Chiều ngày 20/12, Cổng Thông tin Ä‘iện tá»­ Chính phủ tổ chức tọa Ä‘àm trá»±c tuyến "Minh bạch hóa giá xăng dầu theo cÆ¡ chế thị trường". Thứ trưởng Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng Nguyá»…n Cẩm Tú, Phó Cục trưởng phụ trách Cục quản lý giá Bá»™ Tài chính Nguyá»…n Anh Tuấn, Chủ tịch Há»™i đồng Quản trị Tập Ä‘oàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) Bùi Ngọc Bảo tham dá»± cuá»™c tọa Ä‘àm.

Hỏi: Sau 3 năm thá»±c thi thì má»›i Ä‘ây Thủ tÆ°á»›ng Chính phủ Ä‘ã yêu cầu Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng tiến hành rà soát, Ä‘ánh giá lại nghị định 84/2009/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 15/10/2009, xin hỏi là công tác này tiến hành đến Ä‘âu và qua rà soát, Ä‘ánh giá thì Ä‘ã thấy có vấn đề gì cần sá»­a đổi, bổ sung không?

Ông Nguyá»…n Cẩm Tú: Thủ tÆ°á»›ng giao cho Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng rà soát Nghị định 84 và yêu cầu trong tháng 12 phải trình, chúng tôi Ä‘ã hoàn thành và  sẽ trình  trong 1, 2 ngày tá»›i. Chúng ta phải hình dung Nghị định 84 là văn bản cụ thể, còn có những văn bản khác quy định về vấn đề này và chúng ta không nên nhầm lẫn giữa Nghị định 84 và các văn bản khác Ä‘ó. Nghị định 84 quy định các vấn đề có tính nguyên tắc về kinh doanh xăng dầu, còn cụ thể hóa dành cho các văn bản cụ thể.

Hỏi: ThÆ°a Thứ trưởng, hiện nay chúng ta Ä‘ang áp dụng quy định kinh doanh xăng dầu theo cÆ¡ chế thị trường, nhÆ°ng viÌ€ sao Ä‘ã 3 năm thÆ°Ì£c hiêÌ£n theo Nghị định 84 maÌ€ kinh doanh xăng dâÌ€u vẫn chÆ°a theo cÆ¡ chế thiÌ£ trÆ°Æ¡Ì€ng, giá xăng dâÌ€u vẫn chÆ°a lên xuống theo giá thế giới. ViÌ€ sao Ä‘ến nay doanh nghiêÌ£p vẫn chÆ°a Ä‘Æ°Æ¡Ì£c quyêÌ€n Ä‘iÌ£nh giá bán xăng dâÌ€u nhÆ° tinh thâÌ€n NghiÌ£ Ä‘iÌ£nh 84? Ông có thể giải thích rõ hÆ¡n về Ä‘iều này được không?

Ông Nguyá»…n Cẩm Tú: Chúng ta xây dá»±ng nền kinh tế hị trường có sá»± quản lý của Nhà nÆ°á»›c, xuất phát từ má»™t nền kinh tế tập trung bao cấp. Việc chuyển đổi Ä‘ó không thể diá»…n ra trong ngày má»™t, ngày hai. Nghị định 84 chÆ°a phải là bÆ°á»›c cuối cùng để kinh doanh xăng dầu theo cÆ¡ chế thị trường, Ä‘ây là nghị định tiếp nối các Nghị định 187, Nghị định 55 và sau này còn nhiều bÆ°á»›c nữa để kinh doanh hoàn toàn theo cÆ¡ chế thị trường.

Hỏi: Gần Ä‘ây có má»™t số ý kiến cho rằng Petrolimex Ä‘á»™c quyền (hoặc thuá»™c nhóm có vị trí thống lÄ©nh thị trường) trong kinh doanh xăng dầu, do vậy việc giao quyền cho doanh nghiệp tá»± quyết định giá là Ä‘i ngược vá»›i nguyên lý quản lý và do Ä‘ó, khó có cÆ¡ há»™i giảm giá xăng dầu trong nÆ°á»›c khi giá giảm, ngược lại, giá trong nÆ°á»›c tăng ngay khi giá thế thề giá»›i vừa tăng... Ông bình luận vần đề này nhÆ° thế nào?

