Do những bất cáºp trong cÆ¡ chế, chính sách và quá trình triển khai thá»±c hiện có dấu hiệu rõ rệt của lợi ích nhóm, nên đến nay việc Ä‘Æ°a xăng sinh há»c sá» dụng rá»™ng rãi trên địa bàn 7 tỉnh, thành phố lá»›n (vá»›i mốc ấn định từ 1.12.2014) Ä‘ang có nguy cÆ¡ cháºm chá»…, khó khả thi.
Trong khi Ä‘ó, phát triển nhiên liệu sinh há»c (NLSH) thay thế má»™t phần nhiên liệu truyá»n thống Ä‘ã được Thủ tÆ°á»›ng phê duyệt tại “Äá» án phát triển NLSH đến năm 2015, tầm nhìn đến 2025”. Quyết định 177/2007 của Thủ tÆ°á»›ng nêu rõ: Vào năm 2010, xăng E5 và B5 bÆ°á»›c đầu cung cấp thá» nghiệm và triển khai đại trà vào năm 2015, Ä‘áp ứng 1% nhu cầu xăng dầu cả nÆ°á»›c".
Bài 1: Äầu tÆ° hàng ngàn tỉ đồng rồi... đắp chiếu
Năm 2008, Táºp Ä‘oàn Dầu khí Quốc gia VN (PVN) Ä‘ã lên phÆ°Æ¡ng án đầu tÆ° cùng lúc 3 nhà máy NLSH tại 3 miá»n Bắc-Trung-Nam, tá»± bá» vốn và kêu gá»i các đối tác đầu tÆ°. Sau 5 năm, 2 trong số 3 nhà máy này đ㠓đứt gánh giữa Ä‘Æ°á»ng” vì không chịu nổi gánh nặng thua lá»— nên kéo theo không ít hệ luỵ là Ä‘á»i sống của ngÆ°á»i dân vùng dá»± án cÅ©ng khốn đốn theo vùng nguyên liệu. 4 nhà máy của tÆ° nhân đầu tÆ° vá»›i công suất còn cao hÆ¡n 3 nhà máy trên (335 triệu lít/năm) cÅ©ng không khấm khá gì hÆ¡n.
 |
| Nhà máy cồn Äại Tân (Quảng Nam) ngừng hoạt Ä‘á»™ng sau 2 năm Ä‘i vào sản xuất. |
Má»™t quyết định vá»™i vàng
Ngày 24.2.2009, Táºp Ä‘oàn Dầu khí VN có quyết định số 1156/QÄ-DKVN phê duyệt kế hoạch và chÆ°Æ¡ng trình triển khai các dá»± án NLSH, trong Ä‘ó, PVN Ä‘ã tham gia góp vốn và kêu gá»i các đối tác góp vốn đầu tÆ° 3 nhà máy. Cụ thể: Nhà máy NLSH Dung Quất (Quảng Ngãi) do các Ä‘Æ¡n vị của PVN sở hữu 100%. Nhà máy được khởi công xây dá»±ng đầu tiên trong số 3 nhà máy NLSH của PVN (6.9.2009), có mức đầu tÆ° tá»›i 80 triệu USD, công suất 100 triệu lít ethanol/năm vá»›i kỳ vá»ng sản xuất các sản phẩm Bio Ethanol chất lượng cao dùng để pha xăng.
Äến tháng 4.2014, sau nhiá»u lần cháºm trá»…, nhà máy má»›i hoàn thành chạy thá», nghiệm thu bàn giao cho chủ đầu tÆ° để váºn hành thÆ°Æ¡ng mại. Từ khi hoạt Ä‘á»™ng đến nay, nhà máy cÅ©ng chỉ đạt 30% công suất thiết kế.
Nhà máy NLSH Phú ThỠđược khởi công xây dá»±ng vào tháng 6.2009 vá»›i cổ Ä‘ông chính là PV Oil chiếm 39%, các cổ Ä‘ông ngoài ngành 61% vá»›i mức đầu tÆ° khoảng 60 triệu USD, nhÆ°ng dá»± án Ä‘ã ngừng triển khai từ cuối năm 2012. Nhà máy NLSH Bình PhÆ°á»›c gồm 3 cổ Ä‘ông góp vốn là PV Oil 29%, Itochu (Nháºt Bản) 49%, TCty Xây dá»±ng và phát triển hạ tầng Licogi 16 nắm 22% trong tổng vốn pháp định 34,5 triệu USD.
Dù Ä‘ã nghiệm thu và váºn hành thÆ°Æ¡ng mại từ cuối năm 2012, nhÆ°ng hiện đối tác Itochu Ä‘ã bán toàn bá»™ cổ phần cho má»™t đối tác Thái Lan vá»›i giá chỉ bằng 35% giá trị vốn góp. Giấc mÆ¡ xăng sinh há»c giá» là sá»± chối bá» của các chủ đầu tÆ° khi dá»± án không những không ra lợi nhuáºn mà càng sản xuất càng thua lá»—, XK giá thấp hÆ¡n giá thành, còn bán trong nÆ°á»›c thì nhá» giá»t. Tổng công suất thiết kế của 3 nhà máy là 300 triệu lít ethanol/năm.
