Theo các quan chức phương Tây, nguồn tin an ninh và người trong cuộc ở Iran, Lực lượng Vệ binh Cách mạng Iran đã siết quyền kiểm soát đối với ngành công nghiệp dầu mỏ nước này và kiểm soát tới một nửa lượng xuất khẩu vốn tạo ra phần lớn doanh thu cho Tehran và tài trợ cho các lực lượng ủy nhiệm của nước này trên khắp Trung Đông.

Theo hơn chục người được Reuters phỏng vấn, mọi khía cạnh của ngành kinh doanh dầu mỏ đều nằm dưới sự ảnh hưởng ngày càng tlớn của Lực lượng Vệ binh, từ đội tàu chở dầu bí mật dùng vận chuyển dầu thô bị cấm vận, đến khâu hậu cần và các công ty ‘bình phong’ bán dầu, chủ yếu là cho Trung Quốc.

Mức độ kiểm soát của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC) đối với hoạt động xuất khẩu dầu chưa từng được báo cáo trước đây.

Bất chấp các lệnh trừng phạt cứng rắn của phương Tây nhằm bóp nghẹt ngành công nghiệp năng lượng của Iran, được cựu Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump tái áp đặt vào năm 2018, Iran vẫn tạo ra hơn 50 tỷ đô la doanh thu từ dầu mỏ mỗi năm, cho đến nay đây là nguồn thu ngoại tệ lớn nhất và là mối liên hệ chính của nước này với nền kinh tế toàn cầu.

Sáu chuyên gia - các quan chức phương Tây và chuyên gia an ninh cũng như các nguồn tin từ Iran và thương mại - cho biết Lực lượng Vệ binh kiểm soát tới 50% lượng dầu xuất khẩu của Iran, tăng mạnh so với mức khoảng 20% ​​cách đây ba năm. Các nguồn tin từ chối tiết lộ danh tính do tính nhạy cảm của vấn đề.

Ba trong số các ước tính dựa trên các tài liệu tình báo về hoạt động vận chuyển của Iran trong khi những ước tính khác lấy số liệu từ hoạt động giám sát hoạt động vận chuyển của các tàu chở dầu và các công ty có liên hệ với IRGC. Reuters không thể xác định được mức độ kiểm soát chính xác của IRGC.

Việc IRGC ngày càng kiểm soát ngành dầu mỏ càng làm củng cố thêm tầm ảnh hưởng của họ trong mọi lĩnh vực kinh tế của Iran và cũng khiến các lệnh trừng phạt của phương Tây khó có thể tác động đến quốc gia này - vì Lực lượng Vệ binh đã bị Washington đưa vào danh sách là một tổ chức khủng bố.

Tuy nhiên, việc Trump trở lại Nhà Trắng vào tháng 1 có thể có nghĩa là sẽ thực thi các lệnh trừng phạt nghiêm ngặt hơn đối với ngành công nghiệp dầu mỏ của Iran. Bộ trưởng dầu mỏ của nước này cho biết Tehran đang đưa ra các biện pháp để đối phó với mọi lệnh hạn chế, mà không nêu chi tiết.

Theo bốn nguồn tin, như một phần trong quá trình mở rộng ngành dầu mỏ, Lực lượng Vệ binh đã xâm nhập vào lãnh thổ của các tổ chức nhà nước như Công ty Dầu khí Quốc gia Iran (NIOC) và công ty con giao dịch dầu NICO của công ty này.

Khi lệnh trừng phạt ảnh hưởng đến xuất khẩu dầu của Iran cách đây nhiều năm, những người điều hành NIOC và ngành công nghiệp nói chung chuyên về dầu mỏ thay vì tìm cách trốn tránh lệnh trừng phạt, Richard Nephew, cựu phó đặc phái viên về Iran tại Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ cho biết thêm.

"IRGC giỏi buôn lậu hơn nhiều, nhưng lại tệ trong quản lý mỏ dầu, vì vậy họ bắt đầu kiểm soát chặt chẽ hơn việc xuất khẩu dầu", Nephew, hiện là nhà nghiên cứu tại Đại học Columbia, cho biết.

IRGC, NIOC, NICO và Bộ Ngoại giao Iran đã không trả lời yêu cầu bình luận.

IRGC là một lực lượng chính trị, quân sự và kinh tế hùng mạnh có mối quan hệ gắn bó với Lãnh tụ tối cao Ayatollah Ali Khamenei.

