Từ cuối tháng 5 vừa qua, "Phong trào vì sá»± giải phóng châu thổ sông Niger" (MEND), má»™t tổ chức nổi dậy có vÅ© trang ở Nigeria, liên tiếp mở các cuá»™c tiến công các công ty dầu mỏ nÆ°á»›c ngoài Ä‘ang hoạt Ä‘á»™ng tại vùng châu thổ sông Niger. Là nÆ°á»›c xuất khẩu dầu mỏ lá»›n nhất châu Phi và lá»›n thứ tám trên thị trường thế giá»›i, nhÆ°ng Nigeria Ä‘ã phải cắt giảm 30% sản lượng trong ná»­a năm qua vì các cuá»™c tiến công của MEND. Các cuá»™c tiến công của MEND vào các cÆ¡ sở sản xuất dầu mỏ ở vùng châu thổ Niger Ä‘ã ảnh hưởng giá dầu mỏ trên thị trường thế giá»›i.

Ngày 13-7 vừa qua, MEND Ä‘ã tiến công má»™t bến neo đậu tàu chở dầu ở bang Lagos (Nigeria) làm ít nhất năm người chết, phá hủy đường ống dẫn dầu và kho chứa dầu, nhiều tàu chở dầu bị đốt cháy, khiến mọi hoạt Ä‘á»™ng tại bến cảng này phải ngừng lại để sá»­a chữa. Ðây là lần đầu MEND tiến công phá hoại má»™t cÆ¡ sở sản xuất dầu mỏ ở ngoài châu thổ sông Niger, nÆ¡i tập trung chủ yếu các cÆ¡ sở dầu mỏ ở các bang tại miền nam Nigeria và được coi là nÆ¡i sản xuất dầu mỏ lá»›n nhất của châu Phi. Bến cảng neo đậu tàu chở dầu ở Lagos, thành phố lá»›n nhất châu Phi vá»›i 16 triệu dân và được coi là thủ Ä‘ô thÆ°Æ¡ng mại của Nigeria, là cảng chủ yếu để các tàu bốc dỡ xăng dầu, diezen và các sản phẩm nhiên liệu khác từ các nhà máy lọc dầu ở Ä‘ông-nam Nigeria. Vá»›i cuá»™c tiến công đầu tiên vào má»™t cÆ¡ sở dầu mỏ nằm ngoài châu thổ sông Niger kể từ khi MEND mở chiến dịch bạo lá»±c chống các tập Ä‘oàn dầu mỏ nÆ°á»›c ngoài hoạt Ä‘á»™ng tại châu thổ này, MEND tuyên bố tiếp tục thá»±c hiện "chiến tranh dầu mỏ" vá»›i chính phủ. Từ đầu năm 2006, MEND bắt đầu cuá»™c "chiến tranh dầu mỏ" vá»›i Chính phủ Nigeria nhằm vào các cÆ¡ sở khai thác dầu mỏ vá»›i mục Ä‘ích giành quyền kiểm soát lá»›n hÆ¡n tại vùng châu thổ sông Niger, nÆ¡i có trữ lượng dầu mỏ lá»›n nhất Nigeria. Các cuá»™c tiến công Ä‘ã gây thiệt hại hàng tá»· USD về thu nhập của Nigeria, nÆ°á»›c phụ thuá»™c tá»›i hÆ¡n 90% vào xuất khẩu dầu mỏ. Các cuá»™c tiến công của MEND được phát Ä‘á»™ng từ cuối tháng 5 đến nay Ä‘ã buá»™c các tập Ä‘oàn Shell của Hà Lan, Chevron (Mỹ) và Agip (Italy) phải cắt giảm sản lượng khoảng 300.000 thùng/ngày (bpd) khiến giá dầu trên thị trường thế giá»›i tăng.

