Giá Ä‘iện và xăng dầu Việt Nam nhÆ° bản trường ca vá»›i gam trầm chủ đạo là Ä‘iệp khúc lá»— nặng kéo dài bất chấp giá thế giá»›i lên hay xuống.

Trong khi giá xăng, dầu thường "lên nhanh - xuống chậm", giá Ä‘iện chỉ má»™t chiều tăng mà chÆ°a bao giờ có giảm. Tuy luôn kêu lá»— nhÆ°ng thu nhập bình quân lao Ä‘á»™ng trong các Ä‘Æ¡n vị này đều cao, vượt xa trần trung bình tiền lÆ°Æ¡ng xã há»™i.

Những Ä‘iệp khúc buồn…

Cả hai ngành Ä‘iện và xăng dầu đều yêu cầu được tá»± do định giá theo thị trường. Tuy nhiên, trong khi chÆ°a có cạnh tranh đầy đủ trên thị trường, và đặc biệt là sá»± minh bạch thì thế nào là giá thị trường vẫn là dấu hỏi đậm, lá»›n, còn bỏ ngỏ. Các thông tin giải trình và phÆ°Æ¡ng án tăng giá về Ä‘iện và xăng dầu hầu hết đều mang tính áp đặt má»™t chiều; công tác kiểm toán và giám sát đầu tÆ° hai ngành này còn nhiều khoảng trống; vá»›i nhiều hiện tượng thất thoát, thất thu sá»­ dụng kinh phí sai mục tiêu, quy định trong kinh doanh của hai đại gia hàng đầu đất nÆ°á»›c này.

Giá Ä‘iện và xăng dầu có ảnh hưởng mạnh trá»±c tiếp và gián tiếp đến lạm phát ở Việt Nam. Vì đều là "yếu tố đầu vào" của nhiều hoạt Ä‘á»™ng kinh tế và tiêu dùng xã há»™i, nên các Ä‘á»™ng thái giá Ä‘iện và xăng dầu có ảnh hưởng trÆ°á»›c hết và trá»±c tiếp tá»›i chi phí sản xuất của hầu hết các ngành, đến sá»± Ä‘iều chỉnh tăng chi phí và giá cả các yếu tố cấu thành hàng hóa - dịch vụ "sản phẩm đầu ra" xã há»™i. Do Ä‘ó má»—i khi giá những mặt hàng này tăng sẽ trá»±c tiếp và gián tiếp khởi Ä‘á»™ng má»™t vòng xoáy lạm phát Ä‘an xen phức tạp bao gồm cả lạm phát giá cả, lạm phát chi phí và lạm phát tâm lý và còn bị nhân lên bá»™i phần bởi các chiêu tung tin đồn thất thiệt và đầu cÆ¡ sẽ bùng phát cùng vói sá»± gia tăng giá xăng dầu ở Việt Nam. Điều này khiến cho mức ảnh hưởng của tăng giá Ä‘iện và xăng dầu đến lạm phát thá»±c tế sẽ luôn lá»›n vượt hÆ¡n bất cứ sá»± tính toán cứng nhắc và dá»± báo có tính chất an ủi nào của các cÆ¡ quan, Ä‘Æ¡n vị được giao Ä‘ánh giá tác Ä‘á»™ng của tăng giá xăng dầu đến thị trường.

Minh bạch giá Ä‘iện và xăng dầu

Để góp phần giải bài toán minh bạch hóa giá Ä‘iện và xăng dầu theo nguyên tắc thị trường vá»›i mục tiêu xóa bao cấp, khuyến khích cạnh tranh lành mạnh, Ä‘Æ¡n giản hóa quy trình quản lý, tính toán và tăng tính minh bạch hóa và có thể dá»± báo được của giá về Ä‘iện, xăng dầu ở nÆ°á»›c ta trong thời gian tá»›i, trÆ°á»›c hết cần xây dá»±ng khung giá chuẩn cho Ä‘iện và xăng dầu. Khung giá này sẽ gồm giá sàn và giá trần, trong Ä‘ó giá sàn là phần cứng và giá trần là phần mềm. Giá sàn chuẩn sẽ là mức giá bán tối thiểu để doanh nghiệp kinh doanh Ä‘iện và xăng dầu không thể bị lá»— khi bán Ä‘iện và xăng dầu khiến ngân sách Nhà nÆ°á»›c (NSNN) phải bù nhÆ° bấy lâu nay. Khi Ä‘ó giá sàn sẽ chỉ gồm các chi phí sản xuất và truyền tải (đối vá»›i Ä‘iện), chi phí mua nhập và lÆ°u thông và hao hụt định mức kỹ thuật tối thiểu (đối vá»›i xăng dầu) để có được má»™t Ä‘Æ¡n vị Ä‘iện và xăng dầu tá»›i tay người tiêu dùng (giá thá»±c tế, bao gồm có tính đến biến Ä‘á»™ng thá»±c của tá»· giá). Doanh nghiệp đầu mối kinh doanh Ä‘iện và xăng dầu được toàn quyền Ä‘iều chỉnh giá phù hợp vá»›i những biến đổi thành phần khách quan, có thông báo và giải trình công khai vá»›i cÆ¡ quan chức năng và người tiêu thụ.

Tiếp đến, cần Ä‘a dạng hóa các nguồn vốn và hình thức đầu tÆ° - kinh doanh Ä‘iện và xăng dầu. Trên cÆ¡ sở các quy hoạch phát triển ngành, cần thiết kế các chính sách tạo thuận lợi cao nhất cho đầu tÆ° phát triển ngành khai thác, phân phối xăng dầu và Ä‘iện từ các nguồn vốn Nhà nÆ°á»›c, ngoài nhà nÆ°á»›c và cả sá»± phối hợp các nguồn vốn theo các hình thức đầu tÆ° công - tÆ° kết hợp khác.

Má»™t việc nữa là tăng cường năng lá»±c và hiệu lá»±c quản lý Nhà nÆ°á»›c, mở rá»™ng sá»± minh bạch và giám sát xã há»™i đối vá»›i ngành Ä‘iện và xăng dầu cÅ©ng là yếu tố quan trọng để minh bạch hai ngành kinh doanh này. TrÆ°á»›c hết là việc công khai và kiểm toán sá»± chính xác của "ma trận" và "thiên la địa võng" các con số tá»± kê, tá»± giải trình chi phí thá»±c tế "đầu vào", các nghÄ©a vụ tài chính vá»›i NSNN và lợi nhuận định mức tối thiểu của các doanh nghiệp kinh doanh Ä‘iện và xăng dầu; cung cấp rá»™ng rãi thông tin và khuyến khích phản biện khoa học và phản biện xã há»™i về hoạt Ä‘á»™ng, chi phí và giá cả trong ngành Ä‘iện và xăng dầu.

Cuối cùng là sá»›m đẩy nhanh tiến trình tá»± do hóa và cạnh tranh lành mạnh, tách hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu ra khỏi nhiệm vụ chính trị của yêu cầu dá»± trữ bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia. Chỉ khi Ä‘ó giá Ä‘iện và xăng dầu má»›i thá»±c sá»± có tính thị trường, minh bạch và dá»… dá»± báo. Và Ä‘iều quan trọng là tạo sá»± đồng thuận và hiệu quả xã há»™i cao hÆ¡n…

Nguồn tin: KTĐT