Thá»±c sá»± OPEC lá»›n đến Ä‘âu? Các Ä‘á»™ng thái của OPEC ảnh hưởng thế nào đến giá dầu thế giá»›i? Và liệu có hay không "lợi ích nhóm" trong thị trÆ°á»ng dầu má» thế giá»›i?
Tổ chức các nÆ°á»›c xuất khẩu dầu má» (OPEC) là má»™t tổ chức Ä‘a chính phủ được thành láºp bởi các nÆ°á»›c Iran, Iraq, Kuwait, Ả Ráºp Saudi và Venezuela trong há»™i nghị tại Bagdad năm 1960. Các thành viên khác bao gồm Qatar (1961), Libya (1962), Các Tiểu VÆ°Æ¡ng quốc Ả Ráºp Thống nhất (1967), Algérie (1969), Nigeria (1971), Angola (2007) và Ecuador (1973-1993, tái gia nháºp vào năm 2007) lần lượt gia nháºp tổ chức sau Ä‘ó. Gabon (1975–1994) và Indonesia (1962 - 2008) cÅ©ng từng là thành viên của OPEC.
Là má»™t tổ chức có vị thế lá»›n ảnh hưởng tá»›i tăng trưởng kinh tế toàn cầu nói chung cÅ©ng nhÆ° an ninh năng lượng toàn cầu nói riêng, thế nhÆ°ng thá»±c sá»± vị thế của OPEC lá»›n đến Ä‘âu? Các Ä‘á»™ng thái của tổ chức này ảnh hưởng thế nào đến giá dầu thế giá»›i? Liệu có "lợi ích nhóm" trong thị trÆ°á»ng dầu má» thế giá»›i không?
Chiếm 60% lượng xuất khẩu dầu mỠthế giới
Chúng ta sẽ bắt đầu vá»›i lược đồ giao thÆ°Æ¡ng dầu má» thế giá»›i:
Ta có thể thấy, trong số gần 40 triệu thùng dầu/ngày chảy Ä‘i toàn thế giá»›i, phần lá»›n Ä‘á»u bắt nguồn từ 4 khu vá»±c xuất khẩu dầu má» chính: Khối Xô-Viết cÅ©, Mỹ La Tinh, Châu Phi và Trung Ä‘ông. Tháºt là trùng hợp khi trong số 12 nÆ°á»›c thành viên OPEC, có 4 nÆ°á»›c ở châu Phi, 6 nÆ°á»›c ở Trung Äông, và 2 nÆ°á»›c ở Mỹ La-tinh. Biểu đồ sau sẽ làm rõ hÆ¡n Ä‘iá»u này:
Rất ấn tượng: Khối OPEC chiếm tá»›i hÆ¡n 60% trong cÆ¡ cấu xuất khẩu dầu má» toàn cầu, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i hÆ¡n 24 triệu thùng dầu/ngày, trong Ä‘ó Ả Ráºp Saudi chiếm tá»· trá»ng lá»›n nhất vá»›i hÆ¡n 19%, theo sau là Các tiểu vÆ°Æ¡ng quốc Ả Ráºp Thống nhất (6.78%) và Iraq (6%).
Chiếm 80% dự trữ dầu mỠthế giới
TÆ°Æ¡ng lai không ai biết trÆ°á»›c, và các dá»± báo cÅ©ng có thể sai lệch. Do Ä‘ó, các nÆ°á»›c xuất khẩu dầu má» luôn dá»± trữ má»™t lượng dầu lá»›n nhằm đảm bảo an ninh năng lượng cÅ©ng nhÆ° để kịp thá»i phản ứng trÆ°á»›c các thay đổi bất ngá» của thị trÆ°á»ng. Và nói vá» dá»± trữ dầu má» thì không thể không nói tá»›i OPEC. Hãy quan sát biểu đồ CÆ¡ cấu dá»± trữ dầu má» thế giá»›i:
Lại càng ấn tượng: Khối OPEC chiếm tá»›i 80,96% lượng dá»± trữ dầu má» thế giá»›i, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng khoảng 1206 tỉ thùng dầu. Trong khi Ä‘ó, phần còn lại của thế giá»›i chỉ dá»± trữ hÆ¡n 280 tá»· thùng dầu, chiếm tá»· trá»ng hÆ¡n 19% dá»± trữ toàn cầu.
