Nghị định số 84/2009/NĐ-CP của Chính phủ Ä‘ã xác định nguyên tắc cÆ¡ bản là “Giá bán xăng dầu được thá»±c hiện theo cÆ¡ chế thị trường có sá»± quản lý của Nhà nÆ°á»›c” nhÆ°ng việc thá»±c hiện thời gian qua Ä‘ã nảy sinh nhiều vÆ°á»›ng mắc nhất là thời gian, thời Ä‘iểm tăng và giảm giá...

Chính vì vậy, để có má»™t cÆ¡ chế linh hoạt, Ä‘Æ°a xăng dầu về theo Ä‘úng nguyên tắc thị trường là đề tài được tranh luận sôi nổi nhất tại buổi Đối thoại trá»±c tuyến do Cổng thông tin Ä‘iện tá»­ Chính phủ tổ chức chiều 20/12.

"Lỗi" từ cơ chế cũ

Từ đầu năm tá»›i nay, giá bán lẻ xăng trong nÆ°á»›c Ä‘ã trải qua 6 lần giảm (tổng cá»™ng 3.700 đồng) và 6 lần tăng (tổng cá»™ng là 6.050 đồng má»—i lít), trong khi Ä‘ó giá xăng thế giá»›i chỉ tăng 3% so vá»›i 2011.

Lý giải Ä‘iều này theo ông Bùi Ngọc Bảo, Chủ tịch Há»™i đồng quản trị Tập Ä‘oàn xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) thì nguyên nhân là do bất cập từ việc thá»±c hiện cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá xăng dầu trong thời gian qua.

"Nghị định 84/CP hầu nhÆ° không vận hành đầy đủ, việc Ä‘iều chỉnh giá theo thị trường nhÆ°ng doanh nghiệp không chủ Ä‘á»™ng được và nhà nÆ°á»›c can thiệp là chủ đạo. Bản chất, cÆ¡ chế kinh doanh theo Nghị định này má»›i chỉ là bÆ°á»›c tiệm cận theo thị trường chứ chÆ°a phải là thị trường hóa thá»±c sá»±," ông Bảo nhấn mạnh.

Bên cạnh Ä‘ó, về cách thức tính giá xăng dầu theo ông Bảo, đặc thù ở Việt Nam, giá xăng dầu trong nÆ°á»›c không chỉ phụ thuá»™c vào giá thế giá»›i mà còn phụ thuá»™c vào Ä‘á»™ng thái Ä‘iều hành thuế và Quỹ bình ổn. Tuy gọi là công thức tính giá theo thị trường nhÆ°ng có quá nhiều biến số mà bản thân doanh nghiệp không chủ Ä‘á»™ng được.

Chẳng hạn, khi giá thế giá»›i tăng, Nhà nÆ°á»›c lại giảm thuế, xả Quỹ nên doanh nghiệp cÅ©ng không thể tăng giá theo Ä‘úng nhịp thế giá»›i. Còn khi giá thế giá»›i giảm, Nhà nÆ°á»›c luôn hồi phục nguồn thu cho ngân sách bằng việc tăng thuế, dừng xả Quỹ hoặc tăng trích Quỹ nên doanh nghiệp cÅ©ng không thể giảm giá theo Ä‘úng biên Ä‘á»™ giảm của giá thế giá»›i.

Má»™t Ä‘iểm bất cập nữa là chi phí kinh doanh định mức, theo quy định của Bá»™ Tài Chính là 600 đồng má»—i lít xăng dầu nhÆ°ng do giá cả thị trường luôn biến Ä‘á»™ng theo chiều hÆ°á»›ng tăng và mức trên cÅ©ng chỉ đảm bảo cho chi phí quản lý của doanh nghiệp đầu mối còn chi phí thù lao dành cho tổng đại lý, đại lý do doanh nghiệp đầu mối tá»± cân đối trong lợi nhuận của mình khiến tình trạng bất ổn găm hàng chờ tăng giá vẫn xảy ra.

Trong giai Ä‘oạn lá»— giá vốn các doanh nghiệp đầu mối giảm thù lao đến mức thấp nhất khiến đại lý lá»—, kéo theo tình trạng bán cầm chừng. Còn khi có lãi, nhiều doanh nghiệp đầu mối tìm mọi cách tăng thù lao, giành giật, lôi kéo các đại lý ở hệ thống phân phối khác về vá»›i mình dẫn đến thị trường bất ổn, cạnh tranh gay gắt.

Chính vì vậy, theo ông Nguyá»…n Anh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý giá, Bá»™ Tài Chính, theo Nghị định 84/CP  việc tính giá cÆ¡ sở trong 30 ngày nên nhiều khi không phản ánh Ä‘úng tín hiệu thị trường.

