Minh bạch giá xăng dầu trong nÆ°á»›c, chắc chắn người tiêu dùng sẽ sẵn sàng sẻ chia má»™t khi cần tăng 
giá.
 

Bản cáo bạch tài chính của Tổng công ty Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) chuẩn bị cho việc cổ phần hóa doanh nghiệp này Ä‘ang gây nhiều bức xúc cho người tiêu dùng trong cả nÆ°á»›c. Thá»±c chất lá»— lãi của Tổng công ty Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) đến nay vẫn là câu hỏi lá»›n. 

Thật hay giả? 

Bởi lẽ, trong vòng 3 - 4 năm qua, không khi nào Petrolimex không “kêu” lá»— từ kinh doanh xăng dầu. Và hệ lụy là giá xăng dầu trong nÆ°á»›c liên tiếp được Ä‘iều chỉnh tăng, người tiêu dùng thậm chí còn phải góp thêm hàng nghìn đồng cho má»—i lít xăng vá»›i nghÄ©a tạo lập quỹ bình ổn giá xăng dầu, ngân sách nhà nÆ°á»›c liên tục được rót cho các doanh nghiệp xăng dầu kèm lời giải thích “để bù lá»—”.  Thế nhÆ°ng, trung tuần tháng 7 vừa qua, bản cáo bạch của Petrolimex (phục vụ quá trình cổ phần hóa) lại cho thấy, trong năm 2008 doanh nghiệp này lãi hÆ¡n 913 tá»· đồng, năm 2009 lãi 2.880 tá»· đồng, năm 2010 lãi 81 tá»· đồng, và năm 2011 này dá»± kiến lãi cả năm khoảng 598 tá»· đồng. 

Tại buổi họp báo Chính phủ chiều 24/7, trả lời báo giá»›i, Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bá»™ Tài chính) Nguyá»…n Tiến Thỏa, cho hay ngoài kinh doanh xăng dầu, Petrolimex còn kinh doanh các ngành khác, và việc lá»— lãi của Petrolimex sẽ được Kiểm toán Nhà nÆ°á»›c xác định.  Riêng về kết quả kinh doanh xăng dầu, ông Thỏa khẳng định: "Việc Petrolimex báo cáo lãi chỉ là dá»± kiến từ nay đến cuối năm. HÆ¡n nữa, vì Petrolimex là doanh nghiệp kinh doanh tổng hòa nhiều lÄ©nh vá»±c, nên họ có lãi từ những ngành nghề Ä‘ó. Còn nếu nói riêng xăng dầu thì họ lá»—”. CÅ©ng theo Cục trưởng Thỏa, Nhà nÆ°á»›c hiện nay không còn bù lá»— cho kinh doanh xăng dầu nữa, mà thá»±c hiện kinh doanh theo nghị định 84/CP. “Về lý thuyết, Petrolimex là má»™t doanh nghiệp kinh doanh, mà Ä‘ã kinh doanh thì phải có trách nhiệm bảo toàn vốn và có lợi nhuận. Nghị định 84 cÅ©ng Ä‘ã có phép tính giá cÆ¡ sở bảo đảm bù đắp chi phí và có lợi nhuận định mức nhất định”, ông Thỏa nói.    Lý giải cho việc Petrolimex vẫn lãi từ đầu năm đến nay, theo ông Thỏa, giá xăng dầu từ đầu năm đến nay tăng rất mạnh, chúng ta Ä‘ã phải thá»±c hiện giảm thuế nhập khẩu xăng dầu về 0%, cho sá»­ dụng quỹ bình ổn giá xăng dầu ở mức khá cao 1.650 đồng/lít xăng trong thời gian dài.  “Petrolimex là doanh nghiệp vừa kinh doanh lại vừa thá»±c hiện bình ổn giá, nên phải thá»±c hiện theo chỉ đạo của Chính phủ là kinh doanh không có lợi nhuận. Cho nên, trong những tháng đầu năm nay, chúng tôi tính toán giá cÆ¡ sở so vá»›i giá bán thì có chênh lệch, nhÆ°ng là chênh lệch lá»—”, ông Thỏa nói thêm.    Đại diện Cục Quản lý giá cÅ©ng khẳng định, trong những tháng cuối năm nay, cÆ¡ quan quản lý sẽ tạo cÆ¡ chế để doanh nghiệp kinh doanh bình thường, trong Ä‘iều kiện Chính phủ Ä‘ã nhất quán thá»±c hiện kinh tế thị trường. “Việc Petrolimex công bố có lãi là do họ xây dá»±ng bản cáo bạch dá»± kiến đến cuối năm để chuẩn bị cho việc cổ phần hóa sắp tá»›i. Còn việc chính thức lá»— trong mấy tháng đầu năm là bao nhiêu thì phải chờ Kiểm toán Nhà nÆ°á»›c hoàn tất công việc kiểm toán, trong Ä‘ó có việc kiểm toán quỹ bình ổn giá xăng dầu”, ông Thỏa cho hay.

