Ngay khi thủ Ä‘ô Tripoli chÆ°a im tiếng súng, các công ty dầu mỏ quốc tế, nhất là các công ty của phÆ°Æ¡ng Tây, Ä‘ã ráo riết chuẩn bị quay lại Libya để giành nguồn "vàng Ä‘en" tại quốc gia xuất khẩu dầu mỏ lá»›n nhất châu Phi này.

Libya có dá»± trữ dầu mỏ lá»›n thứ hai châu Phi, vá»›i 46,5 tá»· thùng Ä‘ã được kiểm chứng, nhÆ°ng chÆ°a khai thác hết tiềm năng. Do Ä‘ó đầu tÆ° để khai thác dầu mỏ tại Libya luôn được các công ty nÆ°á»›c ngoài coi là "miếng mồi" béo bở, khiến họ không thể dá»­ng dÆ°ng.

Điểm "nóng" dầu mỏ

Nhanh chóng khôi phục xuất khẩu dầu mỏ sẽ góp phần tài trợ cho hoạt Ä‘á»™ng tái thiết và thúc đẩy nền kinh tế Libya, bởi nguồn "vàng Ä‘en" chiếm tá»›i 95% tổng kim ngạch xuất khẩu của nÆ°á»›c này.

Chủ tịch Há»™i đồng Dân tá»™c Chuyển tiếp Libya (NTC) Mustafa Abdul Jajil khẳng định đất nÆ°á»›c Libya thời hậu Gaddafi sẽ có những quan hệ đặc biệt vá»›i các nÆ°á»›c Ä‘ã ủng há»™ lá»±c lượng nổi dậy lật đổ chính quyền cÅ©. Tuyên bố của ông Abdul Jajil khiến các đồng minh PhÆ°Æ¡ng Tây hy vọng sẽ được chính quyền má»›i ở Libya được Æ°u tiên trao cho các hợp đồng dầu mỏ "nóng hổi".

TrÆ°á»›c khi bùng phát chiến tranh vào tháng 2/2011, Libya sản xuất khoảng 2% tổng sản lượng dầu mỏ toàn cầu, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng 1,6 triệu thùng/ngày, trong Ä‘ó 1,3 triệu thùng được dành để xuất khẩu và là nÆ°á»›c đứng thứ 12 thế giá»›i về lÄ©nh vá»±c này. Vá»›i trữ lượng 46,5 tá»· thùng dầu Ä‘ã được kiểm chứng nói trên, tiềm năng dầu mỏ của Libya vẫn còn rất lá»›n và đảm bảo đủ khai thác vá»›i tốc Ä‘á»™ nhÆ° vậy trong vòng 8 thập niên nữa.

Tuy nhiên, cuá»™c chiến tranh Ä‘ã buá»™c các công ty dầu khí nÆ°á»›c ngoài phải rút khỏi Libya, khiến lượng dầu khai thác trong vài ba tháng qua sụt xuống 60.000 thùng/ngày.

Chuyên gia năng lượng Neil Atkinson từ Công ty tÆ° vấn Datamonitor khẳng định trở ngại chính dường nhÆ° nằm ở khâu hậu cần và hiện chÆ°a rõ NTC có thể nhanh chóng khôi phục hoạt Ä‘á»™ng của Bá»™ Dầu mỏ hay không.

Còn theo ông Cliff Kupchan thuá»™c Tập Ä‘oàn Eurasia, việc khôi phục sản lượng nhÆ° thời trÆ°á»›c chiến tranh sẽ phụ thuá»™c phần lá»›n vào việc làm thế nào để lấy lại niềm tin của các công ty dầu mỏ. Chính phủ má»›i có thể khôi phục từng phần sản lượng dầu vào quý IV/2011, nhÆ°ng sẽ không quá 400.000 thùng/ngày. Còn theo Reuters, phải mất má»™t năm nữa Libya má»›i có thể Ä‘Æ°a sản lượng dầu mỏ về mức 1 triệu thùng/ngày, trÆ°á»›c khi quay lại mức trÆ°á»›c ná»™i chiến trong 2 năm tá»›i.

Kịch bản xấu nhất đối vá»›i NTC và các công ty dầu mỏ còn là chiến dịch bao vây kéo dài của các lá»±c lượng chống đối chính quyền má»›i bởi các mỏ dầu của Libya nằm ở vùng sa mạc Sahara rá»™ng lá»›n và hẻo lánh, khiến khó tránh được nguy cÆ¡ bị tấn công.

