Người tiêu dùng hẳn chÆ°a thể quên những thách thức mà giá dầu cao hồi năm 2008 Ä‘em lại - Ảnh: AP

Giá dầu tăng là má»™t dấu hiệu cho thấy kinh tế thế giá»›i có thể Ä‘ã bắt đầu phục hồi, nhÆ°ng sau Ä‘ó là hàng loạt những ná»—i lo.

Trong phiên giao dịch đầu tuần này tại thị trường Mỹ, giá dầu Ä‘ã vượt mốc 68 USD/thùng, cao nhất trong vòng 7 tháng qua. Mặc dù hiện tại má»›i chỉ bằng má»™t ná»­a mức đỉnh của tháng 7 năm ngoái, giá dầu Ä‘ã leo tá»›i mức cao hÆ¡n so vá»›i mức trung bình trong vài thập ká»· trở lại Ä‘ây.

Sá»± phục hồi của giá dầu thế giá»›i thời gian qua được các nhà phân tích lý giải bằng những thông tin kinh tế sáng lên và sá»± suy yếu của đồng USD. Má»™t số chuyên gia kinh tế lúc này lại bắt đầu đề cập tá»›i chuyện “giá dầu 3 chữ số”, má»™t phần do những nền kinh tế Ä‘ang nổi hàng đầu thế giá»›i nhÆ° Trung Quốc, Ấn Độ và Brazil - vốn là những nÆ°á»›c sá»­ dụng nhiều năng lượng - dường nhÆ° Ä‘ang thoát ra khỏi thời kỳ tồi tệ nhất của lần suy thoái kinh tế này.

Trong dài hạn hÆ¡n, giá dầu có thể được đẩy lên bởi nhu cầu từ các nền kinh tế Ä‘ang nổi lên và những khó khăn trong vấn đề gia tăng sức cung dầu của thế giá»›i.

NÆ°á»›c giàu, nÆ°á»›c nghèo đều ngại

Người tiêu dùng hẳn chÆ°a thể quên những thách thức mà giá dầu cao hồi năm 2008 Ä‘em lại. Vào tháng 7/2008, giá dầu thế giá»›i lập đỉnh cao mọi thời đại khi vượt mốc 147 USD/thùng.

Ở những nÆ°á»›c giàu có, người dân khi Ä‘ó Ä‘ã phải hạn chế Ä‘i lại, má»™t mặt vì chi phí giao thông bá»—ng chiếm má»™t tá»· lệ cao hÆ¡n trong thu nhập của họ, mặt khác vì giá dầu biến Ä‘á»™ng quá nhanh và có những bÆ°á»›c nhảy quá dài. Do giá dầu đẩy chi phí giao thông và năng lượng leo thang, lạm phát cÅ©ng từ Ä‘ó mà cất cánh. Các nhà sản xuất ôtô chịu sá»± sụt giảm doanh số do nhu cầu mua xe má»›i của khách hàng giảm sút. Sá»± gia tăng Ä‘á»™t ngá»™t của giá dầu khiến người tiêu dùng, doanh nghiệp và chính phủ trở tay không kịp để thích nghi.

Ở những quốc gia nghèo hÆ¡n, giá dầu cao gây ra những thách thức lá»›n hÆ¡n. Đối vá»›i những nÆ°á»›c nhập khẩu dầu, giá dầu cao nhÆ° “Ä‘ánh đố” ngân sách chính phủ, “gặm bá»›t” phần ngân sách lẽ ra dành cho các khoản chi tiêu khác.

Đối vá»›i người tiêu dùng ở các nÆ°á»›c nghèo, sá»± leo thang của giá thá»±c phẩm theo giá dầu khiến họ phải chi má»™t phần lá»›n hÆ¡n trong thu nhập cho thức ăn, dẫn tá»›i xuất hiện tình trạng bất ổn xã há»™i ở không ít nÆ°á»›c. Ngay trong thời gian gần Ä‘ây, khi giá dầu hồi phục, giá thá»±c phẩm trên thế giá»›i lại má»™t lần nữa “chạy Ä‘ua” theo.

Nhiều quốc gia nghèo còn bị ảnh hưởng thêm má»™t khi giá dầu cao gây tác Ä‘á»™ng bất lợi cho thÆ°Æ¡ng mại toàn cầu. Vá»›i những nền kinh tế phụ thuá»™c vào sá»± tham gia trong chuá»—i cung cấp toàn cầu - các nÆ°á»›c sản xuất hoặc lắp ráp hàng hóa để xuất khẩu sang các nÆ°á»›c giàu - chi phí vận tải gia tăng là má»™t vấn đề không bao giờ được mong đợi.