Ông Nguyá»…n Cẩm Tú: Theo tôi khi nhận xét má»™t vấn đề cần phải phù hợp vá»›i hoàn cảnh thá»±c tiá»…n. Đối vá»›i trường hợp của Petrolimex có 2 Ä‘iều kiện cần xem xét. Thứ nhất, khi chúng ta còn trong cÆ¡ chế kinh tế bao cấp thì Petrolimex là Ä‘Æ¡n vị duy nhât cung cấp xăng dầu cho cả nÆ°á»›c.  Đến nay, chúng ta Ä‘ã có 13 Ä‘Æ¡n vị đầu mối cung cấp xăng dầu và cần nhiều hÆ¡n nữa. Thứ hai, chúng ta tiến từ việc Nhà nÆ°á»›c định giá, đến nay doanh nghiệp được định giá 7% trở xuống, khi chúng ta có 13 đầu mối thì việc tá»± định giá này được thá»±c hiện nhiều hÆ¡n.

Nói về Ä‘á»™c quyền thì cần nói 2 vấn đề là: thị phần và định giá. Petrolimex hiện nay còn 48% thị phần, rõ ràng từ 100% xuống 48% là bÆ°á»›c tiến dài. Về định giá từ ngày 1/10/2009, khi Nghị định 84 có hiệu lá»±c đến nay, cÆ¡ bản là hoạt Ä‘á»™ng định giá vẫn là do Nhà nÆ°á»›c Ä‘iều tiết (40 tháng), doanh nghiệp chỉ có 2 tháng.

Ông Hoàng Ngọc Bảo: Nói minh bạch hoá xăng dầu theo Nghị định 84 sẽ không đầy đủ nếu không bám theo lá»™ trình của Chính phủ Ä‘iều hành xăng dầu theo thi trường thì từ Quyết định 187 năm 2003, khi Ä‘ó quản lý giá xăng dầu vá»›i tinh thần minh bạch, công khai, tiếp cận vá»›i giá thị trường.

Thứ hai, trong chủ trÆ°Æ¡ng kinh doanh xăng dầu thì trong Quyết định 187, Nghị định 55 ( năm 2007) và sá»­a đổi bằng nghị định 84 (2009) Ä‘ây là lá»™ trình trong 10 năm và đối vá»›i Petrolimex từ má»™t Ä‘Æ¡n vị trÆ°á»›c năm 1990 Ä‘á»™c quyền 100% có trách nhiệm cung ứng theo chỉ tiêu nhà nÆ°á»›c thì chúng ta Ä‘ã tạo ra thị trường và Petrolimex cÅ©ng chủ Ä‘á»™ng tạo khoảng trống cho thị trường cho các doanh nghiệp khác. Tá»›i nay cÆ¡ bản Ä‘ã có 13 đầu mối, hàng ngàn doanh nghiệp vá»›i 13.000 cá»­a hàng trong Ä‘ó Petrolimex có 2.500, tất cả doanh nghiệp đầu mối khoảng  trên 3.000. NhÆ° vậy thị trường xăng dầu Ä‘ã có khả năng xác lập. Vấn đề còn lại là vận hành nhÆ° thế nào để tạo ra thị trường thá»±c thụ. Vì vậy, từ Quyết định 187, Nghị định 55 và Nghị định 84 nhằm thiết lập má»™t thị trường xăng dầu chuyển dần sang cÆ¡ chế thị trường có sá»± quản lý của nhà nÆ°á»›c mà chúng ta Ä‘ã và Ä‘ang từng bÆ°á»›c thá»±c hiện.

Hỏi: Xin hỏi ông Nguyá»…n Anh Tuấn về tính minh bạch của giá xăng dầu? 

Ông Nguyá»…n Anh Tuấn: TrÆ°á»›c hết, chúng ta thá»±c hiện quản lý giá xăng dầu theo theo cÆ¡ chế thị trường có sá»± quản lý của Nhà nÆ°á»›c, thá»±c hiện các quy định của pháp luật, trong Ä‘ó có các Nghị định của Chính phủ. Chúng ta Ä‘ang thá»±c hiện theo Nghị định 84 và bám sát 4 Ä‘iều cÆ¡ bản trong Nghị định này: Điều 3, 22, 26 và 27, có sá»± giám sát, kiểm soát giá xăng dầu vá»›i các doanh nghiệp.  Chúng tôi cho rằng cÆ¡ chế giá này rất công khai, minh bạch.