Ảnh hưởng lá»›n đến giá dầu thế giá»›i
Chính vì chiếm tá»›i hÆ¡n 60% cÆ¡ cấu xuất khẩu dầu, chiếm 80% dá»± trữ dầu má» thế giá»›i, sản lượng dầu thô của OPEC là má»™t yếu tố quan trá»ng ảnh hưởng đến giá dầu. Trong lịch sá», giá dầu thô thá»±c sá»± Ä‘ã tăng trong khoảng thá»i gian OPEC đặt mục tiêu sản xuất ở mức thấp.
Tháºm chí ngÆ°á»i ta còn sá» dụng sản lượng sản xuất dầu thô của Ả Ráºp Saudi, nÆ°á»›c sản xuất lá»›n nhất của OPEC, làm má»™t "chỉ báo" cho giá dầu, và có vẻ nó khá chính xác:
Qua hình trên, ta thấy rõ thị trÆ°á»ng phản ứng gần nhÆ° ngay láºp tức vá»›i các dá»± báo thay đổi cung cầu: Giá dầu thô ngá»t nhẹ Texas (WTI) gần nhÆ° tăng-giảm đồng thá»i vá»›i các thay đổi trong sản lượng của Ả Ráºp Saudi.
Lợi ích nhóm
Mặc dù mục tiêu chính thức của OPEC là "á»”n định thị trÆ°á»ng dầu thô", nhÆ°ng tháºt ra nhiá»u biện pháp được Ä‘á» ra lại có Ä‘á»™ng cÆ¡ bắt nguồn từ quyá»n lợi quốc gia, ví dụ nhÆ° trong các cÆ¡n khủng hoảng dầu, OPEC chẳng những Ä‘ã không tìm cách hạ giá dầu mà lại duy trì chính sách giữ giá cao trong thá»i gian dài:
- 1973 - Khủng hoảng dầu lần I (Arab oil embargo): Năm 1973, trong khi Ä‘ang khai thác 55% lượng dầu của thế giá»›i, OPEC công bố lệnh Ä‘ình chỉ hoạt Ä‘á»™ng dầu má» toàn khối. Trong suốt thá»i gian OPEC Ä‘ình chỉ hoạt Ä‘á»™ng (kết thúc vào tháng 3 năm 1974), giá dầu Ä‘ã tăng từ 2,89 USD má»™t thùng lên 11,65 USD/thùng.
- 1974 đến 1978: tăng giá dầu 5-10% hầu nhÆ° má»—i ná»a năm má»™t lần để chống lại việc USD bị lạm phát.
- 1979 - Khủng hoảng dầu lần II: Sau cuá»™c cách mạng Hồi giáo, các hoạt Ä‘á»™ng khai thác dầu mỠở Iran gần nhÆ° dừng lại hoàn toàn. Các nÆ°á»›c thành viên OPEC đồng loạt Ä‘òi tăng giá bán dầu từ 15.5 USD/thùng lên 24 USD/thùng. Libya, Algérie và Iraq tháºm chí Ä‘òi đến 30 USD cho má»™t thùng.
- 1980: Äỉnh Ä‘iểm chính sách cao giá của OPEC. Lybia Ä‘òi 41 USD, Ả Ráºp Saudi Ä‘òi 32 USD và các nÆ°á»›c thành viên còn lại Ä‘òi 36 USD cho má»™t thùng dầu.
Hãy quan sát giá dầu trÆ°á»›c và sau hai cuá»™c khủng hoảng dầu mỠđể thấy sá»± tăng giá kinh khủng mà Ä‘á»u bắt nguồn từ các chính sách của OPEC:
Nhìn vào lịch sá», ngÆ°á»i ta cho rằng mục tiêu của OPEC tháºt ra là má»™t chính sách Ä‘iá»u hành sản xuất dầu chung nhằm giữ giá, theo Ä‘ó OPEC dá»±a vào việc phân bổ hạn ngạch cho các thành viên để Ä‘iá»u chỉnh lượng khai thác dầu, tạo ra khan hiếm hoặc dÆ° dầu ảo và thông qua Ä‘ó có thể tăng, giảm hoặc giữ giá dầu ổn định.
NhÆ° váºy, có thể coi OPEC nhÆ° là má»™t liên minh Ä‘á»™c quyá»n luôn tìm cách giữ giá dầu ở mức có lợi nhất cho các thành viên. Äiá»u này, nếu ở Việt Nam sẽ được gá»i là "Lợi ích nhóm", má»™t cụm từ không há» xa lạ.
Nguồn tin: Cafef
