những công nghệ lạc háºu, tiêu hao nhiá»u nhiên liệu. Vì váºy Ä‘ây là thá»i Ä‘iểm mà Nhà nÆ°á»›c nên xem xét dừng những há»— trợ này để giúp ná»n kinh tế phát triển bá»n vững hÆ¡n.
Tóm lại, mở cá»a thị trÆ°á»ng, xóa bá» bao cấp không chỉ tốt cho ngành xăng dầu mà còn là Ä‘á»™ng lá»±c tốt cho việc phát triển và thu hút đầu tÆ° nÆ°á»›c ngoài.
TBKTSG: NhÆ°ng những đầu mối nháºp khẩu kinh doanh xăng dầu thÆ°á»ng viện cá»› “Ä‘ây là mặt hàng chiến lược, nhạy cảm” để trì hoãn việc mở cá»a thị trÆ°á»ng?
- Các doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c luôn cho rằng ngành hàng của mình giữ vị trí quan trá»ng và không thể thay thế trong ná»n kinh tế. Äiá»u này thể hiện sá»± e dè của giá»›i làm chính sách cÅ©ng nhÆ° việc chÆ°a bao giá» hiểu thấu Ä‘áo sức mạnh tháºt sá»± của thị trÆ°á»ng nhÆ° là lá»±c lượng tạo nên sức mạnh của quốc gia thay vì sợ thị trÆ°á»ng sẽ phá hủy cấu trúc cÅ©.
Tôi cho rằng Ä‘iá»u này thuá»™c vá» tÆ° duy của các cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c. Việc cố nắm giữ quyá»n lá»±c lượng thị trÆ°á»ng là sai lầm, bởi thá»±c tế lá»±c lượng thị trÆ°á»ng không Ä‘i ngược lại an ninh và lợi ích của quốc gia.
Mô hình mở cá»a thị trÆ°á»ng viá»…n thông là má»™t ví dụ sinh Ä‘á»™ng cho việc mở cá»a thị trÆ°á»ng nhÆ°ng vẫn mang tính cạnh tranh cao. TrÆ°á»›c khi xuất hiện Viettel, Vinaphone và MobiFone Ä‘ã thống lÄ©nh thị trÆ°á»ng và giá cÆ°á»›c viá»…n thông luôn ở mức cao. Hiện tại cuá»™c Ä‘ua vá» giá vẫn chÆ°a đến hồi kết, nhÆ°ng rõ ràng là ngÆ°á»i tiêu dùng được lợi khi các doanh nghiệp cạnh tranh vá»›i nhau.
TBKTSG: Mở cá»a thị trÆ°á»ng, phải Ä‘i Ä‘ôi vá»›i nâng cao năng lá»±c kinh doanh của các doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c, nhằm tránh “đổ vỡ”. NhÆ°ng hầu nhÆ° các doanh nghiệp vẫn chÆ°a chú trá»ng đến vấn Ä‘á» này?
- Äây là Ä‘iá»u cần thiết, để tồn tại trong môi trÆ°á»ng cạnh tranh, doanh nghiệp buá»™c phải nâng cao năng lá»±c quản trị. Cụ thể, doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu phải có khả năng dá»± báo giá thế giá»›i, Ä‘iá»u tiết được giá cả trong nÆ°á»›c tiệm cáºn vá»›i giá thế giá»›i. Vì váºy, mở cá»a thị trÆ°á»ng chính là Ä‘á»™ng lá»±c để doanh nghiệp nâng cao năng lá»±c quản trị. Khi còn hưởng Ä‘á»™c quyá»n, doanh nghiệp ít quan tâm đến khai thác các cÆ¡ há»™i kinh doanh mà chủ yếu dá»±a trên lợi thế sẵn có.
Có thể các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu bị lá»— vá» mặt tài chính nhÆ°ng không hàm ý lá»— vá» mặt kinh tế. Lá»— vá» kinh tế phải xét trên khía cạnh má»™t thÆ°Æ¡ng vụ, má»™t mặt hàng nào Ä‘ó có mang lại hiệu quả cho toàn cục hay không? Khi doanh nghiệp không có sức ép vá» cạnh tranh, chắc chắn việc nâng cao năng lá»±c Ä‘iá»u hành sẽ trì trệ. Và chính ngÆ°á»i dân phải gánh chịu háºu quả từ việc kinh doanh lá»— lã của các doanh nghiệp này.