Về công khai, Nhà nÆ°á»›c Ä‘ã ban hành cÆ¡ chế rõ ràng, Chính phủ Ä‘ã ban hành Nghị định 84, các bá»™, ngành ban hành Thông tÆ° hÆ°á»›ng dẫn, nhÆ° Bá»™ Tài chính ban hành Thông tÆ° 234 quy định cụ thể về cấu thành giá, quỹ bình ổn giá... Thứ hai, má»—i lần Ä‘iều hành giá, chúng tôi đều họp báo thông tin về cách tính giá, Ä‘iều hành giá, về các công cụ Ä‘iều tiết, giải thích cụ thể tại sao. Thứ ba, kết quả thanh tra kiểm tra đều được công khai qua báo chí...

Về minh bạch, chúng tôi đều thông báo rõ ràng các chi phí cấu thành giá, ví dụ giá cÆ¡ sở... Tôi xin thông tin đến người dân và các cấp nhÆ° vậy.

Ông Nguyá»…n Cẩm Tú: Những ai cho rằng giá xăng dầu không minh bạch, xin dành 1 giây đồng hồ, giở bất cứ má»™t tờ Thị trường nào ban hành vào bất cứ ngày nào, trong Ä‘ó đều công bố rõ giá cÆ¡ sở của xăng dầu vào Ä‘úng ngày hôm Ä‘ó, theo Ä‘úng công thức của Bá»™ Tài chính. Do vậy, không thể nói là không minh bạch.

Hỏi: ThÆ°a ông Nguyá»…n Anh Tuấn, có ý  kiến cho rằng “CÆ¡ chế giá hiện hành khiến lợi ích của doanh nghiệp, nhà nÆ°á»›c và người tiêu dùng bị xung Ä‘á»™t. Khi giá cả thế giá»›i xuống thấp, lợi ích của người tiêu dùng bị xâm hại, ngược lại khi giá cả thế giá»›i lên cao thì lợi ích của nhà nÆ°á»›c lại bị thiệt hại.”

Ông nhận xét về ý kiến này nhÆ° thế nào? Thá»±c tế này có khiến cho việc Ä‘iêÌ€u chỉnh giá trong nước không bắt kịp vá»›i biến Ä‘ôÌ£ng giá xăng dâÌ€u thế giá»›i hay không? Vì chính Ä‘iểm này khiến người tiêu dùng bức xúc do thấy giá thế giá»›i giảm nhÆ°ng ở ta lại không giảm.

Ông Nguyá»…n Anh Tuấn: Tôi xin được chia sẻ thế này. Thứ nhất là phải thá»±c hiện theo nguyên tắc nhÆ° tôi Ä‘ã đề cập, tức là bám sát tín hiệu thị trường thế giá»›i. Tôi xin thông tin lại là hiện nay giá cÆ¡ sở tính theo giá xăng dầu thành phẩm, chứ không phải dá»±a trên giá dầu thô. Do vậy, cÆ¡ quan báo chí cần lÆ°u ý để thông tin tuyên truyền cho phù hợp.

Thứ hai là hiện chúng ta tính giá cÆ¡ sở trong 30 ngày nên phải tính đủ thời gian để tính giá bán lẻ. Thời gian qua, do tính 30 ngày có lẽ hÆ¡i dài so vá»›i tín hiệu thị trường thế giá»›i nên cần phải xem xét lại vấn đề này để kiến nghị các cÆ¡ quan chức năng. Xem xét Nghị định 84 cÅ©ng cần tính lại chu kỳ tính giá, ngắn hÆ¡n 30 ngày để không lá»—i thời so vá»›i tín hiệu thị trường.

Hỏi: Ý kiến Ä‘Æ°a ra là chu kỳ tính giá nên khoảng 15- 20 ngày, ông Ä‘ánh giá thế nào?

