Cung cầu dầu má» thế giá»›i thay đổi Ä‘áng kể trong ba năm qua; giá dầu và giá xăng có xu hÆ°á»›ng giảm.
Trong vài tháng qua, khi tình hình Ai Cáºp chÆ°a ổn định, vấn Ä‘á» sá» dụng vÅ© khí hoá há»c ở Syria làm tình hình căng thẳng, các tay súng tấn công và cản trở hoạt Ä‘á»™ng xuất khẩu dầu ở Libya, má»™t câu há»i lại xuất hiện là liệu thế giá»›i có phải đối mặt vá»›i má»™t cuá»™c khủng hoảng dầu má» má»›i hay không? Và thế giá»›i có trở lại thá»i kỳ giá dầu ở mức cao chót vót 147 USD/thùng hay không?
7 cuộc khủng hoảng dầu mỠ40 năm qua
Theo các nhà phân tích, các cuá»™c khủng hoảng dầu má» trong 40 năm qua Ä‘á»u có liên quan tá»›i xung Ä‘á»™t chính trị và suy thoái kinh tế, làm giá dầu liên tục dao Ä‘á»™ng, ảnh hưởng nghiêm trá»ng tá»›i tình hình kinh tế-tài chính thế giá»›i.
Má»™t, cuá»™c chiến Israel-Ai Cáºp-Syria và khủng hoảng dầu má» Trung Äông 1973-1975: Khủng hoảng dầu má» bắt đầu diá»…n ra từ ngày 17/10/1973 khi các quốc gia thành viên Tổ chức Các nÆ°á»›c Xuất khẩu Dầu má» (OPEC) quyết định ngừng cung cấp nhiên liệu sang Mỹ, Nháºt Bản và Tây Âu, nhằm trả Ä‘Å©a sá»± ủng há»™ của nhóm này đối vá»›i Israel trong cuá»™c chiến giữa Israel và Ai Cáºp-Syria. Sá»± kiện này Ä‘ã khiến giá dầu thế giá»›i tăng cao Ä‘á»™t ngá»™t và gây ra cuá»™c khủng hoảng kinh tế 1973-1975 trên quy mô toàn cầu. Giá dầu Ä‘ã tăng từ 3,01 USD/thùng lên 5,11 USD/thùng và gần 12 USD/thùng vào giữa 1974.
Giá dầu và xăng tiêu dùng có xu hÆ°á»›ng giảm trong những năm tá»›i
Hai, cách mạng Iran và khủng hoảng dầu má» năm 1979: Cách mạng Iran được coi là cuá»™c cách mạng lá»›n thứ ba trong lịch sá» nhân loại sau Cách mạng Pháp, Tháng MÆ°á»i Nga, Ä‘ã gây ra cuá»™c khủng hoảng dầu má» lá»›n thứ hai thế giá»›i. Äầu năm 1978, Iran xuất khẩu 5,4 triệu thùng dầu/ngày, chiếm 17% tổng sản lượng của OPEC. Tuy váºy, hoạt Ä‘á»™ng sản xuất dầu má» của Iran Ä‘ã suy giảm khi cách mạng Iran diá»…n ra. Giá dầu Ä‘ã tăng lên mức ká»· lục do tình trạng đầu cÆ¡ và quyết định ngừng nháºp khẩu dầu Iran của Tổng thống Mỹ Jimmy Carter. Trong 12 tháng, giá dầu Ä‘ã tăng từ 15,85 USD/thùng lên 39,5 USD/thùng, dẫn tá»›i tình trạng lạm phát và thất nghiệp tăng mạnh.
Ba, giá dầu lao dốc tháºp niên 1980: Kinh tế thế giá»›i yếu kém khiến giá dầu xuống dốc không phanh trong những năm 1980. Nhu cầu tiêu thụ dầu má» toàn cầu giảm tốc trong giai Ä‘oạn 1981-1986 do tăng trưởng kinh tế cháºm tại các nÆ°á»›c công nghiệp. Nhu cầu nhiên liệu ở các ná»n kinh tế tiêu thụ dầu má» lá»›n nhÆ° Mỹ, Nháºt Bản và châu Âu giảm 13% trong giai Ä‘oạn 1979-1981. Vì váºy, giá dầu giảm mạnh từ 35 USD/thùng năm 1981 xuống dÆ°á»›i 10 USD/thùng năm 1986, qua Ä‘ó làm lợi cho rất nhiá»u nÆ°á»›c tiêu thụ dầu lá»›n nhÆ° Mỹ, Nháºt Bản, châu Âu và thế giá»›i thứ 3, nhÆ°ng lại gây thiệt hại cho các nÆ°á»›c xuất khẩu dầu ở Bắc Âu, Liên Xô cÅ© và OPEC. Nhiá»u doanh nghiệp năng lượng của Mexico, Nigeria và Venezuela gần nhÆ° phá sản.