Các nhà phân tích khác chỉ rõ tá»›i thời Ä‘iểm này, tức là phải mất 8 năm, Iraq má»›i khôi phục được sản lượng nhÆ° mức trÆ°á»›c năm 2003, thời Ä‘iểm Mỹ Ä‘Æ°a quân vào Iraq.

NhÆ°ng có má»™t tin vui là Nhà máy lọc dầu lá»›n nhất Ras Lanuf có công suất 220.000 thùng dầu/ngày vẫn nguyên vẹn, bất chấp những cuá»™c giao tranh khốc liệt. Hiện nhà máy Ä‘ang khẩn trÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°a hoạt Ä‘á»™ng sản xuất dầu mỏ trở lại bình thường sau khi Ä‘ã ngừng hoạt Ä‘á»™ng từ tháng Hai.

Ưu ái PhÆ°Æ¡ng Tây

TrÆ°á»›c chiến tranh, Libya xuất khẩu phần lá»›n dầu mỏ sang châu Âu và là nguồn cung dầu lý tưởng cho các nÆ°á»›c Nam Âu nhờ có nguồn dầu ngọt nhẹ chất lượng cao. Chỉ má»™t vài nÆ°á»›c có thể cung cấp các loại dầu ngọt nhẹ tÆ°Æ¡ng tá»± dầu của Libya mà nhiều nhà máy lọc dầu trên thế giá»›i rất cần. Do má»™t số nhà máy lọc dầu châu Âu không được trang bị công nghệ xá»­ lý dầu "chua," nên sẽ có sá»± cạnh tranh quyết liệt hÆ¡n các nguồn dầu mỏ chất lượng cao khi vắng bóng nguồn dầu từ Libya.

Ngay sau khi lá»±c lượng nổi dậy thắng thế tràn vào thủ Ä‘ô Tripoli, Ngoại trưởng Italy, Franco Frattini không giấu giếm tham vọng rằng Tập Ä‘oàn dầu khí Ä‘a quốc gia ENI Spa - từng là công ty dầu mỏ nÆ°á»›c ngoài lá»›n nhất ở Libya trÆ°á»›c khi xảy ra biến cố - "phải Ä‘óng vai trò số 1 trong tÆ°Æ¡ng lai" của quốc gia Bắc Phi này.

Trong những năm gần Ä‘ây Italy phụ thuá»™c vào hÆ¡n 20% nguồn dầu nhập khẩu từ Libya. TrÆ°á»›c tháng 4/2011, ENI sản xuất khoảng 280.000 thùng/ngày, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng 1/3 lượng dầu khai thác trên toàn châu Phi và 12,5% tổng sản lượng của tập Ä‘oàn, song từ Ä‘ó đến nay không hút thêm được giọt nào.

Toàn bá»™ hoạt Ä‘á»™ng sản xuất của ENI ở Libya hiện tạm ngừng, trừ mỏ Wafa cách Tripoli 500km vẫn hoạt Ä‘á»™ng để cung cấp Ä‘iện cho người dân địa phÆ°Æ¡ng. Vá»›i hợp đồng ký năm 2009 cho phép khai thác đến năm 2042, tài sản của ENI ở Libya trị giá khoảng 30 tá»· USD. Nhận thấy vẫn còn cÆ¡ há»™i, nên lãnh đạo ENI Ä‘ã tăng cường tiếp cận vá»›i NTC và được bảo đảm rằng sẽ không má»™t hợp đồng nào bị xem xét lại khi má»™t chế Ä‘á»™ má»›i ra đời.

Các tập Ä‘oàn năng lượng lá»›n khác của phÆ°Æ¡ng Tây nhÆ° BP (Anh), Repsol (Tây Ban Nha) và Total (Pháp) đều Ä‘ã có các thỏa thuận làm ăn vá»›i chính phủ của nhà lãnh đạo Kadhafi trÆ°á»›c khi họ tìm cách lật đổ ông. BP Ä‘ang tìm cách giành thêm thị phần trong các dá»± án khai thác dầu mỏ tại Libi, sau khi Ä‘ã có thỏa thuận khí đốt trị giá 900 triệu USD vá»›i chính quyền Gaddafi cách Ä‘ây 3 năm.

Pháp, Thụy Sỹ, Ireland và Áo, trÆ°á»›c khi chiến sá»± bùng nổ, cÅ©ng phụ thuá»™c vào 15% nguồn dầu nhập từ Libya. Nguồn dầu nhập khẩu từ Libya quan trọng vá»›i Pháp tá»›i mức Tổng thống Nicolas Sarkozy Ä‘ã chính thức mời ông Mustafa Abdul Jajil đến Paris để tham vấn.