Tôi Ä‘Æ¡n cá», trong ngành xăng dầu, doanh nghiệp có thể tham gia thị trÆ°á»ng giao sau (futures market) để chốt giá xăng dầu vào má»™t thá»i Ä‘iểm nháºp khẩu để có thể bình ổn được giá xăng dầu trong nÆ°á»›c, nếu giá tăng cao trong tÆ°Æ¡ng lai. NhÆ°ng khi xóa bá» Ä‘á»™c quyá»n, má»—i doanh nghiệp phải tá»± cạnh tranh và chịu trách nhiệm vá»›i đồng vốn của mình. Khi cùng áp dụng các nghiệp vụ phái sinh để kinh doanh, doanh nghiệp buá»™c phải cạnh tranh nhau, dá»± báo tốt hÆ¡n để nháºp vá» những lô hàng có giá tốt ở những thá»i Ä‘iểm khác nhau. Äó là minh chứng rõ nét nhất cho thấy mở cá»a thị trÆ°á»ng là Ä‘iá»u hoàn toàn Ä‘úng đắn.
Mở cá»a thị trÆ°á»ng, ngành xăng dầu bị thao túng bởi các doanh nghiệp nÆ°á»›c ngoài là khả năng có thể xảy ra. NhÆ°ng không nên vì lý do này mà chúng ta giữ mãi sá»± méo mó của thị trÆ°á»ng. Khi mở cá»a, má»—i doanh nghiệp buá»™c phải cạnh tranh má»›i có thể Ä‘o lÆ°á»ng được năng lá»±c mình tá»›i Ä‘âu và tạo Ä‘á»™ng lá»±c cho phát triển.
Lạm phát, chỉ số giá sản xuất và xăng dầu Việc Bá»™ trưởng Bá»™ Tài chính yêu cầu giảm giá xăng dầu hồi cuối tháng 8 không chỉ giúp giảm khó khăn cho ngÆ°á»i dân, doanh nghiệp, mà còn góp phần giảm tốc Ä‘á»™ tăng giá tiêu dùng, tốc Ä‘á»™ tăng của chỉ số giá sản xuất (PPI). Từ đầu năm đến nay việc tăng chi phí đầu vào, có tác Ä‘á»™ng đẩy giá, gá»i chung là chi phí đẩy, chiếm tá»· trá»ng không nhá» trong việc gây lạm phát ở Việt Nam. Theo tính toán căn cứ trên cấu trúc kinh tế từ bảng cân đối liên ngành của Việt Nam được công bố bởi Tổng cục Thống kê, những năm gần Ä‘ây việc tăng giá các chi phí đầu vào từ đầu năm nhÆ° xăng, dầu, Ä‘iện, than, vốn (lãi suất, tá»· giá)… Ä‘óng góp vào tăng chỉ số giá tiêu dùng (CPI) khoảng trên 6% kể từ lúc các mặt hàng trên bắt đầu tăng giá. Ngoài ảnh hưởng vá» giá cả, việc tăng giá này còn ảnh hưởng đến phía cung của ná»n kinh tế, từ Ä‘ó làm GDP theo phÆ°Æ¡ng pháp sản xuất giảm khoảng 2%. Theo tính toán, nếu sau khi Bá»™ Tài chính kiểm tra giá xăng dầu tại má»™t số doanh nghiệp đầu mối mà giá xăng dầu có thể giảm 15% thì chỉ số giá sản xuất PPI sẽ giảm 1,5%, chỉ số giá tiêu dùng giảm 1,6%. Còn nếu giá xăng dầu giảm 20% thì các chỉ số kia giảm tÆ°Æ¡ng ứng là 1,9% và 2,1%. Trong trÆ°á»ng hợp này, GDP nhìn từ phía cung có thể tăng lên gần 1%. NhÆ° váºy, nếu sau khi kiểm tra, thá»±c sá»± việc kinh doanh xăng dầu không lá»— nhÆ° các tổng công ty Ä‘ã công bố thì việc giảm giá xăng dầu chắc chắn có lợi cho hÆ¡n 87 triệu ngÆ°á»i dân và cho trên 260.000 doanh nghiệp (theo số liệu Ä‘iá»u tra doanh nghiệp của cÆ¡ quan thống kê) thay vì chỉ có lợi cho 11 doanh nghiệp xăng dầu. Việc giảm giá xăng dầu sẽ phù hợp vá»›i tinh thần của Nghị quyết 11 của Chính phủ vá» kiá»m chế lạm phát, ổn định kinh tế vÄ© mô, bảo đảm an sinh xã há»™i. Má»™t Ä‘iểm nữa cần nói thêm là Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng cần có những tính toán vá» mức Ä‘á»™ ảnh hưởng của việc tăng hoặc giảm giá xăng dầu má»™t cách cụ thể và khoa há»c. Thiết nghÄ©, nhÆ° hai vị bá»™ trưởng Tài chính và Công ThÆ°Æ¡ng Ä‘ã có quan Ä‘iểm thống nhất, trong má»™t thông báo hôm 24-9, má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u nên cùng suy nghÄ© và hành Ä‘á»™ng vì lợi ích chung, tính toán sao cho có lợi cho ngÆ°á»i dân, doanh nghiệp và lợi ích chống lạm phát, ổn định kinh tế vÄ© mô, bảo đảm an sinh xã há»™i của đất nÆ°á»›c. Thái Trinh |
Nguồn tin:TBKTSG