Bốn, khủng hoảng giá dầu năm 1990: Giá dầu thế giá»›i tăng 13% vào tháng 8/1990 vì cuá»™c chiến tranh vùng Vịnh. Liên Hợp Quốc Ä‘ã áp dụng lệnh cấm xuất khẩu dầu toàn phần đối vá»›i Iraq và Kuwait sau cuá»™c chiến này, làm giảm nguồn cung dầu cho thị trÆ°á»ng dầu má» thế giá»›i gần 5 triệu thùng/ngày. Cuá»™c khủng hoảng dầu má» này kéo dài trong 9 tháng và giá dầu tăng gấp Ä‘ôi chỉ trong 2 tháng từ 17 USD/thùnglên 36 USD/thùng. Cuá»™c khủng hoảng lần này góp phần vào cuá»™c suy thoái kinh tế ở Mỹ và ảnh hưởng đến má»™t số ná»n kinh tế Tây Âu, Nháºt Bản.
Năm, giá dầu rÆ¡i tá»± do năm 2001: Kể từ năm 2000, nhất là từ sau sá»± kiện khủng bố tấn công ở Mỹ ngày 11/9, kinh tế thế giá»›i suy giảm và giá dầu thế giá»›i cÅ©ng "rÆ¡i tá»± do". Năm 2001, giá dầu chỉ còn 20 USD/thùng trong bối cảnh nhu cầu năng lượng giảm mạnh.
Sáu, khủng hoảng giá dầu 2007-2008 : Năm 2007, giá dầu vá»t lên gần 100 USD/thùng; tháng 7/2008 lên trên 147 USD/thùng, mức cao chÆ°a từng có. Trong bối cảnh đồng USD mất giá nghiêm trá»ng, nhiá»u nÆ°á»›c có lượng ngoại tệ dá»± trữ lá»›n bằng đồng USD và OPEC phải dá»± liệu khả năng chuyển sang sá» dụng loại ngoại tệ mạnh khác để tính giá dầu. Dầu đắt Ä‘á» và nguy cÆ¡ cạn kiệt nguồn cung Ä‘ã làm bùng lên cuá»™c tranh chấp giữa các cÆ°á»ng quốc vá» chủ quyá»n đối vá»›i những giếng dầu lá»›n và Ä‘áy biển ở Bắc cá»±c cÅ©ng nhÆ° Nam cá»±c. Khủng hoảng tài chính bùng phát vào giữa năm 2007, lên đến cá»±c Ä‘iểm vào tháng 10/2008, lan rá»™ng và đẩy ná»n kinh thế giá»›i vào cuá»™c khủng hoảng tài chính trầm trá»ng.
Bảy, cú sốc dầu má» 2011: Bất ổn ở khu vá»±c Trung Äông và Bắc Phi gây sóng gió trên thị trÆ°á»ng nhiên liệu, vá»›i giá dầu giữ ở mức trên 100 USD/thùng. Giá dầu má» tăng cao Ä‘ã tác Ä‘á»™ng tiêu cá»±c tá»›i thị trÆ°á»ng chứng khoán và giao thông váºn tải.
Má»™t cuá»™c khủng hoảng dầu má» má»›i hay sá»± chấm dứt của ká»· nguyên dầu má»?
Câu trả lá»i của hầu hết chuyên gia năng lượng chắc chắn là “không” do cán cân cung cầu dầu má» thế giá»›i vá» cÆ¡ bản Ä‘ã thay đổi Ä‘áng kể trong ba năm qua.
Công ty tài chính Raymond James Ä‘ã công bố má»™t báo cáo dá»± Ä‘oán giá dầu sẽ giảm từ mức 109 USD/thùng năm 2013 xuống 95 USD/thùng năm 2014 và 90 USD/thùng năm 2015. Má»™t số nhà phân tích dá»± kiến giá dầu tháºm chí còn giảm tiếp và không chỉ do hoạt Ä‘á»™ng khai thác khí Ä‘á phiến bùng nổ ở Mỹ và sá»± phát triển nhanh chóng của ngành dầu cát ở Canada. Giá dầu ở mức khoảng 100 USD/thùng là hợp lý vì con số này đủ cao để khuyến khích các khoản đầu tÆ° lá»›n vào những công nghệ khai thác má»›i và hoạt Ä‘á»™ng đầu tÆ° Ä‘áng kể để cải thiện mức Ä‘á»™ tiết kiệm năng lượng.
