Rõ ràng, Ä‘ã đến lúc cần nghiêm túc xem xét vấn đề Petrolimex  

"Bá»™ Tài chính không bỏ qua doanh nghiệp nào cả. Nếu cách Ä‘iều hành của chúng tôi gây thiệt hại cho doanh nghiệp, chúng tôi chịu trách nhiệm và bồi thường. Nếu doanh nghiệp nào không làm được thì rút lui. Kể cả Petrolimex, nếu không làm được, chúng tôi sẵn sàng cho giải tán để lập tổng công ty khác. Nhà nÆ°á»›c không dọa ai và cÅ©ng không ai dọa được Nhà nÆ°á»›c" - Bá»™ trưởng chốt. 

Đây là thái Ä‘á»™ cứng rắn, kiên quyết của Bá»™ trưởng VÆ°Æ¡ng Đình Huệ vá»›i 11 doanh nghiệp đầu mối nhập khẩu xăng dầu, trá»±c diện là "ông lá»›n" Petrolimex vá»›i quan Ä‘iểm rất rõ ràng: "không ai dọa được Nhà nÆ°á»›c". Lâu nay, vá»›i sá»± thượng phong, bất luận Ä‘á»™ng thái nào của Petrolimex cÅ©ng tác Ä‘á»™ng trá»±c tiếp tá»›i thị trường và Ä‘ây cÅ©ng là nguyên nhân khiến các chuyên gia tài chính cho rằng, Petrolimex Ä‘ã cậy sức mạnh làm mình làm mẩy. Những phát biểu lá»›n tiếng trÆ°á»›c người đứng đầu ngành Tài chính của ông Bùi Ngọc Bảo, Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc  Petrolimex cho thấy hàm ý này rất rõ. 

Để trả lời câu hỏi này, cần ngược lại lịch sá»­

Tổng Công ty Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex), tiền thân là Tổng Công ty Xăng, Dầu, Mỡ được thành lập theo Nghị định số 09/BTN ngày 12/1/1956 của Bá»™ ThÆ°Æ¡ng nghiệp và được thành lập lại theo Quyết định số 224/TTg ngày 17/4/1995 của Thủ tÆ°á»›ng Chính phủ.

Theo website của doanh nghiệp này thì Tổng Công ty Xăng dầu Việt Nam hiện có 41 công ty thành viên, 34 chi nhánh và xí nghiệp trá»±c thuá»™c các công ty thành viên 100% vốn Nhà nÆ°á»›c, 23 công ty cổ phần có vốn góp chi phối của Tổng công ty, 3 công ty liên doanh vá»›i nÆ°á»›c ngoài và có 1 chi nhánh tại Singapore. Đây là doanh nghiệp Nhà nÆ°á»›c trọng yếu, được xếp hạng đặc biệt, có quy mô toàn quốc, bảo đảm 60% thị phần xăng dầu cả nÆ°á»›c.

Thời bao cấp, rõ ràng sá»± hiện diện của Petrolimex có ý nghÄ©a cá»±c kỳ quan trọng. NhÆ°ng trong bối cảnh hiện nay, Chính phủ ban hành Nghị định 55 và sau Ä‘ó thay thế bằng Nghị định 84 khẳng định thị trường hóa xăng dầu có sá»± quản lý của Nhà nÆ°á»›c.  Tuy nhiên, nhÆ° chúng tôi phân tích ở bài trÆ°á»›c, trong Ä‘iều kiện ban đầu của giai Ä‘oạn chuyển đổi, việc Petrolimex chiếm thị phần áp đảo cÅ©ng nhÆ° hạ tầng đồng bá»™ do lịch sá»­ để lại, khiến các doanh nghiệp khác hoàn toàn lép vế. Trong Ä‘iều kiện Ä‘ó, nếu thá»±c hiện ngay theo thị trường, Nhà nÆ°á»›c buông quản lý, chẳng khác nào tạo sá»± thao túng cho doanh nghiệp này, chuyển từ Ä‘á»™c quyền Nhà nÆ°á»›c sang Ä‘á»™c quyền doanh nghiệp sẽ rất nguy hiểm, ảnh hưởng trá»±c tiếp an ninh năng lượng và kinh tế quốc gia.

Chính Bá»™ trưởng VÆ°Æ¡ng Đình Huệ Ä‘ã nhấn mạnh rằng, chÆ°a thể thị trường hóa lúc này được bởi Petrolimex và 2 doanh nghiệp khác chi phối khoảng 90% thị phần. "Nếu 3 doanh nghiệp này "Ä‘i Ä‘êm" vá»›i nhau thì doanh nghiệp khác chết, người tiêu dùng sẽ chịu thiệt" - Bá»™ trưởng quả quyết. Chính vì nhìn thấy cÆ¡ há»™i cá»±c lợi này cho doanh nghiệp nên dá»… hiểu vì sao suốt mấy năm qua, Petrolimex thường tìm cách đốc thúc vận hành ngay theo thị trường!

