Thời gian qua liên tiếp các cuá»™c “đăng Ä‘àn” giải trình về cÆ¡ chế Ä‘iều hành xăng dầu Ä‘ã diá»…n ra và ý kiến gần Ä‘ây nhất của hầu hết các chuyên gia khi Ä‘ánh giá về cÆ¡ chế Ä‘iều hành xăng dầu trong thời gian tá»›i Ä‘ây: Chân thá»±c, gần sá»± thật hÆ¡n và nhiều cảm xúc hÆ¡n.

Công thÆ°Æ¡ng “Ä‘á” trách nhiệm cho Tài chính

Theo Thứ trưởng Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng Nguyá»…n Cẩm Tú, đối vá»›i lÄ©nh vá»±c kinh doanh xăng dầu, xuất phát từ chức năng của 2 cÆ¡ quan khác nhau dẫn đến quan Ä‘iểm Ä‘iều hành khác nhau nên dÆ°á»›i giác Ä‘á»™ nhìn nhận là chÆ°a khá»›p.

Cụ thể, Bá»™ Tài chính nhìn nhận vấn đề này dÆ°á»›i góc Ä‘á»™ tài chính, tức là quản lý về giá cả, lạm phát, ổn định kinh tế vÄ© mô…Trong khi vá»›i Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng thì quản lý hệ thống cung cấp, phân phối, dá»± trữ xăng dầu, lá»— - lãi của doanh nghiệp má»›i là Ä‘iều phải suy nghÄ©.

“Tôi cÅ©ng phải nói thêm, từ trÆ°á»›c đến nay hai Bá»™ vẫn phối hợp chặt chẽ trong vấn đề Ä‘iều hành xăng dầu. Giá mà Bá»™ Tài chính Ä‘Æ°a ra theo cách tính của cÆ¡ quan hải quan là giá hạch toán kinh doanh của doanh nghiệp còn giá cÆ¡ sở, tức là giá xăng dầu trung bình 30 ngày của thế giá»›i má»›i là giá để Ä‘iều hành. Giá cả hay lá»— lãi của doanh nghiệp sẽ tác Ä‘á»™ng đến đảm bảo nguồn cung, đảm bảo hệ thống phân phối, đảm bảo dá»± trữ.

TrÆ°á»›c Ä‘ây, Nhà nÆ°á»›c bù lá»— cho doanh nghiệp, nhÆ°ng khi nghị định 84 có hiệu lá»±c, cÆ¡ chế bù lá»— này Ä‘ã không còn. Tôi xin nhấn mạnh nếu bù lá»— ở thời Ä‘iểm hiện nay cho doanh nghiệp, kể cả lá»— do thá»±c hiện nhiệm vụ bình ổn giá của Nhà nÆ°á»›c thì cÅ©ng không dá»… dàng. ” - Ông Tú nhấn mạnh

DÆ°á»›i góc Ä‘á»™ doanh nghiệp, trong lần “đăng Ä‘àn” gần Ä‘ây nhất, ông Bùi Ngọc Bảo, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Tổng công ty xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) Ä‘ã trần tình về con số lá»—/lãi từng mặt hàng tại thời Ä‘iểm trÆ°á»›c và sau đợt giảm giá ngày 26/8 vá»›i sá»± chênh lệch giữa giá vốn, giá cÆ¡ sở và giá hiện hành. TrÆ°á»›c con số mà Bá»™ trưởng Bá»™ Tài chính VÆ°Æ¡ng Đình Huệ Ä‘Æ°a ra, ông Bảo nhất má»±c khẳng định lãi mặt hàng xăng dầu cao nhất chỉ là 440 đồng/lít chứ không đến 780 đồng/lít.

HÆ¡n nữa, vá»›i việc Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng chính là cÆ¡ quan chủ quản của Petrolimex lại không nắm được số liệu để giải trình các khoản lá»—/lãi trên từng mặt hàng cụ thể hay Ä‘Æ°a ra phÆ°Æ¡ng pháp tính giá xăng dầu “vênh” quá nhiều so vá»›i cách tính của Hải quan…Ä‘ã cho thấy, Ä‘âu Ä‘ó vẫn còn những “mảng tối” ở khâu khai báo.

Về vấn đề Ä‘á»™c quyền của doanh nghiệp trên thị trường, ông Tú cho rằng thị phần chính là thÆ°á»›c Ä‘o thể hiện có sá»± Ä‘á»™c quyền hay không. Thá»±c tế, các doanh nghiệp đầu mối xăng dầu hiện nay đều là doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c nên họ phải chịu sá»± quản lý gắt gao của Nhà nÆ°á»›c thông qua quản lý tài chính doanh nghiệp của Bá»™ Tài chính.

Bên cạnh các nhiệm vụ kinh tế, các doanh nghiệp này thường xuyên phải đảm nhiệm nhiệm vụ chính trị. Thá»±c tế cho đến hôm nay, việc quyết định giá dù giảm hay tăng đều do Nhà nÆ°á»›c quyết định. Trong bối cảnh nhÆ° vậy, cÅ©ng dá»… hiểu doanh nghiệp có thể Ä‘á»™c quyền được hay không.