"Khi xem xét sá»­a Nghị định 84/CP cÅ©ng cần tính lại chu kỳ tính giá, ngắn hÆ¡n 30 ngày để không lá»—i thời so vá»›i tín hiệu thị trường," ông Tuấn cho biết.

Sá»­a luật, bám sát thị trường

Bức xúc không nhỏ là sá»± "xung Ä‘á»™t" lợi ích giữa doanh nghiệp và người tiêu dùng. trong thời gian qua Tại buổi tọa đảm, thứ trưởng Nguyễn Cẩm Tú lý giải, mặc dù giá liên tục biên Ä‘á»™ng nhÆ°ng theo yêu cầu của Chính phủ thiÌ€ Æ°u tiên trÆ°á»›c hết là đảm bảo quyền lợi của người dân, thứ hai là doanh nghiệp, thứ ba mới là Nhà nÆ°á»›c.

“Tôi khẳng định Ä‘iều này dù nhiều người còn nghi ngờ, nhÆ°ng tất cả các loại thuế và phí đều công khai minh bạch,” Thứ trưởng Tú nói.

Ông Tú cÅ©ng cho biết, Nghị định 84/CP chÆ°a phải là bÆ°á»›c cuối cùng để kinh doanh xăng dầu theo cÆ¡ chế thị trường. Hiện tại, liên bá»™ Tài Chính-Công ThÆ°Æ¡ng Ä‘ã hoàn thành việc rà soát Nghị định 84 sá»­a đổi và sẽ trình Chính phủ trong 1, 2 ngày tá»›i.

Trong Ä‘ó, má»™t Ä‘iểm Ä‘áng lÆ°u ý nhằm minh bạch hóa giá xăng dầu khuyến khích cạnh tranh và đảm bảo lợi ích người tiêu dùng, theo Ä‘ó liên bá»™ cÅ©ng xem xét rút ngắn việc tính giá cÆ¡ sở xuống còn 10-15 ngày thay vì 30 ngày nhÆ° hiện nay.

Hiện cả nÆ°á»›c có khoảng 13.500 cá»­a hàng xăng dầu, trong Ä‘ó của Petrolimex khoảng 2.500, còn lại của các doanh nghiệp Nhà nÆ°á»›c khác nhÆ° PVOil, Xăng dầu quân Ä‘á»™i và các cá»­a hàng xăng dầu tÆ° nhân...

Để quản lý chất lượng xăng dầu, lãnh đạo Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng cÅ©ng khẳng Ä‘inh, doanh nghiệp Ä‘âÌ€u mối nhâÌ£p khẩu xăng dâÌ€u phải chiÌ£u trách nhiêÌ£m vêÌ€ hêÌ£ thống tổng Ä‘aÌ£i lý, Ä‘aÌ£i lý của miÌ€nh, kể cả về chất lượng, nhÆ°ng Ä‘iều Ä‘ó không có nghÄ©a các cÆ¡ quan quản lý nhÆ° Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng, Bá»™ Tài chính, Bá»™ Khoa học và Công nghệ không chịu trách nhiệm.

"Chúng ta phải cùng kiểm soát hiện tượng gian lận, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng phải đảm bảo không có cây xăng nào nghỉ bán, ngoài ra, Bá»™ Tài chính phải xem chi phí thế nào, Bá»™ Khoa học và Công nghệ đảm bảo cá»­a hàng bán lẻ không được bÆ¡m xăng dầu thiếu, không được pha... Không nên để doanh nghiệp đầu mối phải làm tất cả," thứ trưởng Nguyá»…n Cẩm Tú nói.

Trả lời câu hỏi về việc Petrolimex có Ä‘á»™c quyền chi phối thị trường hay không, ông Tú cÅ©ng nhấn mạnh, dù là Ä‘Æ¡n vị lá»›n nhất trong 13 doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu nhÆ°ng Petrolimex cÅ©ng Ä‘ang từng bÆ°á»›c “nhường sân” cho các doanh nghiệp khác tham gia theo quy định của pháp luật.

Cụ thể là thị phần của Petrolimex hiện giảm xuống 48% so vá»›i 100% trÆ°á»›c năm 1990 và chắc chắn "Không có chuyện doanh nghiệp này Ä‘á»™c quyền bởi Ä‘ang và sẽ có thêm các doanh nghiệp khác tham gia kinh doanh mặt hàng này, đồng thời giá bán cÅ©ng được doanh nghiệp thá»±c hiện đấu thầu và chào hàng cạnh tranh trÆ°á»›c khi thá»±c hiện má»—i hợp đồng nhập khẩu," lãnh đạo Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng nói./.