Nhiá»u chuyên gia cho rằng vá»›i quy định tính giá cÆ¡ sở dá»±a trên giá nháºp khẩu bình quân 30 ngày là Ä‘iá»u lạc háºu so vá»›i sá»± biến Ä‘á»™ng của thị trÆ°á»ng hiện nay. Bằng chứng là hai cÆ¡ há»™i giảm giá trong tháng 6 và đầu tháng 8 Ä‘ã trôi qua.
Do áp dụng cách tính lạc háºu nên ngÆ°á»i tiêu dùng Ä‘ã mất cÆ¡ há»™i hưởng giá xăng dầu giảm trong thá»i gian qua - Ảnh: Thuáºn Thắng
Cuối tuần qua, giá dầu thô lại Ä‘ang giảm nhÆ°ng khó tạo ra cÆ¡ há»™i giảm giá xăng dầu vá»›i cách tính giá hiện nay.
30 ngày không thá»±c tế
Giá xăng A92 nháºp khẩu giảm 5,17% Theo thông tin do Petrolimex công bố, trong ná»a đầu tháng 8-2011 giá xăng A92 nháºp khẩu tại Singapore - thị trÆ°á»ng cung cấp xăng dầu thành phẩm chính cho các doanh nghiệp đầu mối nháºp khẩu VN - Ä‘ã giảm xuống còn mức trung bình 118,8 USD/thùng, giảm 3,11% so vá»›i ná»a đầu tháng 7-2011 và giảm khoảng 5,17% so vá»›i ná»a cuối tháng 7 (theo số liệu do Bá»™ Tài chính cung cấp). Nguyên nhân giảm giá là do giá dầu thô thế giá»›i giảm mạnh. Trong các phiên giao dịch ná»a đầu tháng 8, giá dầu thô WTI của Mỹ giảm 9,93% và dầu thô Brent của Anh giảm 5,78% so vá»›i ná»a đầu tháng 7. Mặc dù giá nháºp khẩu xăng dầu thành phẩm Ä‘ã giảm mạnh nhÆ°ng vì thá»±c hiện theo các quy định tại nghị định 84 trong kinh doanh xăng dầu nên liên bá»™ Tài chính - Công thÆ°Æ¡ng quyết định chÆ°a giảm giá bán lẻ xăng dầu trong nÆ°á»›c. Trong khi Ä‘ó, doanh nghiệp đầu mối nháºp khẩu lại có thể Ä‘iá»u chỉnh chiết khấu cho đại lý hằng tuần theo biến Ä‘á»™ng giá xăng dầu tại Singapore. B.HOÀN |
Công thức tính dá»±a vào giá nháºp khẩu bình quân 30 ngày xem ra không hợp lý, bởi 30 ngày là khoảng thá»i gian dài nên Ä‘iá»u chỉnh trong nÆ°á»›c thÆ°á»ng không theo kịp thế giá»›i. Chẳng hạn nhÆ° trong tháng 6 lẽ ra Ä‘ã có thể giảm giá trong nÆ°á»›c nhÆ°ng sau má»™t thá»i gian chần chừ, giá thế giá»›i tăng trở lại, cÆ¡ há»™i của ngÆ°á»i tiêu dùng bị trôi qua.
Äành rằng cần phải có quy định bắt buá»™c dá»± trữ lÆ°u thông nhÆ°ng nên uyển chuyển thay vì thụ Ä‘á»™ng nhÆ° hiện nay. HÆ¡n nữa, gần nhÆ° việc giám sát và chế tài các doanh nghiệp đầu mối trong công tác dá»± trữ lÆ°u thông này bị bá» lÆ¡. Äiển hình là trong đợt giá xăng dầu thế giá»›i tăng cao hồi tháng 2, tháng 3, nhÆ°ng giá trong nÆ°á»›c bị ká»m giữ, nhiá»u đầu mối Ä‘ã không nháºp hàng gây nên hiện tượng khan hiếm khắp vùng đồng bằng sông Cá»u Long và má»™t số tỉnh phía Bắc.
Vừa rồi chính Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng cÅ©ng thừa nháºn má»™t số đầu mối không tuân thủ hạn ngạch nháºp khẩu xăng dầu, nhÆ°ng rồi cÅ©ng chẳng có biện pháp chế tài nào Ä‘Æ°a ra. Lâu nay các đầu mối lá»›n vẫn kêu rằng má»™t số Ä‘Æ¡n vị chỉ nháºp hàng vá» bán khi thấy có lợi, còn khi tính toán lá»— thì không nháºp.
NhÆ° váºy, quy định vá» dá»± trữ lÆ°u thông có mang tính hình thức và dẫn đến sá»± méo mó vá» giá khi so sánh giữa thế giá»›i và trong nÆ°á»›c? Bất hợp lý này không chỉ xảy ra khi giá thế giá»›i giảm mà cả khi giá thế giá»›i tăng, trong nÆ°á»›c cÅ©ng không Ä‘iá»u chỉnh theo kịp, nhiá»u lần để khoản chênh lệch quá xa nên khi Ä‘iá»u chỉnh tăng ở biên Ä‘á»™ lá»›n Ä‘ã tạo ra cú sốc cho ngÆ°á»i tiêu dùng, không chỉ gây xáo trá»™n thị trÆ°á»ng mà còn là tiá»n Ä‘á» làm lạm phát tăng cao.