Ông Nguyá»…n Anh Tuấn: Rất nhiều phÆ°Æ¡ng án đặt ra, và chúng tôi cÅ©ng Ä‘ang tính khoảng 10 ngày phù hợp hÆ¡n vá»›i tín hiệu thị trường thế giá»›i. Trong Nghị định 84 cÅ©ng có quy định tối thiểu 10 ngày các doanh nghiệp má»›i được tăng giá và tối Ä‘a 10 ngày phải giảm theo tín hiệu thị trường thế giá»›i. Đây cÅ©ng là má»™t cÆ¡ sở nhÆ°ng chúng tôi thấy chu kỳ 10 ngày thì hÆ¡i ngắn, sẽ ảnh hưởng tá»›i vấn đề lÆ°u thông. Do vậy xác định lÆ°u thông phải dài hÆ¡n và còn liên quan đến an ninh năng lượng. Vấn đề đặt ra là có nên Ä‘iều chỉnh chu kỳ 30 ngày không. Chúng tôi Ä‘ang nghiên cứu để có hÆ°á»›ng để báo cáo cÆ¡ quan chức năng và có lẽ giảm chu kỳ tính giá Ä‘á»™ 15 ngày. Tuy nhiên cÅ©ng nên cân nhắc vấn đề lÆ°u thông.

Ông Nguyá»…n Cẩm Tú: Về vấn đề này tôi xin được bổ sung. Có má»™t nguyên tắc mà chúng ta hay quên là khi tính trung bình má»™t giai Ä‘oạn nếu giai Ä‘oạn càng dài thì số trung bình càng cao, càng thể hiện tính định hÆ°á»›ng và bỏ qua giao Ä‘á»™ng bất thường. Xăng dầu cÅ©ng vậy thôi. Chúng ta tính thời gian càng dài bao nhiêu thì càng Ä‘iều hành theo định hÆ°á»›ng, xu thế mà không Ä‘iều hành theo thang giá nhất thời từng ngày. Và ngược lại chúng ta tính càng ngắn thì tính nhất thời càng thể hiện rõ.

Còn 30 ngày hay không 30 ngày thì chủ yếu liên quan đến giá. Tuy nhiên, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng lại quan tâm má»™t số vấn đề khác là đảm bảo nguồn cung, dá»± trữ khi thị trường bất ổn, hệ thống cung ứng. Chúng ta phải có má»™t lượng dữ trữ nhất định. Nguồn này đến từ Ä‘âu? Má»™t là Nhà nÆ°á»›c bỏ tiền ra. Hai là doanh nghiệp kinh doanh phải dá»± trữ. Trong tình hình hiện nay, nguồn lá»±c Nhà nÆ°á»›c có hạn nên Nhà nÆ°á»›c dá»± trữ không nhiều. Chúng ta phải giao nhiệm vụ dá»± trữ cho doanh nghiệp trong 30 ngày. Tuy nhiên, trong tình hình thị trường xăng dầu gần Ä‘ây, 30 ngày có thể không đảm bảo an ninh năng lượng, Nhà nÆ°á»›c Ä‘ã tính đến khả năng dá»± trữ 45 ngày. NhÆ°ng Ä‘iều này vì nhiều lý do chúng ta không thá»±c hiện được.

Chúng ta yêu cầu dá»± trữ 30 ngày nhÆ°ng không thể Ä‘iều hành giá theo 10 ngày được. Vậy chúng ta chỉ có hai cách, giảm dá»± trữ 15 ngày và Ä‘iều hành giá trong 15 ngày. Nếu không Nhà nÆ°á»›c phải bỏ tiền ra để bù 15 ngày còn lại. Đây là bài toán giải quyết má»™t vấn đề.

Hỏi: Vậy theo ông, giải bài toán này nhÆ° thế nào?

Ông Nguyá»…n Cẩm Tú: Tôi cho rằng giải bài toán này làm sao để đạt được hai việc. Thứ nhất là đảm bảo dá»± trữ cho an ninh năng lượng. Tình hình càng ổn định chúng ta càng có Ä‘iều kiện giảm dá»± trữ và ngược lại. Thứ hai, kinh tế đất nÆ°á»›c mạnh hÆ¡n chúng ta có Ä‘iều kiện tăng dá»± trữ Nhà nÆ°á»›c và giảm dá»± trữ cho doanh nghiệp.