Ngoài ra, cả nÆ°á»›c còn có 4 nhà máy ethanol của các doanh nghiệp tÆ° nhân đầu tÆ° tá»± phát có tổng công suất thiết kế khoảng 335 triệu lít/năm. NhÆ°ng đến khi các nhà máy đầu tiên Ä‘i vào hoạt Ä‘á»™ng (2009) các nhà máy Ä‘á»u sản xuất cầm chừng, chỉ đạt 65% công suất thiết kế do thị trÆ°á»ng tiêu thụ xăng E5 trong nÆ°á»›c chÆ°a khởi Ä‘á»™ng.
Vẽ trên lý thuyết
Trong Ä‘á» án 177, Chính phủ giao các bá»™, ngành hoàn thiện tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuáºt để làm cÆ¡ sở cho các DN sản xuất, kinh doanh, phân phối xăng E5, E10 ra thị trÆ°á»ng; quy hoạch, phát triển các vùng nguyên liệu táºp trung để chủ Ä‘á»™ng nguồn nguyên liệu lâu dài, sá» dụng hiệu quả quỹ đất, và đặc biệt là có cÆ¡ chế Æ°u Ä‘ãi để Ä‘Æ°a dạng năng lượng sinh há»c má»›i vào Ä‘á»i sống... NhÆ°ng đến nay các cÆ¡ chế, chính sách Ä‘á»u bị cháºm trá»…. Hệ quả là hàng loạt nhà đầu tÆ° Ä‘ã bá» từ 3- 5 ngàn tỉ đồng xây nhà máy sản xuất ethanol Ä‘á»u lỡ trá»›n, hàng ngàn nông dân Ä‘iêu đứng vì trồng sắn Ä‘ành ngáºm ngùi bán đổ bán tháo vì nhà máy không mua.
Nợ nần ngáºp cổ, đến nay, nhà máy ethanol của Cty cổ phần Äồng Xanh Ä‘ã phá sản, nhà xưởng bị siết nợ. Nhà máy sản xuất ethanol của Cty Äại Việt và nhà máy bio-ethanol Äắc Tô - Kon tum hoạt Ä‘á»™ng cầm chừng. Số lượng nhà máy sản xuất được cồn E100 hiện chỉ có 5 nhà máy (gồm 3 nhà máy của PVN, Äồng Xanh, Tùng Lâm) thì 2 nhà máy NLSH của PVN tại Phú Thá» và Bình PhÆ°á»›c phải dừng hẳn vì thua lá»—. Chỉ còn 2 nhà máy cầm cá»± được đến nay là nhà máy NLSH Dung Quất được PVN sáp nháºp vào nhà máy lá»c dầu Dung Quất sản xuất được 30% công suất và duy nhất nhà máy NLSH của Cty Tùng Lâm (Äồng Nai) công suất 70 triệu lít/năm Ä‘ang chạy 50% công suất.
Thá»±c trạng èo uá»™t nhÆ° trên, nhÆ°ng trong các số liệu báo cáo của Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng Ä‘á»u vẽ trên lý thuyết, rằng nếu cả 6 nhà máy hiện có (trừ nhà máy NLSH Phú Thá» vì chÆ°a đầu tÆ° xong) Ä‘i vào hoạt Ä‘á»™ng, vá»›i tổng năng lá»±c 417.000 tấn ethanol/năm, đủ Ä‘áp ứng nhu cầu pha 8,35 triệu tấn E5. Kể cả khi các nhà máy chỉ hoạt Ä‘á»™ng 65% công suất (tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i 271.000 tấn ethanol) thì cÅ©ng đủ để pha tá»›i 5,4 triệu tấn xăng E5.
Äiá»u này là không tưởng, bởi từ nay đến cuối năm, các nhà máy được xem là váºn hành ổn định cÅ©ng không thể đạt ngay 100% công suất thiết kế do bị phụ thuá»™c nguồn nguyên liệu. Theo tính toán của Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng, tổng nhu cầu tiêu thụ sắn lát của các nhà máy khi Ä‘i vào hoạt Ä‘á»™ng ổn định cần khoảng 1,47 triệu tấn sắn khô nguyên liệu, song cho đến thá»i Ä‘iểm này, cả nÆ°á»›c vẫn chÆ°a có quy hoạch vùng nguyên liệu sắn ổn định. Sắn khô chủ yếu được xuất khẩu sang Trung Quốc và Thái Lan vá»›i số lượng lên tá»›i 1 triệu tấn/năm.
Ngoài ra do mức Ä‘á»™ đầu tÆ° khác nhau giữa các nhà máy, vùng thị trÆ°á»ng nguyên liệu chồng lấn, cạnh tranh lẫn nhau, nên nhiá»u khả năng dẫn đến đứt nguồn cung E100 khi thá»i Ä‘iểm bắt buá»™c sá» dụng Ä‘ang đến gần.
Nguồn tin: LÄ