Nếu xét tá»›i số lượng nhân công khổng lồ trong các doanh nghiệp làm hàng xuất khẩu từ Campuchia tá»›i Bangladesh, việc di chuyển cÆ¡ sở sản xuất nào từ vị trí hiện tại tá»›i gần thị trường tiêu thụ hÆ¡n cÅ©ng sẽ gây ra những hậu quả Ä‘áng ngại. Tuy nhiên, vá»›i má»™t số nÆ°á»›c Ä‘ang phát triển xuất khẩu dầu, giá hàng hóa gia tăng sẽ Ä‘em lại nhiều lợi ích.

Đình lạm liệu có “tái xuất”?

Trong những lo ngại về tác Ä‘á»™ng kinh tế vÄ© mô trên phạm vi rá»™ng của giá dầu cao, trọng tâm là khả năng trở lại của tình trạng Ä‘ình lạm (stagflation) - sá»± kết hợp giữa lạm phát cao và giảm sút sản lượng kinh tế từng khiến kinh tế thế giá»›i tê liệt trong thập niên 1970 sau hai cú sốc dầu lá»­a vào các năm 1973 và 1979. Ở thời Ä‘iểm hiện nay, Ä‘ình lạm khó có khả năng xảy ra, nếu xét tá»›i những lo ngại lá»›n hÆ¡n về tình trạng giảm phát (deflation) ở các nÆ°á»›c giàu.

Vào năm 2008, chuyên gia kinh tế trưởng Olivier Blanchard của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và nhà kinh tế học Jordi Gali Ä‘ã phân tích phản ứng của các nền kinh tế công nghiệp phát triển, đặc biệt là Mỹ, trÆ°á»›c những cú sốc dầu lá»­a từ thập niên 1970 tá»›i nay.

Hai chuyên gia này nghi ngờ việc giá dầu cao đồng nghÄ©a vá»›i sá»± trở lại của tình trạng Ä‘ình lạm. Họ kết luận rằng, lạm phát, thất nghiệp và sản lượng kinh tế Ä‘ã ít chịu tác Ä‘á»™ng hÆ¡n từ sá»± leo thang của giá dầu trong hai lần giá “vàng Ä‘en” tăng mạnh gần Ä‘ây, diá»…n ra vào các năm 1999 và 2002.

Blanchard và Gali lý giải rằng, giai Ä‘oạnh Ä‘ình lạm trong thập niên 1970 không chỉ là kết quả của những cú sốc dầu lá»­a, mà còn do những cú sốc khác xảy ra đồng thời và má»™t số sai lầm của các nhà hoạch định chính sách. Hai chuyên gia này lập luận, tại châu Âu và Mỹ, chính sách tiền lÆ°Æ¡ng và tiền công lao Ä‘á»™ng hiện nay Ä‘ã trở nên linh hoạt hÆ¡n so vá»›i ở thời Ä‘iểm 1970, nên khả năng Ä‘iều chỉnh để thích nghi vá»›i sá»± Ä‘i lên của giá dầu là lá»›n hÆ¡n.

Do vậy, so vá»›i trÆ°á»›c Ä‘ây, thế giá»›i có ít lý do để e ngại hÆ¡n về sá»± gia tăng trở lại của giá dầu lần này, xét ở phÆ°Æ¡ng diện ổn định kinh tế vÄ© mô nói chung. NhÆ°ng vá»›i giá dầu cao, nền kinh tế thế giá»›i Ä‘ang ở trong thời kỳ suy thoái tồi tệ nhất từ Chiến tranh Thế giá»›i 2 tá»›i nay sẽ mất thêm nhiều thời gian để phục hồi hoàn toàn.

Do Ä‘ó, Ä‘á»™ng thái duy trì sản lượng mà Tổ chức Các nÆ°á»›c xuất khẩu dầu lá»­a (OPEC) cuối tháng 5 vừa qua có thể xem là khôn ngoan. Nếu OPEC cắt giảm thêm sản lượng, giá dầu tăng nhanh hÆ¡n, niềm tin của người tiêu dùng bị sứt mẻ nhiều hÆ¡n, sá»± phục hồi của kinh tế vì thế sẽ bị cản trở thêm.

( VnEconomy )