Thông tin Bá»™ Tài chính chuyển giao việc chủ trì, Ä‘iá»u hành giá bán lẻ xăng dầu cho Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng quản lý Ä‘ã thu hút được nhiá»u sá»± quan tâm của ngÆ°á»i dân và các chuyên gia kinh tế. Bên cạnh Æ°u Ä‘iểm thống nhất vá» má»™t đầu mối quản lý (từ xuất nháºp khẩu, cung ứng sản phẩm, quản lý giá bán trên thị trÆ°á»ng...), không ít ngÆ°á»i hoài nghi vá» cách thức Ä‘iá»u hành, mà cụ thể ở Ä‘ây là cách thức tính giá, các thể chế kinh tế nhằm bảo đảm hài hòa lợi ích giữa Nhà nÆ°á»›c-doanh nghiệp (DN) và ngÆ°á»i tiêu dùng.
Minh bạch hóa giá xăng dầu
Kinh doanh xăng dầu hiện Ä‘ang được Ä‘iá»u chỉnh bởi Nghị định số 84/2009/NÄ-CP ngày 15-10-2009 của Chính phủ (Nghị định 84) và các quy định khác của pháp luáºt liên quan. Trong Ä‘ó, Bá»™ Tài chính có trách nhiệm kiểm tra, giám sát thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối thá»±c hiện các quy định tại Äiá»u 26 (Quỹ bình ổn giá) và Äiá»u 27 (giá bán xăng dầu) Nghị định này. Thá»±c tế cho thấy, từ trÆ°á»›c tá»›i nay, hầu hết các văn bản liên quan Ä‘iá»u hành giá xăng dầu Ä‘á»u là quyết định từ Liên bá»™ Tài chính - Công thÆ°Æ¡ng. Trong Ä‘ó, vai trò quản lý, giám sát giá xăng dầu thuá»™c vá» Cục Quản lý giá (Bá»™ Tài chính). Cụ thể, khi giá thế giá»›i biến Ä‘á»™ng, các DN đầu mối kinh doanh xăng dầu sẽ Ä‘á» xuất lên Cục Quản lý giá để tăng hoặc giảm sao cho phù hợp thá»±c tế trong nÆ°á»›c. Sau Ä‘ó, Cục Quản lý giá sẽ cân nhắc, tính toán lại giá cÆ¡ sở của các DN có hợp lý hay không. Nếu hợp lý, phÆ°Æ¡ng án tăng giá sẽ được chấp thuáºn, còn nếu không thì Ä‘á» nghị DN không tăng giá. Tháºm chí, khi giá thế giá»›i giảm mạnh nhÆ°ng các DN xăng dầu không có Ä‘á»™ng tÄ©nh gì, cÆ¡ quan này cÅ©ng sẽ "nhắc" các DN phải giảm giá. Vì váºy, khi Bá»™ Tài chính không còn quản lý vấn Ä‘á» này nữa, nhiá»u ngÆ°á»i dân lo ngại, giá xăng dầu sẽ khó mà minh bạch được nhÆ° mong muốn của các cÆ¡ quan liên quan.
Liên quan vấn Ä‘á» này, luáºt sÆ° Trần Minh Sinh (Äoàn Luáºt sÆ° Hà Ná»™i) cho rằng, má»™t trong những lý do khiến nhiá»u ngÆ°á»i dân cảm thấy băn khoăn trong việc chuyển giao Ä‘iá»u hành giá xăng dầu sang Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng chính là việc bá»™ này sẽ có sá»± "Æ°u ái" nhất định đối vá»›i Táºp Ä‘oàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex), bởi Bá»™ chính là cÆ¡ quan chủ quản của Petrolimex. Do váºy, cần có má»™t cÆ¡ chế giám sát để bảo đảm không xảy ra tình trạng trên. Việc "bao sân" của Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng sẽ khiến dÆ° luáºn nghi ngá» vá» tính minh bạch, vì cÆ¡ quan nào cÅ©ng muốn DN mình quản lý có lợi nhuáºn cao. Câu há»i đặt ra là, nếu Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng vừa quản lý nháºp khẩu, cung ứng xăng dầu, vừa quản lý giá thì cân đối ra sao? Cùng chung quan Ä‘iểm, TS Lê Äăng Doanh, nguyên Viện trưởng Viện Quản lý Kinh tế T.Ư khẳng định: Việt Nam chÆ°a thể có má»™t thị trÆ°á»ng xăng dầu minh bạch Ä‘úng nghÄ©a. Các cÆ¡ quan chức năng Ä‘ã công bố nhiá»u thông tin nhằm minh bạch hóa thị trÆ°á»ng xăng dầu, Ä‘iá»u cần quan tâm vá» mức giá cÅ©ng rõ ràng. Tuy nhiên, giá tham chiếu giữa những nhà cung cấp sản phẩm từ nÆ°á»›c ngoài, Ä‘Æ¡n vị nào có mức giá Æ°u Ä‘ãi, cạnh tranh nhất liệu có được công bố? Tiếp đến, các cÆ¡ quan chức năng công bố báo cáo tài chính, bảng cân đối kế toán, thu nháºp,... vá»›i hàng đống con số rắc rối, liệu ngÆ°á»i dân có hiểu được hay không, hay thá»±c chất chỉ những cÆ¡ quan chuyên môn má»›i nắm được.
