Phần lớn ôtô tại Việt Nam hiện nay sử dụng hai loại động cơ chính là xăng và diesel.
Trên ôtô có thể sử dụng động cơ điện, động cơ dùng năng lượng hóa lỏng (diesel, xăng), động cơ khí ga,...
Động cơ diesel được sử dụng chủ yếu trên xe bus, xe khách, xe tải và một số dòng xe thể thao đa dụng SUV như Misubishi Triton, Toyota Hilux,… , còn lại hầu hết đều lắp động cơ xăng. Ở Việt Nam, các mẫu xe du lịch sử dụng động cơ diesel khá hạn chế như: Toyota Fortuner, Ford Everest, Hyundai Santa Fe và mới đây nhất là thương hiệu xe hơi hạng sang Mercedes-Benz GLK.
Vậy, động cơ xăng và động cơ diesel khác nhau ở chỗ nào?
Trước hết, hai loại động cơ này đều có điểm chung là dùng nhiên liệu hóa lỏng, đều là động cơ đốt trong và hoàn tất nhiệm vụ trong 4 kỳ: nạp - nén - nổ - xả tương ứng với 2 vòng quay của trục khuỷu động cơ.
Sự khác nhau căn bản giữa động cơ xăng và động cơ diesel nằm ở 3 đặc điểm: loại nhiên liệu sử dụng, hệ thống cung cấp và kiểu đốt cháy nhiên liệu.
Đối với động cơ xăng dùng chế hòa khí hoặc phun xăng điện tử đơn thuần thì hỗn hợp xăng/không khí được hòa trộn trước khi đi vào buồng cháy
Động cơ xăng sử dụng nhiên liệu xăng được đặc trưng bởi trị số octan (trị số chống kích nổ), trị số này càng cao thì tính chống kích nổ càng cao.
Hiện nay, ở nước ta có 4 loại xăng có trị số octan khác nhau: A95 có trị số octan 95 dùng cho các động cơ xăng có tỷ số nén trên 9,5:1; A92 có trị số octan 92 dùng cho các động cơ có tỷ số nén 9,5:1; A83 có trị số octan 83 sử dụng cho các động cơ có tỷ số nén 8:1, tuy nhiên hiện nay loại xăng này đã không được sử dụng; loại cuối cùng là xăng sinh học E5, một hỗn hợp của xăng A95 pha 5% ethanol.
Trong khi đó, động cơ diesel sử dụng dầu diesel được đặc trưng bởi trị số cetan (trị số tự cháy) và trên thị trường hiện nay loại được sử dụng phổ biến là DO 0,5%S. Chính đặc tính khác nhau của xăng và diesel mà hệ thống cung cấp nhiên liệu của hai loại động cơ này khác nhau căn bản.
Còn ở động cơ Diesel, hỗn hợp cháy được hòa trộn trực tiếp bên trong buồng cháy
Hệ thống cung cấp nhiên liệu của động cơ xăng là loại tạo hỗn hợp cháy (gồm xăng và không khí) trên đường ống nạp (gồm cả chế hòa khí và phun xăng điện tử) nhưng ở động cơ diesel thì dầu diesel được hòa trộn trực tiếp với không khí ngay trong xy-lanh. Tuy nhiên, trên các xe thế hệ mới ngày nay (ví dụ như Ford Focus mới), hệ thống phun xăng trực tiếp (GDI) có nguyên lý cơ bản giống với động cơ diesel.
Ở động cơ xăng, hỗn hợp cháy được đưa vào động cơ để thực hiện hành trình nén và được kích nổ nhờ bu-gi đánh lửa tạo quá trình cháy, dãn nở và sinh công.
Do đặc điểm như vậy nên động cơ xăng có thêm hệ thống đánh lửa. Đối với động cơ diesel, sau khi kim phun nhiên liệu thực hiện phun với tốc độ và áp suất cao kết hợp với buồng xoáy lốc trên đỉnh piston tạo ra hỗn hợp cháy. Hỗn hợp này được nén với tỷ số nén cao và tự bốc cháy, dãn nở và sinh công.
Trên cùng một dòng xe của một nhà sản xuất nào đó, nếu có hai lựa chọn động cơ là xăng và diesel với dung tích xy-lanh tương đương, thì mỗi loại đều có những ưu thế của riêng mình. Động cơ xăng thường đạt số vòng tua cao nhanh hơn và có công suất lớn hơn, nên gia tốc tốt hơn. Trong khi đó, động cơ diesel thường có số vòng quay cực đại thấp, gia tốc thấp hơn động cơ xăng nhưng có mô-men xoắn cao hơn nên sức kéo lớn hơn ở số vòng tua máy thấp hơn.