Hỏi: NhÆ°ng người dân luôn nghÄ© rằng khi giá xăng dầu thế giá»›i giảm thì phải giảm, còn khi tăng họ cÅ©ng sẵn sàng chi tiền để mua xăng dầu vá»›i giá tăng?

Ông Nguyá»…n Cẩm Tú: Tôi phải nhắc lại vấn đề này. Vá»›i người dân, Ä‘iều quan trọng là có xăng dầu để mua và hay là vấn đề giá? Tôi nhắc lại vấn đề để chúng ta tá»± kết luận, thời bao cấp giá rất rẻ nhÆ°ng không có hàng bán, dân có lợi không? Đôi khi có hàng hóa thì phải xếp hàng từ ná»­a Ä‘êm để mua hàng hóa mà nhiều người không mua được. Điều hành phải tính tá»›i làm sao để mọi người đều có thể dá»… dàng mua được xăng dầu và sau Ä‘ó, tính tá»›i giá cả hợp lý. Đây là phÆ°Æ¡ng trình nhiều ẩn số chứ không phải chỉ để giải quyết má»™t vấn đề.

Ông Bùi Ngọc Bảo:  Đúng là chúng ta có câu hỏi lên nhanh, xuống chậm, những quy định của chúng ta có giải quyết được không? Thứ nhất, má»—i lần chúng ta Ä‘iều chỉnh giá đều có họp báo, công bố các yếu tố cấu thành giá, rất minh bạch, nhÆ°ng chỉ minh bạch tại thời Ä‘iểm Ä‘ó, nhìn cả chu kỳ thì không minh bạch vì tất cả những yếu tố tại thời Ä‘iểm Ä‘ó không theo chuẩn má»±c nào. Nhìn lại kết cấu giá năm 2012, tôi lấy ví giá bình quân của thế giá»›i đối vá»›i mặt hàng xăng, chỉ tăng 3% so vá»›i 2011, nhÆ°ng giá xăng trong nÆ°á»›c lại tăng 11%, Ä‘iều này phải giải thích bằng cách  thức khác. Trong công thức giá của Nghị định 84 quy định rất minh bạch, cấu thành yếu tố giá thì trong Ä‘ó có vấn đề về thuế, tá»· giá, giá quốc tế. Ba dữ kiện này cùng “chạy” cả thì rõ ràng ảnh hưởng đến giá cuối cùng.

Trong việc tổ chức vận hành thuế của chúng ta, trong suốt thời gian dài , chúng tôi theo dõi và thấy thuế của chúng ta được vận hành thiên về bình ổn giá, nghÄ©a là giá thế giá»›i cao thì Ä‘iều chỉnh hạ thuế, để giá bán thấp, thậm chí nhiều thời Ä‘iểm về bằng 0%, Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên giá bán sẽ không theo xu thế thế giá»›i, chỉ tăng vừa phải. Điều Ä‘ó chứng tỏ Chính phủ và Bá»™ Tài chính quan tâm bình ổn giá và khi giá hạ thì Ä‘iều chỉnh thuế. Trong năm 2012, gần nhÆ° thuế bằng 0% trong 6 tháng đầu và phải sá»­ dụng quỹ bình ổn giá để tránh giá tăng cao. Tất yếu đến nay khi giá xăng dầu thế giá»›i hạ thì phải có thuế.

NhÆ°ng nếu nhìn cả chu trình dài thì có vẻ không minh bạch. Tôi nhấn mạnh Ä‘ây chính là bất cập trong cả 3 văn bản, từ Quyết định 187, Nghị định 55 và Nghị định 84, cả 3 đều không thá»±c hiện được Ä‘iều khoản về thuế, các Ä‘iều khoản khác rất tốt. Những bức xúc của dÆ° luận về tăng nhanh giảm chậm là vì thế.