Trả lời báo giá»›i, Chủ tịch Há»™i đồng Quản trị Petrolimex Bùi Ngọc Bảo lại có những lý giải hoàn toàn khác vá»›i khoản lợi nhuận “kếch xù” của doanh nghiệp này trong mấy năm qua. Theo ông Bảo, trong năm 2008 kinh doanh xăng dầu ná»™i địa rất khó khăn, và thá»±c tế doanh nghiệp này Ä‘ã lá»— hàng chục tá»· đồng từ kinh doanh xăng dầu. NhÆ°ng vì sao có khoản lãi trên 900 tá»· đồng là do giá thế giá»›i tăng đến đỉnh Ä‘iểm, giá trong nÆ°á»›c do Nhà nÆ°á»›c Ä‘iều tiết. Khi Ä‘ó, Nhà nÆ°á»›c bù lá»— để ổn định giá trong nÆ°á»›c nhÆ°ng chỉ bù cho mặt hàng dầu vá»›i số tiền rất lá»›n. Còn xăng thì không bù dù không cho tăng giá bán lẻ, nên xăng là vẫn lá»— lá»›n. Tuy nhiên, do được Nhà nÆ°á»›c ứng trÆ°á»›c 1.400 tá»· đồng cho các khoản lá»— này rồi trừ dần, nên cứ má»—i lít xăng được ứng 1.000 đồng. “Được há»— trợ nhÆ° vậy nên trong chúng tôi quyết định Ä‘Æ°a vào trong hạch toán có phát sinh khoản lợi này, nhÆ°ng thá»±c chất vẫn lá»—. Những doanh nghiệp nào trả được nợ sá»›m thì tiết kiệm được chi phí, có lãi. Do trả nợ sá»›m nên qua đến năm 2009 Petrolimex Ä‘ã có lãi lá»›n”, ông Bảo cho hay. 

Cách Ä‘ây mấy tháng, khi giá xăng dầu thế giá»›i tăng mạnh, giá trong nÆ°á»›c vẫn giữ nguyên, trong má»™t buổi họp báo, lãnh đạo Petrolimex Ä‘ã kêu “sức chịu Ä‘á»±ng của Petrolimex có hạn” và khả năng doanh nghiệp (DN) này không có đủ nguồn lá»±c ngoại tệ để nhập khẩu xăng dầu. Kết quả, giá xăng dầu sau Ä‘ó Ä‘ã được Ä‘iều chỉnh tăng... Đó không chỉ là lần duy nhất Petrolimex kêu và sau Ä‘ó lãi vì cả năm 2009 và 2010, dù giá chÆ°a được Ä‘iều hành theo thị trường thá»±c thụ nhÆ°ng Petrolimex và nhiều DN kinh doanh xăng dầu đầu mối khác cÅ©ng lãi không nhỏ. Trao đổi vá»›i báo chí về thông tin Petrolimex lãi lá»›n trong khi thông tin họ Ä‘Æ°a ra cho các cÆ¡ quan nhà nÆ°á»›c thường là lá»—, ông Nguyá»…n Tiến Thỏa, Cục trưởng Cục Quản lý giá, Bá»™ Tài chính - Tổ trưởng Tổ giám sát giá xăng dầu liên bá»™ Tài chính - Công thÆ°Æ¡ng, khẳng định sở dÄ© Petrolimex lãi được con số lá»›n nhÆ° thế không phải nhờ kinh doanh xăng dầu trong nÆ°á»›c mà là tái xuất xăng dầu... Má»™t quan chức Bá»™ Tài chính khác tiết lá»™ má»™t trong những nguyên nhân cÆ¡ bản khiến Petrolimex và nhiều DN kinh doanh xăng dầu đầu mối có thể có lãi lá»›n nhÆ° thế là khả năng cân đối để bù lại mức lá»— Ä‘ã phải chịu thời gian trÆ°á»›c. Việc lá»— khi phải giữ giá là có thật, tuy nhiên họ không công bố cụ thể thời Ä‘iểm nhập, số lượng nhập lúc giá cao là bao nhiêu. Khi giá cao, doanh nghiệp dá»± trữ ở mức thấp, khi giá giảm, họ dá»± trữ nhiều hÆ¡n. Nên lá»— có thể không lá»›n nhÆ° mức mọi người vẫn tưởng. Má»™t chuyên gia đặt vấn đề phải chăng Petrolimex được hưởng má»™t cÆ¡ chế riêng đặc biệt bởi năm 2008 tất cả đầu mối đều lá»— vì giá thế giá»›i tăng cao. “Từ kinh doanh thá»±c tế lá»— cả chục nghìn tỉ đồng, rồi được há»— trợ từ Nhà nÆ°á»›c thế nào Ä‘ó biến thành lãi trên 900 tỉ đồng là chuyện không thể hiểu được. NhÆ° vậy còn các đầu mối khác cÅ©ng lá»— thì sẽ thế nào? Phải minh bạch chuyện này ra” - chuyên gia này đặt vấn đề. 