Những dá»± Ä‘oán vá» giá dầu và giá xăng Ä‘á»u mang tính tạm thá»i khi hiện nay có quá nhiá»u nhân tố rủi ro vá» chính trị và an ninh. Tuy váºy, có thể là thế giá»›i Ä‘ã bÆ°á»›c vào má»™t giai Ä‘oạn mà giá dầu tÆ°Æ¡ng đối dá»± Ä‘oán được. Tháºm chí khi giá dầu ở mức cao nhất vào mùa Hè vừa qua thì vẫn thấp hÆ¡n gần 25% so vá»›i mức cao ká»· lục cách Ä‘ây 5 năm. Và trong khi giá dầu cao hÆ¡n má»™t chút so vá»›i con số 100 USD/thùng được coi là cao nếu xét theo lịch sá», thì Ä‘ây là mức hợp lý Ä‘áng ngạc nhiên.
Sá»± mở rá»™ng và chuyển giao công nghệ cÅ©ng nhÆ° kỹ thuáºt khai thác khí Ä‘á phiến của Mỹ sang các nÆ°á»›c Ä‘ang phát triển hứa hẹn sẽ giúp làm tăng sản lượng dầu má» thế giá»›i, nhất là các quốc gia không thuá»™c Tổ chức Các nÆ°á»›c Xuất khẩu Dầu má» (OPEC) vá»›i các má» khí Ä‘á phiến lá»›n chÆ°a khai thác nhÆ° Mexico, Argentina, Trung Quốc, Australia và Nga. Chỉ riêng sản lượng dầu má» của Mỹ Ä‘ã tăng thêm xấp xỉ 3 triệu thùng/ngày trong 6 năm qua lên các mức cao nhất trong gần 25 năm qua, và sẽ tiếp tục tăng từ mức 7,6 triệu thùng/ngày lên 9 triệu thùng/ngày vào cuối tháºp niên này.
Sẽ có ngÆ°á»i hưởng lợi và ngÆ°á»i bị thiệt từ sá»± ổn định giá dầu nhÆ° trên. Má»™t vài nÆ°á»›c sản xuất dầu má» nhÆ° Venezuela, Nigeria, Saudi Arabia, Nga, có ngân sách chính phủ và các chÆ°Æ¡ng trình xã há»™i phụ thuá»™c nhiá»u vào doanh thu xuất khẩu dầu má», có thể gặp má»™t cú sốc. Äiá»u này củng cố vị thế của Mỹ và tháºm chí là Trung Quốc, nhÆ°ng sẽ dẫn tá»›i sá»± bất ổn hÆ¡n ở các khu vá»±c nhÆ° Trung Äông và có thể có những háºu quả không thể dá»± Ä‘oán được đối vá»›i thế giá»›i nói chung.
NhÆ° váºy, vá»›i việc Mỹ sản xuất nhiá»u hÆ¡n và nháºp khẩu giảm Ä‘i, Ä‘á»™ng lá»±c của nhu cầu dầu má» thế giá»›i Ä‘ang nhanh chóng chuyển sang Trung Quốc, chiếm hÆ¡n 50% tăng trưởng nhu cầu dầu má» thế giá»›i kể từ năm 2008. Bá»™ Năng lượng Mỹ dá»± kiến Trung Quốc sẽ vượt qua Mỹ trở thành nÆ°á»›c nháºp khẩu dầu má» lá»›n nhất thế giá»›i vào cuối năm 2013.
Sá»± kỳ vá»ng vào hoạt Ä‘á»™ng xuất khẩu khí đốt tá»± nhiên của Mỹ trong tháºp niên tá»›i, cùng vá»›i nguồn gia tăng từ hoạt Ä‘á»™ng khai thác khí Ä‘á phiến trên toàn cầu, có thể giảm giá khí đốt tá»± nhiên và đẩy nhanh tốc Ä‘á»™ thay thế các sản phẩm dầu má» bằng khí đốt trong ngành hoá dầu và các lÄ©nh vá»±c khác, nhất là ở châu Á.
Ông Michael Webber, Phó Giám đốc Viện Năng lượng của Äại há»c Texas ở Austin, cho rằng thế giá»›i hiện có đủ khí đốt tá»± nhiên vá»›i giá đủ rẻ và công nghệ đủ phát triển để lần đầu tiên có thể thảo luáºn nghiêm túc vá» việc chuyển sang sá» dụng khí đốt tá»± nhiên nhÆ° má»™t loại nhiên liệu cho các phÆ°Æ¡ng tiện giao thông. Trong khi dầu vẫn có ảnh hưởng thống trị thị trÆ°á»ng nhiên liệu thế giá»›i thì nhiên liệu sinh há»c, Ä‘iện và công nghệ má»›i cho phép tiết kiểm nhien liệu Ä‘ang trở thành những lá»±a chá»n thay thế Ä‘áng chú ý, nên ká»· nguyên dầu má» có dấu hiệu bắt đầu trên Ä‘Æ°á»ng Ä‘i đến hồi kết./.
Nguồn tin: Toquoc