Tôi cho rằng phải thá»±c hiện Ä‘úng quy định, là phải ổn định thuế. Mục tiêu thứ nhất của thuế là nguồn thu ngân sách chính, mục tiêu tiếp theo má»›i là giá, còn quy định 30 ngày, 20 hay 10 chỉ đặt ra là 30 ngày thì giá ổn định cao hÆ¡n, nhÆ°ng vá»›i doanh nghiệp thì không quan trọng. Quy định 10, 20, 30 ngày phụ thuá»™c hoàn toàn vào mục tiêu của chúng ta chứ không phụ thuá»™c vào việc giá thế giá»›i tăng nhanh hay chậm. Nếu ta không Ä‘ánh giá kỹ Ä‘iều này thì có sá»­a đổi Nghị định cÅ©ng không quy định được, và sẽ lại tăng nhanh, giảm chậm.

Ông Nguyá»…n Cẩm Tú: Phải nói đến 2 vấn đề. Thứ nhất, năm 2009 khi ban hành Nghị định 84, tình hình kinh tế thế giá»›i khó khăn, giá xăng dầu chủ yếu tăng, chỉ giảm cục bá»™. Thứ hai, Chính phủ chỉ đạo trong 3 lợi ích của nhà nÆ°á»›c, doanh nghiệp, người dân, Æ°u tiên trÆ°á»›c hết người dân, thứ hai là doanh nghiệp, thứ ba là nhà nÆ°á»›c. Lợi ích người dân thể hiện ở giá, của doanh nghiệp ở chá»— ít nhất hòa vốn, của nhà nÆ°á»›c ở thuế. Thá»±c hiện nhÆ° thế nào? Đó là Æ°u tiên giá bán dÆ°á»›i giá cÆ¡ sở, tôi khẳng định Ä‘iều này dù nhiều người còn nghi ngờ.  NhÆ°ng nếu không tin, hãy mở tờ Thị trường hàng ngày, so sánh vá»›i giá cÆ¡ sở là biết ngay.

Thứ hai, ta luôn bình ổn giá, để giá thấp hÆ¡n giá cÆ¡ sở, trÆ°á»›c Ä‘ây bù giá trá»±c tiếp cho doanh nghiệp, năm 2008 khoảng 23 nghìn tá»· đồng, theo Nghị định 84 thì không còn nên doanh nghiệp bị lá»— tích lÅ©y. Nhà nÆ°á»›c hầu hết hi sinh về thuế, trong khoảng từ tháng 9 năm ngoái đến tháng 9 năm nay, không thu thuế xăng dầu. Lẽ ra khi giá thế giá»›i giảm thì ta phải bù thuế, khi nào giá tăng thì cho tăng để doanh nghiệp bù lại, nhÆ°ng ta chÆ°a bao giờ bù cho doanh nghiệp cả. Sau khi kiểm toán năm ngoái, Bá»™ Tài chính thừa nhận doanh nghiệp lá»— tích lÅ©y mười mấy nghìn tá»· đồng.

Ông Nguyá»…n Anh Tuấn: Vừa qua Ä‘ánh giá toàn diện về xăng dầu thì nhÆ° anh Bảo nói, từ Quyết định 187 đến 55 và 84, chúng tôi Ä‘ánh giá Nghị định 84 là tÆ°Æ¡ng đối tích cá»±c khi chuyển sang cÆ¡ chế thị trường, trÆ°á»›c khi ban hành Nghị định 84 thì năm nào cÅ©ng phải bù lá»—. Xin nhấn mạnh xăng dầu là mặt hàng chiến lược cần bình ổn giá. Vừa qua, Thủ tÆ°á»›ng Ä‘ã nhắc, khi giá xăng dầu thế giá»›i tăng thì Ä‘iều hành phải cân nhắc tá»›i các chỉ tiêu KT-XH, sá»­ dụng công cụ thuế, phí... nhà nÆ°á»›c phải hi sinh lợi ích. Thứ hai là sá»­ dụng quỹ bình ổn giá, sá»­ dụng rất linh hoạt trên nguyên tắc quản lý theo cÆ¡ chế thị trường có sá»± quản lý của Nhà nÆ°á»›c, hài hòa lợi ích người dân, doanh nghiệp và Nhà nÆ°á»›c.

Nguồn tin: Chinhphu.vn