Lực lượng Vệ binh gây ảnh hưởng ở Trung Đông thông qua lực lượng hoạt động ở nước ngoài của họ, Lực lượng Quds, bằng cách cung cấp tiền, vũ khí, công nghệ và đào tạo cho các đồng minh Hezbollah ở Lebanon, Hamas ở Gaza, Houthis của Yemen và dân quân ở Iraq.

Trong khi Israel đã giết một số chỉ huy cấp cao của IRGC trong năm qua, các chuyên gia dầu mỏ trong hàng ngũ của họ vẫn có thể tiếp tục hoạt động, hai nguồn tin phương Tây và hai nguồn tin Iran cho biết.

Theo Nephew, chính phủ Iran bắt đầu phân bổ dầu, thay vì tiền mặt, cho IRGC và Lực lượng Quds vào khoảng năm 2013.

Khi đó, chính phủ chịu áp lực về ngân sách vì phải vật lộn để xuất khẩu dầu do các lệnh trừng phạt của phương Tây áp đặt đối với chương trình hạt nhân của Iran.

Theo Nephew, người đã tích cực tham gia theo dõi các hoạt động dầu mỏ của Iran khi đó, IRGC đã chứng tỏ khả năng tìm ra cách bán dầu ngay cả khi đang chịu áp lực từ lệnh trừng phạt.

Theo ước tính của Cơ quan Thông tin Năng lượng của chính phủ Hoa Kỳ, doanh thu từ dầu mỏ của Iran đạt 53 tỷ đô la vào năm 2023 so với 54 tỷ đô la vào năm 2022, 37 tỷ đô la vào năm 2021 và 16 tỷ đô la vào năm 2020.

Năm nay, sản lượng dầu của Tehran đã vượt ngưỡng 3,3 triệu thùng mỗi ngày, mức cao nhất kể từ năm 2018, theo số liệu của OPEC, bất chấp lệnh trừng phạt của phương Tây.

Trung Quốc là nước mua dầu lớn nhất của Iran, phần lớn là các nhà máy lọc dầu độc lập, và IRGC đã thành lập các công ty bình phong để tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động giao dịch với người mua ở đó, tất cả các nguồn tin đều cho biết.

Một nguồn tin liên quan đến việc bán dầu của Iran cho Trung Quốc cho biết doanh thu xuất khẩu dầu được chia đều giữa IRGC và NICO. IRGC bán dầu với mức chiết khấu 1-2 đô la một thùng so với giá mà NICO đưa ra vì người mua chấp nhận rủi ro lớn hơn khi mua từ Lực lượng Vệ binh, người này cho biết.

"Tùy thuộc vào khẩu vị rủi ro của người mua, những người mua có khẩu vị rủi ro cao hơn sẽ chọn IRGC, lực lượng mà Hoa Kỳ đưa vào danh sách là một nhóm khủng bố."

Hai nguồn tin phương Tây ước tính rằng IRGC đã đưa ra mức chiết khấu thậm chí còn lớn hơn, cho biết trung bình là 5 đô la một thùng nhưng có thể lên tới 8 đô la.

Dầu được chính phủ phân bổ trực tiếp cho IRGC và Lực lượng Quds. Sau đó, họ sẽ tiếp thị và vận chuyển dầu - và đưa ra cơ chế giải ngân doanh thu, theo các nguồn tin và tài liệu tình báo mà Reuters có được.

NIOC nhận được một khoản phân bổ riêng.

MẶT TRẬN TRUNG QUỐC

Một trong những công ty mặt trận được sử dụng là Haokun có trụ sở tại Trung Quốc. Được điều hành bởi các cựu quan chức quân đội Trung Quốc, công ty này vẫn là kênh dẫn dầu tích cực cho IRGC bán dầu vào Trung Quốc, mặc dù Washington đã áp lệnh trừng phạt vào năm 2022, hai nguồn tin cho biết.

Bộ Tài chính Hoa Kỳ cho biết China Haokun Energy đã mua hàng triệu thùng dầu từ Lực lượng Quds IRGC và bị xử phạt vì đã "hỗ trợ, tài trợ hoặc cung cấp hỗ trợ tài chính, vật chất hoặc công nghệ cho, hoặc hàng hóa hoặc dịch vụ cho hoặc hỗ trợ IRGC-QF".