Ngày 25-6 vừa qua, Tổng thống Nigeria U. Y. Adua Ä‘ã công bố chÆ°Æ¡ng trình ân xá 60 ngày đối vá»›i các tay súng và các tá»™i phạm nhằm thuyết phục MEND chấm dứt các cuá»™c tiến công những cÆ¡ sở sản xuất dầu ở vùng châu thổ sông Niger. Henry Okah, 45 tuổi được xem là má»™t trong những thủ lÄ©nh đầu não của MEND, người bị bắt vì bị cáo buá»™c phản quốc và buôn lậu vÅ© khí, Ä‘ã chấp nhận chÆ°Æ¡ng trình ân xá này. Việc thả Okah là má»™t trong những yêu cầu trao đổi của MEND đối vá»›i Chính phủ Nigeria để tiến hành các cuá»™c Ä‘àm phán hòa bình. MEND cho biết mục Ä‘ích phá hoại các cÆ¡ sở sản xuất dầu mỏ của nÆ°á»›c ngoài ở vùng châu thổ sông Niger là nhằm được chia sẻ công bằng hÆ¡n về thu nhập dầu mỏ ở khu vá»±c này. Từ cuối tháng 5-2007, lá»±c lượng của Okah chủ yếu tuân thủ lệnh ngừng bắn để có thể tiến hành các cuá»™c Ä‘àm phán hòa bình vá»›i chính phủ. Tuy nhiên, Okah từ chối tham gia các cuá»™c Ä‘àm phán hòa bình và tiếp tục Ä‘e dọa tiến hành cuá»™c chiến tranh tổng lá»±c ở vùng châu thổ sông Niger. Tháng 3-2008, Nigeria buá»™c tá»™i Okah phản quốc và buôn lậu vÅ© khí. Tuy nhiên Chính phủ Nigeria Ä‘ã quyết định không Ä‘Æ°a Okah ra xét xá»­ và thả ông theo chÆ°Æ¡ng trình ân xá của Tổng thống U. Y. Adua. Okah là thủ lÄ©nh MEND đầu tiên chấp nhận lệnh ân xá, theo Ä‘ó yêu cầu tất cả các tay súng của MEND hạ vÅ© khí và tham gia chÆ°Æ¡ng trình của chính phủ nhằm tái hòa nhập họ vào xã há»™i. Sau khi Okah được thả, MEND tuyên bố các tay súng của MEND tuân thủ lệnh ngừng bắn 60 ngày, kể từ ngày 15-7 họ sẽ ngừng các cuá»™c tiến công nhằm vào những cÆ¡ sở sản xuất dầu mỏ ở vùng châu thổ sông Niger để tạo cÆ¡ há»™i cho các cuá»™c Ä‘àm phán hòa bình vá»›i chính phủ. Chính phủ Nigeria hoan nghênh tuyên bố này và cho biết quân Ä‘á»™i chính phủ sẽ duy trì lệnh ngừng bắn trong hai tháng.

Nhiều nhà phân tích cho rằng việc thá»±c hiện lệnh ngừng bắn này là mong manh và các cuá»™c Ä‘àm phán hòa bình là khó khăn, bởi trong quá trình hình thành Ä‘oàn Ä‘àm phán MEND cho biết họ sẽ áp dụng "biện pháp hai mặt: "vừa Ä‘ánh vừa Ä‘àm". Ngày 15-7 MEND Ä‘e dọa sẽ lại mở các cuá»™c tiến công sau khi bảy tàu chiến của họ Ä‘ã được triển khai. Mặt khác, những Ä‘òi hỏi của MEND đối vá»›i Chính phủ Nigeria là những vấn đề Ä‘ã Ä‘Æ°a ra từ lâu mà vẫn chÆ°a giải quyết được. Theo MEND, Ä‘iều bắt buá»™c trÆ°á»›c tiên để tiến hành các cuá»™c Ä‘àm phán là lá»±c lượng đặc nhiệm chung của chính phủ phải rút khỏi cá»™ng đồng dân cÆ° Gbaramatu và cho tất cả những người tị nạn được trở về nhà. Ông Godwin Abbe, Chủ tịch Ủy ban ân xá dÆ°á»›i quyền Tổng thống Adua vừa được bổ nhiệm làm Bá»™ trưởng Quốc phòng thay ông Shettima Mustapha, Ä‘ã bác bỏ yêu cầu này. Tân Bá»™ trưởng Quốc phòng Abbe cho biết, Chính phủ sẽ quyết định về việc triển khai quân Ä‘á»™i khi các Ä‘iều kiện đủ chín muồi và khi nào trật tá»± và luật pháp được thiết lập má»™t cách vững chắc. Trong các cuá»™c Ä‘àm phán MEND sẽ lại yêu cầu phân chia quyền tài sản về đất Ä‘ai ở những nÆ¡i các công ty dầu mỏ nÆ°á»›c ngoài Ä‘ang hoạt Ä‘á»™ng và đề nghị thÆ°Æ¡ng lượng lại các hợp đồng Ä‘ã ký vá»›i các công ty dầu mỏ nÆ°á»›c ngoài để MEND được chia lợi nhuận thu nhập từ dầu mỏ hợp lý hÆ¡n đối vá»›i dân cÆ° sinh sống ở vùng châu thổ

Niger, những người có thu nhập chÆ°a được 2 USD/ngày. Ðây là Ä‘òi hỏi mà Chính phủ Nigeria khó Ä‘áp ứng vì thu nhập về dầu mỏ ở vùng châu thổ sông Niger chiếm hÆ¡n 90% doanh thu của nÆ°á»›c này. Trong khi Ä‘ó, MEND và nhiều nhóm vÅ© trang khác ở Nigeria cho biết, họ sẽ chiến đấu cho đến khi Chính phủ Nigeria và các công ty nÆ°á»›c ngoài chia sẻ thu nhập từ dầu mỏ ở vùng châu thổ sông Niger hợp lý hÆ¡n cho dân cÆ° sinh sống ở vùng châu thổ này.

nhandan