Nói nhÆ° ông Tú thì trách nhiệm hoàn toàn là của Bá»™ Tài chính và việc doanh nghiệp lá»—/lãi hay có xảy ra tình trạng Ä‘á»™c quyền đều là kết quả của cÆ¡ chế Ä‘iều hành xăng dầu trong suốt thời gian qua mà Bá»™ Tài chính là cÆ¡ quan đại diện Nhà nÆ°á»›c thá»±c hiện việc quản lý này.

Giá xăng Ä‘ã “tù mù” ngay từ lời giải trình

Xăng dầu là lÄ©nh vá»±c quan trọng, giá cả, quan trọng, gắn liền vá»›i đời sống kinh tế xã há»™i, thÆ°á»›c Ä‘o năng lá»±c hiệu quả quản lý của Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng, Bá»™ Tài chính.

Theo TS. Nguyá»…n Minh Phong, thời gian qua, Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng Ä‘ã có sá»± đảm bảo nguồn cung, Ä‘ôn đốc hệ thống bán xăng dầu. Tuy vậy, vẫn còn Ä‘âu Ä‘ó những hạn chế nhÆ° chất lượng xăng dầu, vẫn còn phản ánh Ä‘ong thừa thiếu…cùng vá»›i Ä‘ó là những lời giải trình giá cả chÆ°a thá»±c sá»± minh bạch nhằm thỏa mãn được người dân cÅ©ng nhÆ° Bá»™ Tài chính.

Cá nhân tôi kết luận cuá»™c họp ngày 20/9: Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng vẫn chÆ°a giải trình được là doanh nghiệp Ä‘ang lá»— hay lãi. Vấn đề ở Ä‘ây chính là sá»± minh bạch của thông tin. Giá xăng dầu Ä‘ã “tù mù” ngay từ lời giải trình.

Thá»±c tế, khi Ä‘àm phán gia nhập WTO, Việt Nam Ä‘ã bảo lÆ°u việc mở cá»­a thị trường xăng dầu. NhÆ° vậy là trong suốt những năm qua, thị trường xăng dầu Việt Nam chÆ°a hoàn toàn thể hiện Ä‘úng vá»›i cái tên “thị trường”.

Còn theo chuyên gia kinh tế Nguyá»…n Thị Hiền, Nghị định 84/2009/NĐ-CP ra đời chính là bÆ°á»›c tiến má»›i trong việc tá»± do giá cả theo cÆ¡ chế giá thị trường. Chỉ tiếc rằng sau Ä‘ó NĐ 84 không được thá»±c hiện nghiêm túc.

Việc cở nút thắt lúc này là phải tiến tá»›i má»™t thị trường cạnh tranh thá»±c sá»±, có sá»± tham gia của các doanh nghiệp nÆ°á»›c ngoài, nÆ¡i mà doanh nghiệp được toàn quyền Ä‘iều hành giá.

TS Phong cho rằng, khi có thị trường cạnh tranh thì con số lá»—/lãi này không còn quan trọng, doanh nghiệp kinh doanh sẽ tìm cách để có chi phí thấp nhất và lúc Ä‘ó má»›i thá»±c sá»± minh bạch và là thị trường Ä‘úng nghÄ©a.

Ông cÅ©ng Ä‘ánh giá, việc chia sẻ thị phần xăng dầu trong bối cảnh hiện nay chỉ là má»™t tÆ° duy mang tính hình thức.

Về bản chất, 11 hay là 3 doanh nghiệp thì vẫn thuá»™c sở hữu Nhà nÆ°á»›c, nên tính chất Ä‘á»™c quyền vẫn còn cao - Ä‘á»™c quyền ở Ä‘ây là Ä‘á»™c quyền Nhà nÆ°á»›c chứ không phải là Ä‘á»™c quyền của 1 hay 2 doanh nghiệp.

Làm thế nào để Ä‘a dạng hóa về mặt sở hữu, có sá»± tham gia của những thành phần khác, cả tÆ° nhân trong nÆ°á»›c và nÆ°á»›c ngoài - Ä‘ây má»›i là Ä‘iểm mấu chốt chứ không phải là chia thị phần, quy định má»—i doanh nghiệp hoạt Ä‘á»™ng trong phạm vi bao nhiêu phần trăm nhÆ° má»™t số người suy nghÄ©.

CÅ©ng cần khẳng định, số liệu hải quan tính toán là trên những chi phí hợp lý theo Ä‘úng quy định của pháp luật chứ không phải theo con số chi “linh Ä‘á»™ng” của doanh nghiệp. Đến nay, kết quả qua các con số doanh nghiệp vừa công bố Ä‘ã cho thấy cách nhìn Ä‘a chiều của Bá»™ Tài chính là hoàn toàn hợp lý, tránh được tình trạng cÆ¡ quan nhà nÆ°á»›c bị chính doanh nghiệp “bịt mắt”.

Thiết nghÄ©, xăng dầu sẽ dần được vận hành theo cÆ¡ chế thị trường nhÆ°ng trong những thời Ä‘iểm cấp bách, doanh nghiệp cần nâng cao tinh thần trách nhiệm, chia sẻ vá»›i Nhà nÆ°á»›c và người tiêu dùng.

Nguồn tin: eFinance Online