Nhiên liệu diesel được phun dưới áp suất cao tạo thành các tia nhỏ và mịn
Hiệu suất của động cơ diesel lớn hơn khoảng 1,5 lần so với động cơ xăng. Nhiên liệu diesel thường rẻ hơn xăng, 1 lít diesel khi cháy hoàn toàn nhận được khoảng 8.755 calo trong khi 1 lít xăng cháy hoàn toàn cho khoảng 8.140 calo. Suất tiêu hao nhiên liệu của động cơ diesel là 200-285g/kWh nhỏ hơn của động cơ xăng là 260-380g/kWh.
Tuy nhiên, ngoài những ưu điểm trên thì động cơ diesel còn tồn tại một số hạn chế so với động cơ xăng: nếu so sánh hai loại động cơ xăng và diesel có cùng công suất thì trọng lượng động cơ diesel lớn hơn động cơ xăng; tỷ số nén của động cơ diesel lớn, vật liệu và công nghệ chế tạo hệ thống cung cấp nhiên liệu (bơm cao áp) đòi hỏi cao hơn, do đó động cơ diesel đắt tiền hơn động cơ xăng; tốc độ động cơ diesel thấp hơn động cơ xăng; độ ồn lớn và khí thải của động cơ diesel chứa nhiều muội than hơn của động cơ xăng.
Trong tương lai, trên các dòng xe sang, việc sử dụng động cơ xăng vẫn là chủ yếu do tính ưu việt là động cơ làm việc êm, gia tốc lớn. Các nghiên cứu nhằm cải thiện công suất và khả năng tiết kiệm nhiên liệu trên động cơ xăng đang ngày càng được hoàn thiện như hệ thống phun xăng trực tiếp (GDI), hệ thống đánh lửa nhiều lần, cơ cấu phối khí thông minh. Ngoài ra, một xu hướng cũng đang phát triển khá mạnh mẽ là sử dụng động cơ hybrid.
Tỷ số nén, vật liệu và công nghệ chế tạo hệ thống cung cấp nhiên liệu đòi hỏi cao hơn do đó động cơ diesel đắt tiền hơn động cơ xăng
Động cơ diesel với ưu điểm nổi trội là sức kéo lớn, đặc biệt là các chi tiết của động cơ có tuổi thọ và độ bền cao, nên động cơ diesel luôn được các nhà khoa học hướng tới để nghiên cứu nhằm khắc phục những hạn chế.
Những hướng nghiên cứu chính để hoàn thiện động cơ diesel tập trung vào nâng công suất, nâng số vòng quay tối đa và giảm rung động. Để đạt được mục tiêu trên các chuyên gia đưa hệ thống turbo máy nén vào để nâng cao áp suất và lượng không khí trong buồng đốt dẫn đến nâng cao công suất của động cơ. Mặt khác, hệ thống Common Rail (CDI) (như trên mẫu Mercedes GLK hay Mitsubishi Triton) có khả năng hoàn thiện quá trình phun nhờ điều khiển bằng điện tử và làm tơi nhiên liệu (tăng áp suất phun) giúp quá trình cháy được hoàn hảo hơn.
Câu hỏi:
1. Giả sử một chiếc xe được khuyến cáo là dùng xăng A95 trở lên thì chuyện gì sẽ xảy ra (cả ngắn hạn và dài hạn) đối với động cơ nếu dùng xăng A92 hoặc thấp hơn?
Khi sử dụng xăng A92 cho động cơ được khuyến cáo là dùng xăng A95 sẽ khiến quá trình cháy kém hoàn hảo dẫn tới việc giảm công suất, và khả năng tăng tốc kém hơn. Khi sử dụng lâu dài, quá trình cháy không được hoàn thiện sẽ tạo các muội bám trong đường khí thải làm giảm hiệu quả phát thải của động cơ. Khi sử dụng lại xăng A95 phải mất một thời gian hoặc phải bảo dưỡng, làm sạch mới khôi phục được các tính năng ban đầu như nhà thiết kế đặt ra.
2. Theo chuyên gia, nhiên liệu diesel tại Việt Nam có phù hợp với các dòng xe diesel hiện đại (như GLK 220) hay không?
Các nhiên liệu sử dụng trên lãnh thổ Việt Nam cũng như các nước khác về mặt nguyên tắc đều phải tuân thủ theo tiêu chuẩn của hãng sản xuất. Ở đất nước ta, việc nhập nhiên liệu là nhập thành phẩm, do vậy vẫn đảm bảo chất lượng như của hãng sản xuất nên hoàn toàn phù hợp với các dòng xe hiện đại. Chỉ có điều việc quản lý vận chuyển, lưu trữ đôi lúc còn chưa tốt dẫn đến giảm chất lượng xăng dầu.
Nguồn tin: Autocar Vietnam