Những câu hỏi chÆ°a có lời giải 

Trong khoản lá»— dá»± kiến nói trên của Petrolimex nổi lên hai vấn đề: quản lý dòng tiền và mức hoa hồng cho các đại lý. Từ tháng 4/2011 trở về trÆ°á»›c, bỏ qua yếu tố xăng dầu luôn là mặt hàng Æ°u tiên số má»™t của Nhà nÆ°á»›c trong cân đối cung cầu ngoại tệ, Petrolimex luôn nói gặp khó khăn trong việc mua ngoại tệ để nhập khẩu xăng dầu. Thay bằng mua, tổng công ty phải vay ngoại tệ, chịu áp lá»±c Ä‘iều chỉnh tá»· giá và lãi suất. Trong khi Ä‘ó Petrolimex, theo lời ông Bảo tại cuá»™c giá»›i thiệu chiều 14/7, vào thời Ä‘iểm ấy gá»­i 17.000 tỉ đồng tại ngân hàng. Liệu chi phí vay ngoại tệ và Ä‘iều chỉnh tá»· giá có lá»›n hÆ¡n khoản thu từ lãi suất tiền gá»­i ngân hàng? Petrolimex là doanh nghiệp có doanh thu tiền đồng rất lá»›n. Ông Bảo cho biết má»—i ngày tổng công ty thanh toán tiền nhập khẩu xăng dầu khoảng 20 – 30 triệu Ä‘ôla Mỹ và thu tiền đồng từ bán xăng dầu trong nÆ°á»›c khoảng 500 – 600 tỉ đồng. Từ tháng 4 đến nay, Petrolimex có thể mua ngoại tệ tại các ngân hàng theo giá niêm yết và nguồn thu tiền đồng có thể sinh lời cao. Tuy nhiên, Petrolimex không có má»™t lời nào đề cập đến lợi thế này. Ông Bảo khẳng định mức hoa hồng 300 – 500 đồng/lít xăng, dầu cho các đại lý của tổng công ty hiện nay là hợp lý, đảm bảo lợi nhuận cho họ. ChÆ°a có má»™t cuá»™c kiểm toán Ä‘á»™c lập công khai nào để người tiêu dùng và nhà đầu tÆ° thấy mức hoa hồng Ä‘ó phù hợp thá»±c tế. Có ý kiến cho rằng doanh nghiệp đại lý xăng dầu do tổng công ty góp vốn hiện nay “sống khỏe”, lợi nhuận cao. Có bình thường không khi tổng công ty dá»± kiến lá»—, còn các đại lý thì không? 

Đứng trÆ°á»›c nguy cÆ¡ lá»—, thông thường doanh nghiệp tiết kiệm và cắt giảm chi phí. Vá»›i Petrolimex, dường nhÆ° không phải vậy. Theo bản cáo bạch, trang 49, chi phí bán hàng và quản lý doanh nghiệp năm 2009 của Petrolimex là 3.731,5 tỉ đồng, năm 2010 là 4.661,7 tỉ đồng, tăng xấp xỉ 25%, má»™t mức tăng quá lá»›n. Nếu tổng công ty tiết giảm được chi phí, thì cho dù có phải bù lá»— giá xăng, lợi nhuận năm 2010 vẫn có thể cao hÆ¡n.

