Trăm kiểu gian lận

10h sáng, chúng tôi có mặt tại má»™t địa Ä‘iểm bán xăng trên đường Võ Thị Sáu (phường 6, quận 3, TPHCM). "Cho hai chục!" - Má»™t phụ nữ nói vá»›i nhân viên bÆ¡m xăng rồi lấy tiền trả mà chẳng màng đến các số Ä‘ang chạy "nhảy múa" trên bảng Ä‘iện tá»­. CÅ©ng vậy, "ba chục" vá»›i giọng nói cụt lủn của cô gái trẻ nhÆ°ng cô này cÅ©ng chẳng để mắt đến bảng ghi Ä‘iện tá»­ xem bÆ¡m xăng chạy đủ số tiền mình yêu cầu không.

Nhiều cây xăng gian lận trong quá trình bán hàng

Sau khi Ä‘i hết má»™t vòng, nhân viên bÆ¡m xăng má»›i trả đầu bÆ¡m vào vị trí. Cứ thế, theo quan sát chúng tôi, cứ 10 người đến đổ xăng thì ít nhất có 8 người Ä‘Æ°a mắt nhìn trên bảng Ä‘iện tá»­ nhÆ°ng tuyệt đại Ä‘a số không thắc mắc đến việc Ä‘o đếm xăng dầu nhÆ° thế nào.

Khi chúng tôi đặt câu hỏi: "Vì sao không quan tâm đến thứ khác mà chỉ nhìn xem bảng số tính bao nhiêu tiền?" má»™t khách mua xăng trả lời: "HÆ¡i sức Ä‘âu tìm hiểu cho mệt người. Ai cÅ©ng biết, cây xăng nào chẳng bÆ¡m hụt, thay vì má»™t lít có khi còn 0,8 - 0, 9 lít nhÆ°ng làm sao biết được họ làm thế nào, bảng số Ä‘iện tá»­ ghi sao thì mình biết vậy. Nghe nói Nhà nÆ°á»›c cÅ©ng kiểm tra, phát hiện nhiều cây xăng bÆ¡m thiếu nhÆ°ng hàng trăm, hàng ngàn cây xăng, biết cây nào bÆ¡m đủ, cây nào bÆ¡m thiếu?".

Theo Ä‘iều tra riêng của chúng tôi, các cây xăng muốn bÆ¡m thiếu chỉ cần gắn chíp Ä‘iện tá»­ vào bảng Ä‘iện tá»­ mở trụ bÆ¡m nhằm làm giảm lượng xăng bÆ¡m bán ra cho khách hàng, chỉ cần ở mức 2 - 3% là "bỏ túi" vài chục lít xăng nếu bán ra trên 2.000 lít trong ngày trở lên. Con chip này được gắn trá»±c tiếp trong bá»™ đồng hồ Ä‘o xăng, bá»™ đồng hồ do xưởng trụ bÆ¡m chế tạo, rất bí mật nên ngay cả nhân viên của xưởng cÅ©ng không hề biết con chip nào trong bá»™ đếm này là con chip gian lận.

Thậm chí, có cây xăng sá»­ dụng biện pháp hết sức tinh vi là cài mật khẩu trong các IC Ä‘ã lập trình. Khi chuyển từ mật khẩu này sang mật khẩu khác thì lượng hao hụt xăng bÆ¡m khác nhau, chênh lệch thiếu trong trường hợp này thấp nhất 2%, cao nhất lên đến 5%!

Ngoài ra, còn có má»™t "chiêu thức" khác mang tính chất thủ công hÆ¡n nên được nhiều cây xăng áp dụng, Ä‘ó là cÆ°a rãnh đầu vít bá»™ Ä‘iều khiển khung vừa đủ nhỏ để tháo dây kẹp chì, Ä‘iều chỉnh sai số rồi lắp đặt lại. Hình thức này tÆ°Æ¡ng đối dá»… phát hiện đối vá»›i lá»±c lượng kiểm tra nhÆ°ng nó vẫn là khu vá»±c "bất khả xâm phạm" đối vá»›i người tiêu dùng.

Còn về chất lượng, ngoài việc pha trá»™n từ đầu nguồn, các cây xăng cÅ©ng có thể áp dụng tại chá»— bằng cách dùng hệ thống 2 ống chìm từ 2 bể chứa khác nhau nhÆ°ng cùng dẫn vào má»™t trụ bÆ¡m. Khi muốn bán má»™t loại xăng nào, chỉ cần Ä‘á»™ng tác đổi đường dẫn là xong.