Các công ty dầu mỏ Mỹ nhÆ° Hess, ConocoPhillips và Marathon đều có quan hệ vá»›i chính quyền Gaddafi, cho dù dầu mỏ của Libya chiếm chÆ°a tá»›i 1% tổng lượng dầu nhập khẩu của Mỹ. Marathon Oil Ä‘ã tiến hành Ä‘àm phán sÆ¡ bá»™ vá»›i NTC về việc khôi phục sản xuất khi tình hình ổn định trở lại.

Trong khi Ä‘ó lo ngại các công ty dầu khí của Nga và Trung Quốc "có thể bị thua thiệt, mất các hợp đồng làm ăn tại Libya do Ä‘ã phản đối lệnh trừng phạt ông Gaddafi", đại diện Trung Quốc Ä‘ã hối thúc ông Abdeljalil Mayouf, Giám đốc thông tin của Công ty dầu mỏ AGOCO do phe nổi dậy kiểm soát, tôn trọng các hợp đồng đầu tÆ° của Trung Quốc, đặc biệt trong lÄ©nh vá»±c dầu mỏ, vì đầu tÆ° của Trung Quốc tại Libya là "má»™t phần trong mối quan hệ hợp tác kinh tế chung."

Năm ngoái khoảng 150.000 thùng dầu/ngày - chiếm 1/10 lượng dầu thô xuất khẩu của Libya - được chuyển tá»›i Trung Quốc. Còn các công ty Nga (nhÆ° Gazprom Neft và Tatneft) cÅ©ng có các dá»± án trị giá hàng tá»· USD tại quốc gia Bắc Phi này.

Giá dầu có giảm khi chiến sá»± kết thúc?

Theo giá»›i phân tích, những tranh cãi về sá»± nắm quyền lãnh đạo Libya có thể làm trì hoãn việc tái thiết nÆ°á»›c này và tiếp tục gây sức ép lên giá dầu trên thị trường thế giá»›i. Dầu Brent bị ảnh hưởng bởi biến cố tại Libya nhiều hÆ¡n dầu ngọt nhẹ New York vì Libya là nguồn cung dầu quan trọng cho châu Âu.

Theo thống kê, khoảng 85% tổng sản lượng dầu của Libya được xuất sang châu Âu cho tá»›i khi bạo lá»±c làm gián Ä‘oạn nguồn cung cách Ä‘ây 6 tháng. Thêm vào Ä‘ó, các nhà máy lọc dầu tại châu Âu Ä‘ang phải vất vả để thay thế loại dầu thô ngọt chất lượng cao mà Libya vẫn cung cấp từ trÆ°á»›c ná»™i chiến và thá»±c trạng Ä‘ó Ä‘ã đẩy giá dầu lên cao suốt từ đầu năm.

Thị trường kỳ vọng việc Libya nối lại khai thác dầu mỏ sẽ giúp kéo giá dầu tại châu Âu xuống và gián tiếp kéo cả giá xăng tại vùng duyên hải phía Ä‘ông nÆ°á»›c Mỹ xuống theo.

Theo kết quả khảo sát của Bloomberg News, Ä‘a số các nhà phân tích dá»± Ä‘oán giá dầu sẽ giảm khi chiến sá»± kết thúc. Standard Chartered Plc Ä‘ã hạ dá»± báo giá dầu ngọt nhẹ New York trung bình trong quý III từ 98 USD/thùng xuống 90 USD/thùng do nhu cầu thấp hÆ¡n dá»± Ä‘oán.

Tuy nhiên, sá»± phấn chấn ban đầu về khả năng sản lượng dầu mỏ của Libya có thể quay lại mức trÆ°á»›c chiến sá»± Ä‘ã phải nhường chá»— cho má»™t thá»±c tế rằng phải mất nhiều thời gian hÆ¡n dá»± kiến để các cÆ¡ sở sản xuất dầu mỏ tại quốc gia Bắc Phi giàu dầu mỏ này tái khởi Ä‘á»™ng. Đó cÅ©ng là lý do khiến giá dầu vẫn Ä‘i lên trong những ngày qua, vá»›i giá dầu Brent xoay quanh 114 USD/thùng và giá dầu ngọt nhẹ New York gần mức 89 USD/thùng./.

Nguồn tin: (TTXVN/Vietnam+)