Rối rắm cách tính
Câu há»i đặt ra là so sánh giữa giá cÆ¡ sở được tính này vá»›i giá bán lẻ có thể kết luáºn doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu lá»— hay chÆ°a? Câu trả lá»i là chÆ°a. Äiá»u này cÅ©ng được má»™t số doanh nghiệp xác nháºn vá»›i Tuổi Trẻ. Chẳng hạn, ngày 12-8 khi liên bá»™ Tài chính - Công thÆ°Æ¡ng công bố mức chênh lệch giữa giá cÆ¡ sở vá»›i giá bán lẻ hiện tại của mặt hàng xăng A92 là 400 đồng thì có doanh nghiệp tính toán chỉ chênh lệch 100 đồng hoặc hòa vốn.
Công thức tính giá cÆ¡ sở này không thể là mẫu số chung cho tất cả doanh nghiệp bởi má»—i nÆ¡i có cách Ä‘iá»u hành và chi phí quản lý khác nhau. Lãnh đạo Tổng công ty Xăng dầu VN (Petrolimex) cÅ©ng nhÆ° lãnh đạo Công ty TNHH má»™t thành viên Dầu khí TP.HCM (Saigon Petro) trong lần trả lá»i phá»ng vấn Tuổi Trẻ trÆ°á»›c Ä‘ây Ä‘á»u thừa nháºn việc này.
Công thức được Bá»™ Tài chính Ä‘Æ°a ra nhằm cung cấp thông tin cho ngÆ°á»i tiêu dùng hiểu giá xăng dầu được hình thành ra sao, nhÆ°ng có nhiá»u dữ liệu khiến ngÆ°á»i Ä‘á»c càng băn khoăn. Rất khó hiểu nếu chi phí định mức quy định là 600 đồng, nhÆ°ng doanh nghiệp lại chi hoa hồng cho đại lý đến 800 đồng, có lúc đến 1.200 đồng. Lợi nhuáºn định mức quy định là 300 đồng, váºy có thể hiểu trong bất kỳ tình huống nào doanh nghiệp cÅ©ng lãi tối thiểu 300 đồng/lít xăng?
Mà nếu Ä‘ã quy định cả mức lãi tối thiểu thì mức tối Ä‘a nào là hợp lý? Liệu cách tính này có mang tính hình thức không, có bá» lá»t khoản nào không khi mà trÆ°á»›c Ä‘ây các doanh nghiệp kêu lá»—, nhÆ°ng sau Ä‘ó lại có lãi hàng nghìn tỉ đồng? Còn bảo hiểm và chi phí váºn chuyển là những thứ doanh nghiệp có quyá»n Ä‘àm phán má»™t cách linh Ä‘á»™ng tùy thá»i Ä‘iểm, tùy hợp đồng lá»›n nhá» và cÅ©ng tùy hình thức mua hàng theo chuyến hay mua kỳ hạn... sao lại cố định?
Nếu hiểu rằng công thức tính giá cÆ¡ sở này dùng để tham chiếu má»—i lần Ä‘iá»u chỉnh giá xăng dầu thì nó phải sát vá»›i thá»±c tế hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh của doanh nghiệp. Kết quả tính toán dá»±a theo công thức do cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c Ä‘Æ°a ra không trùng khá»›p vá»›i cách tính của doanh nghiệp thì sá»± tồn tại của nó có ý nghÄ©a gì?
NgÆ°á»i tiêu dùng sẽ không còn thắc mắc vì sao giá thế giá»›i giảm mà trong nÆ°á»›c vẫn đứng yên má»™t khi việc Ä‘iá»u hành mặt hàng chiến lược này được minh bạch và trÆ°á»›c sau nhÆ° má»™t. Cách Ä‘iá»u hành giá xăng dầu hiện nay dù cố gắng chứng minh Ä‘ã theo cÆ¡ chế thị trÆ°á»ng nhÆ°ng rõ ràng sá»± can thiệp mang tính hành chính vẫn ảnh hưởng phần lá»›n hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh. Có cách giải thích rằng trong những lúc giá thế giá»›i biến Ä‘á»™ng thì Nhà nÆ°á»›c phải can thiệp. NhÆ°ng thá» há»i bao lâu nay thị trÆ°á»ng xăng dầu có lúc nào yên tÄ©nh? Hiểu được giá»›i hạn của từ “biến Ä‘á»™ng” quả tháºt khó nhÆ° mò kim Ä‘áy bể.
Ở các nÆ°á»›c khác, nhà nÆ°á»›c cÅ©ng can thiệp thị trÆ°á»ng nhÆ°ng tín hiệu rõ ràng, khi nào bắt đầu và khi nào chấm dứt can thiệp. Vì cÆ¡ chế váºn hành xăng dầu hiện không rõ ràng nên những lúc có lợi chẳng thấy doanh nghiệp nào chủ Ä‘á»™ng Ä‘á» xuất giảm giá và Ä‘á trái bóng sang cho Nhà nÆ°á»›c. Nói là váºn hành theo nghị định 84 cÅ©ng Ä‘úng mà cÅ©ng không chính xác.
Các doanh nghiệp đầu mối hiện nay Ä‘á»u là doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c, dù phải thá»±c thi nhiệm vụ nhÆ° má»™t cánh tay nối dài của Nhà nÆ°á»›c nhÆ°ng há» vẫn phải kinh doanh có lãi để tồn tại và phát triển. Má»™t khi việc phân vai này chÆ°a rõ ràng thì sá»± minh bạch vẫn chỉ là giấc mÆ¡ và việc váºn hành theo cÆ¡ chế thị trÆ°á»ng cÅ©ng chỉ là nói suông. Và phần thiệt vẫn luôn đổ vá» phía ngÆ°á»i tiêu dùng.
Nguồn tin: Tuoitre