Ngay cả khi Nhà nÆ°á»›c bao cấp hoàn toàn giá xăng hay đến khi thá»±c hiện theo cÆ¡ chế thị trường có sá»± quản lý của Nhà nÆ°á»›c thì giá xăng dầu Việt Nam hầu nhÆ° chÆ°a bao giờ tăng, giảm Ä‘úng nhịp của thế giá»›i.

Giá xăng dầu Việt Nam hầu nhÆ° chÆ°a bao giờ tăng, giảm Ä‘úng nhịp của thế giá»›i. Ảnh: TẤN THẠNH

Má»™t mình má»™t chợ

Thống kê lại thời Ä‘iểm năm 2004 khi Nghị định 84 chÆ°a ra đời, giá bán lẻ xăng dầu thị trường trong nÆ°á»›c Ä‘ã 4 lần phải Ä‘iều chỉnh tăng nhÆ°ng trong năm này, ngân sách Nhà nÆ°á»›c vẫn giảm thu khoảng 4.500 tỉ đồng do giảm thuế nhập khẩu xăng dầu; ngoài ra, để kìm hãm tốc Ä‘á»™ tăng giá, Nhà nÆ°á»›c phải bù lá»— 5.700 tỉ đồng. NhÆ° vậy, tổng thâm hụt ngân sách Nhà nÆ°á»›c do phải bao cấp giá xăng dầu thời Ä‘iểm này là trên 10.000 tỉ đồng.

“Nghị định 84 chỉ có lợi cho các DN xăng dầu, còn người tiêu dùng trong tình trạng mù thông tin, không giám sát được giá thành vì tại thời Ä‘iểm này có thể DN và cÆ¡ quan quản lý tính giá kiểu này nhÆ°ng thời Ä‘iểm khác lại tính kiểu khác” - chuyên gia kinh tế , TS Lê Đăng Doanh bình luận.

Doanh nghiệp ngày càng lãi

Trung bình giá xăng dầu thế giá»›i vào thời Ä‘iểm năm 2008 là 94,629 USD/thùng và giá xăng bán lẻ bình quân trong nÆ°á»›c là 15.125 đồng/lít. Trong khi Ä‘ó, đến thời Ä‘iểm ngày 18-12-2012, giá xăng Ä‘ã ở mức 23.150 đồng/lít, trong khi chốt phiên giao dịch ngày 31-12-2012, giá dầu thô ngọt, nhẹ thế giá»›i má»›i ở mức 91,82 USD/thùng trên sàn giao dịch hàng hóa New York.

NhÆ° vậy, nếu tính đến yếu tố tỉ giá thì rõ ràng có sá»± không minh bạch trong giá bán lẻ xăng dầu và DN ngày càng hưởng lợi nhiều hÆ¡n từ mặt hàng thiết yếu này. Cụ thể, tỉ giá USD thời Ä‘iểm năm 2008 dao Ä‘á»™ng trong khoảng 16.517 đồng/USD, giá xăng thế giá»›i 94,629 USD/thùng thì giá bán lẻ trong nÆ°á»›c là 9.500 đồng/lít. Đến thời Ä‘iểm cuối năm 2012, tỉ giá USD trong khoảng 20.828 đồng/USD (gấp 1,26 lần so vá»›i năm 2008), giá xăng thế giá»›i là 91,82 USD/thùng (thấp hÆ¡n giá thành năm 2008 khoảng 3 USD) thì giá bán lẻ trong nÆ°á»›c là 23.150 đồng, Ä‘ã gấp tá»›i 2,4 lần so vá»›i năm 2008.

Nếu trừ Ä‘i thuế nhập khẩu xăng dầu chênh lệch ở 2 thời Ä‘iểm tính toán là khoảng 12% (thuế nhập khẩu xăng dầu trong 10 tháng đầu năm 2008 là 0%, trong khi năm 2012 là 12%) thì giá xăng dầu vẫn tăng lên gấp Ä‘ôi.

Ông Doanh cÅ©ng đặt vấn đề có thể có lợi ích nhóm giữa các DN dẫn đến sá»± nhập nhằng, thiếu minh bạch trong giá thành. “Do kinh doanh xăng dầu là kinh doanh có Ä‘iều kiện nên từ trÆ°á»›c đến nay DN luôn có vị thế Ä‘á»™c quyền, thống lÄ©nh. Đơn giản nhÆ° giá xăng cÆ¡ sở được tính toán trên những thông số đầu vào nhÆ° thế nào hầu nhÆ° không được công khai. Có thể có lợi ích nhóm ở Ä‘ây” - TS Lê Đăng Doanh nhận định.