CÆ¡ quan chức năng bó tay?

Gian lận kinh doanh xăng dầu nhiều nhÆ° vậy nhÆ°ng việc thanh, kiểm tra không hề Ä‘Æ¡n giản. Các cÆ¡ sở có nhiều chiêu đối phó vá»›i việc kiểm tra nhÆ° viện lý chỉ là người làm thuê không chịu mở khóa các bá»™ phận bÆ¡m xăng... Những cây xăng dùng công nghệ cao rút ruá»™t xăng dầu của khách thì trÆ°á»›c khi Ä‘oàn kiểm tra vào cuá»™c, chủ cây xăng Ä‘ã rút bá»™ phận vi mạch, tắt công tắc cho chip ngừng hoạt Ä‘á»™ng.

Chíp Ä‘iện tá»­ được gắn rất công phu (Ảnh minh họa)

Việc xá»­ lý vi phạm lại càng khó khăn hÆ¡n vì chế tài chÆ°a đủ mạnh. Khi có dấu hiệu vi phạm qua kiểm tra bằng thiết bị thá»­ nhanh, cÆ¡ quan chức năng chỉ có thể lấy mẫu về xét nghiệm chứ không có quyền Ä‘ình chỉ kinh doanh. Vì vậy, khi có kết quả xét nghiệm thì số xăng dầu vi phạm Ä‘ã được bán hết từ đời nào.

TrÆ°á»›c vấn nạn này, nhiều lãnh đạo Chi cục Tiêu chuẩn - Đo lường - Chất lượng các tỉnh thừa nhận đến nay vẫn không quản lý được phÆ°Æ¡ng tiện Ä‘o lường, Ä‘ó là nguyên nhân dẫn đến tình trạng gian lận phổ biến. Má»™t cán bá»™ tại Chi cục TCĐLCL Cần ThÆ¡, cho rằng tiền thu do gian lận quá lá»›n khiến doanh nghiệp tìm mọi cách để lách luật.

Trong khi Ä‘ó, hệ thống văn bản pháp luật về kiểm soát kinh doanh xăng dầu còn nhiều kẽ hở. Nhân lá»±c, cÆ¡ sở vật chất phục vụ cho công tác thanh, kiểm tra, quản lý vi phạm Ä‘o lường vừa thiếu lại vừa yếu. Lợi dụng kẽ hở pháp luật về giá»›i hạn sai số cho phép nên dá»… dẫn đến việc chủ kinh doanh cây xăng móc nối vá»›i thanh tra viên lách luật, và người tiêu dùng lãnh đủ.

Má»™t chủ cây xăng bật mí vá»›i chúng tôi, sở dÄ© tình trạng gian lận trong Ä‘o lường phổ biến là do dụng cụ Ä‘o lường gần nhÆ° không được cÆ¡ quan chức năng địa phÆ°Æ¡ng kiểm định thường xuyên, thể hiện qua việc không được phê duyệt mẫu, không kiểm định Ä‘úng thời hạn, phÆ°Æ¡ng tiện Ä‘o lắp ráp thì chắp vá, cá»™t Ä‘o thì "cải tạo lên đời". Thậm chí, có những cá»­a hàng cá»™t Ä‘o má»›i sản xuất nhÆ°ng sá»­ dụng linh kiện gặp hàng cÅ© (secon-hand) trong khi chu kỳ kiểm định áp dụng nhÆ° đối vá»›i cá»™t Ä‘o được sản xuất má»›i, nên dẫn tá»›i hậu quả là không kiểm soát được sai số Ä‘o lường.

Có thể thấy, ngăn chặn được nạn ăn cắp xăng tại các cây xăng Ä‘ã đến lúc Ä‘òi hỏi sá»± quyết liệt hÆ¡n nữa của cÆ¡ quan chức năng, không chỉ trong công tác thanh, kiểm tra, mà cả những đề xuất hữu hiệu phục vụ cho nhiệm vụ quản lý của mình nhÆ° má»™t chế tài thật nghiêm và thật nặng. Các hình thức xá»­ phạt hành vi gian lận trong lÄ©nh vá»±c xăng dầu hiện nay má»›i chỉ có tác dụng răn Ä‘e cảnh cáo là chính, chứ chÆ°a thể trị tận gốc căn bệnh Ä‘ã nhờn thuốc" này.