Trong một giao dịch dầu mỏ ngày 16 tháng 3 năm 2021 liên quan đến Haokun và các bên bao gồm công ty Thổ Nhĩ Kỳ Baslam Nakliyat - công ty đang chịu lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ vì có liên kết giao dịch với IRGC - một khoản thanh toán đã được xử lý thông qua ngân hàng Hoa Kỳ JP Morgan và công ty cho vay Thổ Nhĩ Kỳ Vakif Katilim, theo các tài liệu tình báo.

Giao dịch diễn ra trước khi các công ty này bị trừng phạt. Nhưng JP Morgan hay Vakif Katilim không biết gì về mối liên hệ với Iran – càng cho thấy rõ rủi ro của các công ty vô tình bị cuốn vào hoạt động buôn bán ngầm.

JP Morgan từ chối bình luận. Vakif Katilim cho biết trong một tuyên bố: "Ngân hàng của chúng tôi thực hiện các hoạt động của mình trong khuôn khổ các quy tắc ngân hàng quốc gia và quốc tế".

Haokun từ chối bình luận. Baslam không trả lời yêu cầu bình luận.

‘ĐỘI TÀU MA’

Chỉ huy Lực lượng Quds Qassem Soleimani, người đã thiệt mạng trong một cuộc không kích của Hoa Kỳ tại Baghdad năm 2020, đã thành lập một trụ sở bí mật và khánh thành vào năm đó cho các hoạt động buôn lậu dầu của đơn vị này, ban đầu do cựu bộ trưởng dầu mỏ Rostam Ghasemi điều hành, theo các tài liệu tình báo.

Reuters không thể xác định được tất cả tiền dầu được chuyển qua IRGC đi đâu. Theo đánh giá từ hai nguồn tin an ninh theo dõi các hoạt động của IRGC, trụ sở IRGC và các hoạt động hàng ngày có ngân sách hàng năm khoảng 1 tỷ đô la.

Họ ước tính rằng ngân sách của IRGC dành cho Hezbollah là 700 triệu đô la một năm.

"Con số chính xác vẫn chưa được tiết lộ vì Hezbollah che giấu số tiền mà họ nhận được. Tuy nhiên, ước tính ngân sách hàng năm của họ vào khoảng 700 triệu đô la đến 1 tỷ đô la. Khoảng 70%-80% số tiền tài trợ này đến trực tiếp từ Iran", Shlomit Wagman, cựu tổng giám đốc Cơ quan cấm rửa tiền và tài trợ khủng bố của Israel, cho biết riêng.

Hezbollah đã không trả lời yêu cầu bình luận.

Cựu Tổng thư ký Hezbollah, Sayyed Hassan Nasrallah, người đã thiệt mạng trong một cuộc không kích của Israel, cho biết Iran đã cung cấp ngân sách cho nhóm, gồm tiền lương và vũ khí.

Công ty vận hành tàu chở dầu chính của Iran, NITC, trước đây đóng vai trò quan trọng trong xuất khẩu, hiện cũng cung cấp dịch vụ cho IRGC.

Theo các nguồn tin và dữ liệu theo dõi tàu, công ty này thực hiện chuyển dầu Iran từ tàu này sang tàu khác trên các tàu do IRGC vận hành để vận chuyển dầu thô vào Trung Quốc. Những vụ chuyển nhượng như vậy là cách thức phổ biến để giúp che giấu xuất xứ của tàu chở dầu.

NITC đã không trả lời yêu cầu bình luận.

Vào tháng 8, Cục Chống Tài trợ Khủng bố Quốc gia của Israel, một bộ phận thuộc Bộ Quốc phòng nước này, đã áp lệnh trừng phạt đối với 18 tàu chở dầu mà họ cho là có liên quan đến việc vận chuyển dầu thuộc Lực lượng Quds.

Vào tháng 10, Bộ Tài chính Hoa Kỳ đã áp lệnh trừng phạt đối với 17 tàu chở dầu riêng biệt mà họ cho là một phần của "đội tàu ma" của Iran, ngoài các tàu của NITC. Bộ Tài chính Hoa Kỳ tiếp tục áp đặt lệnh trừng phạt đối với 18 tàu chở dầu khác vào ngày 3 tháng 12.

Nguồn tin: xangdau.net/Reuters