Tại há»™i thảo hôm 20/9, khi Bá»™ trưởng VÆ°Æ¡ng Đình Huệ hỏi lại, chất vấn lại ông Bùi Ngọc Bảo, yêu cầu báo cáo lãi lá»— từng mặt hàng nhÆ° thế nào và kết quả là ông Tổng Giám đốc Ä‘ã không tách bạch được mà nói chỉ tính gá»™p. Bá»™ trưởng chốt: Không hiểu Petrolimex quản trị theo kiểu gì? "Tính gá»™p làm sao được, không Ä‘Æ¡n vị kinh doanh nào làm nhÆ° vậy. Bá»™ trưởng hỏi thế mà ông Tổng Giám đốc trả lời nhÆ° vậy thì tôi nghÄ© có lẽ ông không Ä‘áng làm Tổng Giám đốc" - chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan thẳng thắn. "Nhà nÆ°á»›c giao lÄ©nh vá»±c kinh doanh lá»›n nhÆ° vậy vào tay những con người nhÆ° thế thá»±c sá»± là quá nguy hiểm" - bà Lan nói.

Do Ä‘ó, các chuyên gia kinh tế cÅ©ng thừa nhận không nhất thiết giải tán Petrolimex mà trÆ°á»›c hết là cải tổ nhân sá»±. Điều này đặt ra cho cÆ¡ quan quản lý, cần xem xét, tính toán lại việc cải tổ cÆ¡ cấu nhân sá»± của Petrolimex. Má»™t doanh nghiệp Nhà nÆ°á»›c thống lÄ©nh thị phần nhÆ° thế cần phải có người đủ năng lá»±c, trình Ä‘á»™. Bởi suy cho cùng, mọi sá»± thành bại trong kinh doanh cÅ©ng do cái đầu của người Ä‘iều hành, nhất là vai trò chủ tịch HĐQT, tổng giám đốc.

Đã đến lúc cần cải tổ Petrolimex.

Thá»±c tế, việc kinh doanh và công bố lá»— lãi của Petrolimex có nhiều vấn đề khuất tất khiến dÆ° luận bức xúc lâu nay.

Theo VTV, trong buổi giá»›i thiệu bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) hồi tháng 7/2011, Tổng Công ty Petrolimex Ä‘ã Ä‘Æ°a ra những con số lãi rất khả quan. Theo kế hoạch lợi nhuận hợp nhất, Petrolimex sẽ đạt hÆ¡n 1.660 tá»· đồng năm 2011. Đây là lợi nhuận từ tất cả các công ty thành viên. Năm 2012 dá»± kiến lãi ròng của doanh nghiệp này là hÆ¡n 2.000 tá»· đồng. Trong khi Ä‘ó, 8 tháng đầu năm nay, Petrolimex tuyên bố lá»— 1.800 tá»· đồng. Vậy tại sao lại có sá»± khác biệt trên, trong khi việc kinh doanh xăng dầu là nhóm mặt hàng chính?

Petrolimex hoạt Ä‘á»™ng chÆ°a hiệu quả còn do các nguyên nhân khác, chứ không chỉ nằm ở việc giá xăng dầu không ổn định trong thời gian qua. Đặc biệt, khi mà Petrolimex là công ty xăng dầu chiếm thị phần lá»›n nhất Việt Nam, công ty có hệ thống kho chứa, cảng biển, tàu chở dầu, xe bồn và đại lý phân phối rá»™ng khắp nhờ được Nhà nÆ°á»›c đầu tÆ° suốt quá trình lịch sá»­, phát triển. Thế nhÆ°ng chi phí bán hàng và quản trị doanh nghiệp lại nhiều hÆ¡n cả những doanh nghiệp thiếu thốn và khó khăn. Hiện, mức chi phí vận chuyển, bến bãi được tính bình quân 600 đồng/lít, cá»™ng 300 hoa hồng định mức thì má»—i lít xăng, doanh nghiệp Ä‘ã có gần 1.000 đồng. Con số Ä‘ó không hề nhỏ, bởi bình quân má»—i cây xăng má»™t ngày bán khoảng 30 nghìn lít, má»—i ngày cÅ©ng Ä‘ã có gần 30 triệu đồng.

Khi tính toán giá cÆ¡ sở để cho rằng doanh nghiệp Ä‘ang lá»—, Petrolimex và các doanh nghiệp thường so sánh giá các nÆ°á»›c trong khu vá»±c Ä‘ang cao hÆ¡n Việt Nam, nhÆ° Campuchia, Lào, Singapore. Tuy nhiên, thá»±c tế mức giá này phụ thuá»™c khá nhiều vào biểu thuế, trong khi các nÆ°á»›c này áp mức thuế cao gấp 5-7 lần Việt Nam nên việc so sánh là không Ä‘úng.

Má»™t Ä‘iểm nữa, nhiều ý kiến cho rằng, cần xem xét thá»±c tế giá niêm yết tại thị trường Singapore - nÆ¡i doanh nghiệp lấy xăng dầu thành phẩm, bởi giá niêm yết vá»›i giá bán thá»±c tế cho doanh nghiệp là khác nhau. Những đầu mối nhÆ° Petrolimex là bạn hàng lâu năm, mức giá nhập sẽ rẻ hÆ¡n nhiều, cÅ©ng giống nhÆ° giá niêm yết trên bao bì má»™t sản phẩm thông thường vá»›i giá bán buôn ở các đại lý, chiết khấu hoa hồng có thể lên tá»›i 10%. Thá»±c tế, qua con số kiểm tra tại Hải quan Ä‘ã cho thấy sá»± khác biệt này. Đây là vấn đề Bá»™ Tài chính cần quan tâm trong đợt kiểm tra lần này, bởi nếu có căn cứ xác định mức giá mà doanh nghiệp đầu mối nhập thấp hÆ¡n hẳn giá niêm yết tại Singapore thì số lợi nhuận này là cá»±c lá»›n nhÆ°ng doanh nghiệp chÆ°a bao giờ công khai.