Cần thể chế hóa cÆ¡ chế Ä‘iá»u hành
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của QH Nguyá»…n Äức Kiên cho biết: Vừa qua, Chính phủ Ä‘ã chấp thuáºn Ä‘á» nghị của Bá»™ Tài chính chuyển công tác quản lý giá xăng dầu cho Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng. Hiện tại, khó có thể Ä‘ánh giá xem vấn Ä‘á» này có hiệu quả hay không vì muốn váºy phải dá»±a vào số liệu cụ thể, không thể nói chung chung. Ngoài ra, việc chuyển giao cho cÆ¡ quan nào quản lý Ä‘á»u phải tuân thủ quy định của pháp luáºt. Chúng ta cần phải có má»™t đầu mối chịu trách nhiệm trong vấn Ä‘á» này, còn hiệu quả ra sao phải có thá»i gian má»›i khẳng định được.
Mặc dù các chuyên gia kinh tế Ä‘á»u Ä‘ánh giá việc chuyển giao này phù hợp, thá»±c hiện Ä‘úng các quy định của pháp luáºt, nhÆ°ng Ä‘iá»u khiến các chuyên gia "lấn cấn" ở chá»— xăng dầu thuá»™c mặt hàng Ä‘á»™c quyá»n nhóm. Vá»›i các cÆ¡ chế chính sách Ä‘iá»u hành hiện tại, Ä‘ã tháºt sá»± bảo đảm quyá»n lợi của ngÆ°á»i tiêu dùng hay ngÆ°á»i dân vẫn bị Ä‘á»™ng, chịu thiệt thòi vá» giá so vá»›i diá»…n biến thá»±c tế trên thị trÆ°á»ng? Nháºn định vấn Ä‘á» trên, PGS,TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu giá cả (Bá»™ Tài chính) cho rằng, chuyện minh bạch hóa giá xăng dầu hiện Ä‘ã công khai, rõ ràng. Tuy nhiên, gốc gác của vấn Ä‘á» khiến ngÆ°á»i dân bức xúc suốt thá»i gian qua là cÆ¡ chế Ä‘iá»u hành giá xăng dầu Ä‘ã tuân thủ thể chế của ná»n kinh tế thị trÆ°á»ng chÆ°a? Nói tá»›i thể chế, Ä‘ó là má»™t "luáºt chÆ¡i" phản ánh Ä‘úng quy luáºt váºn Ä‘á»™ng má»™t thị trÆ°á»ng; trong Ä‘ó, bao gồm Hiến pháp, Luáºt, Pháp lệnh, các văn bản dÆ°á»›i luáºt nhằm Ä‘iá»u tiết hành vi, các hoạt Ä‘á»™ng sản xuất, kinh doanh. Nếu thể chế Ä‘úng đắn, cÆ¡ quan nào quản lý cÅ©ng được, miá»…n là quản lý tốt, còn không, Ä‘iá»u tất yếu sẽ có sá»± chuyển giao cho cÆ¡ quan khác quản lý tốt hÆ¡n và tùy theo thể chế mà Nhà nÆ°á»›c có cách quản lý giá sao cho phù hợp.
Trong ná»n kinh tế thị trÆ°á»ng, có ba chủ thể quan trá»ng nhất là Nhà nÆ°á»›c - DN -Thị trÆ°á»ng, được quy định rất cụ thể và tùy thuá»™c vào từng thị trÆ°á»ng để có chính sách quản lý giá cho phù hợp. Kinh tế thị trÆ°á»ng là cạnh tranh mà trong cạnh tranh sẽ nảy sinh Ä‘á»™c quyá»n. Hiện tại, chúng ta Ä‘ang nhầm lẫn ở chá»—, chỉ có má»™t thị trÆ°á»ng cạnh tranh, vì bản chất của thị trÆ°á»ng cạnh tranh phải tìm ra lợi thế vá» mặt hàng, giá cả nào Ä‘ó, hoặc ít ra là hÆ°á»›ng Ä‘i má»›i nhằm thể hiện tính Ä‘á»™c quyá»n của mình. Äối vá»›i xăng dầu, không những chÆ°a phải thị trÆ°á»ng cạnh tranh tháºt sá»± mà còn là thị trÆ°á»ng Ä‘á»™c quyá»n nhóm. Trong Ä‘ó, Petrolimex chiếm hÆ¡n 51% thị phần, do Ä‘ó trong thị trÆ°á»ng xăng dầu có má»™t DN thống lÄ©nh thị trÆ°á»ng, không thể để DN Ä‘ó tá»± định mức giá, mặc dù biên Ä‘á»™ rất nhá».
Phó Tổng thÆ° ký kiêm Trưởng ban Khiếu nại, Há»™i Tiêu chuẩn và Bảo vệ quyá»n lợi ngÆ°á»i tiêu dùng Việt Nam VÆ°Æ¡ng Ngá»c Tuấnkhẳng định: Những thông tin liên quan tá»›i giá bán xăng dầu (giá đắt hÆ¡n quy định, bÆ¡m thiếu, không bảo đảm chất lượng...) thỉnh thoảng Há»™i có nháºn được, tuy không nhiá»u. Khi ngÆ°á»i dân bức xúc thì há» gá»i Ä‘iện phản ánh, nhÆ°ng sau không thấy há» gá»i Ä‘Æ¡n khiếu nại nên chúng tôi cÅ©ng không thể Ä‘á» nghị các cÆ¡ quan chức năng kiểm tra, xá» lý. Trên thá»±c tế, việc xây dá»±ng, Ä‘iá»u hành giá của các bá»™, ngành ra sao Há»™i cÅ©ng chỉ nháºn được những thông tin rất hạn chế. Mặc dù váºy, khi có Ä‘Æ¡n khiếu nại của ngÆ°á»i tiêu dùng chúng tôi sẽ vào cuá»™c, yêu cầu các cÆ¡ quan chức năng kiểm tra, xá» lý nhằm bảo đảm quyá»n, lợi ích chính Ä‘áng của ngÆ°á»i tiêu dùng.
Nguồn tin: Nhandan