Tại buổi họp báo Chính phủ chiều ngày 24/7 vừa qua, trả lời về vấn đề Ä‘iều hành giá xăng dầu bán lẻ, Thứ trưởng Bá»™ Tài chính Nguyá»…n Công Nghiệp cho rằng việc Ä‘iều hành giá xăng dầu hiện được Bá»™ nhất quán thá»±c hiện theo giá thị trường và hài hòa giữa lợi ích của Nhà nÆ°á»›c, doanh nghiệp và người tiêu dùng. “Khi giá tăng thì Nhà nÆ°á»›c lùi thuế, doanh nghiệp lùi lãi. Đến khi giảm thì trÆ°á»›c hết phải khôi phục thuế, đảm bảo lợi ích của Nhà nÆ°á»›c, doanh nghiệp kinh doanh đảm bảo có lãi. Sau Ä‘ó, nếu Ä‘iều kiện cho phép, sẽ tiến hành giảm giá, đảm bảo lợi ích cho người tiêu dùng”, Thứ trưởng khẳng định.    “Việc doanh nghiệp kêu lá»— là bình thường. TrÆ°á»›c tôi làm ở doanh nghiệp tôi còn kêu to hÆ¡n nữa. Tuy nhiên, việc đồng ý hay có chính sách thế nào vá»›i việc doanh nghiệp kêu lá»— của cÆ¡ quan quản lý là chuyện khác. Không phải họ cứ kêu lá»— là cho tăng giá ngay”- Thứ trưởng Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng Nguyá»…n Cẩm Tú nói về cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá xăng dầu má»›i Ä‘ây.    TS.Lê Đăng Doanh, nguyên Viện trưởng Viện Quản lý Kinh tế Trung Æ°Æ¡ngnhận xét: "TrÆ°á»›c Ä‘ây, khi giá xăng dầu trên thế giá»›i tăng thì các doanh nghiệp và Bá»™ Tài chính tiến hành tăng giá xăng ngay lập tức. Tuy nhiên, đến thời Ä‘iểm này, khi giá dầu thô thế giá»›i giảm từ 113USD/thùng xuống dÆ°á»›i 100USD/thùng nhÆ°ng Bá»™ Tài chính và các đầu mối nhập khẩu dầu tại Việt Nam không chịu giảm giá cho dân. Họ lại Ä‘Æ°a ra chính sách tăng thuế nhập khẩu đối vá»›i mặt hàng này hay lập quỹ bình ổn giá xăng. Tôi cho rằng Ä‘ây là cách hành xá»­ thiếu tính nhất quán và không giữ cam kết lúc đầu của các doanh nghiệp và Bá»™ Tài chính đối vá»›i người dân. Theo tôi, nếu cứ xá»­ lý theo cách này sẽ rất khó có thể Ä‘óng góp vào việc giảm lạm phát ở nÆ°á»›c ta hiện nay. Bởi vì, xăng dầu là má»™t yếu tố rất quan trọng cho nền kinh tế, nếu thá»±c hiện tốt việc Ä‘iều chỉnh giá, xăng dầu giảm sẽ Ä‘óng góp cho lạm phát giảm rất nhanh".    Theo TS VÅ© Đình Ánh - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu khoa học thị trường giá cả, vấn đề là sá»± minh bạch và có giải thích hợp lý. “Điều mà người dân cần giờ Ä‘ây là có má»™t cÆ¡ quan Ä‘á»™c lập xác minh những lần tăng giá xăng của DN có chính xác hay không” - ông Ánh nhấn mạnh.   Anh Nguyá»…n Minh Tuân, Giám đốc Công ty UVIP Việt hoạt Ä‘á»™ng về lÄ©nh vá»±c vận tải bày tỏ: "Má»—i Ä‘Æ¡n vị đều nói có cái khó nhÆ°ng tại sao không nghÄ© cho người tiêu dùng. Trong lúc kinh tế còn khó khăn, lúc tăng giá xăng thì tăng nhiều hÆ¡n so vá»›i lúc giảm. Bây giờ thá»±c tế xăng dầu giảm rồi tại sao không giảm cho người tiêu dùng? Nhà nÆ°á»›c thì há»— trợ cho doanh nghiệp, còn người tiêu dùng thì ai há»— trợ?".  Theo anh Tuân, má»—i khi tăng giá các doanh nghiệp đều vin vào cÆ¡ chế thị trường. NhÆ°ng hiện nay xăng dầu giảm thì lại không nói đến. Vậy phải hiểu thế nào về khái niệm "cÆ¡ chế thị trường" mà các doanh nghiệp sá»­ dụng khi nó không tăng - giảm theo Ä‘úng quy luật và diá»…n biến của thị trường?