Giá xăng dầu tăng nhanh, giảm chậm, có dấu hiệu nhóm doanh nghiệp (DN) chiếm thị phần lá»›n lạm dụng vị thế Ä‘á»™c quyền để thao túng thị trường. Trong khi những kẽ hở trong lÄ©nh vá»±c kinh doanh tạm nhập tái xuất (TNTX) xăng dầu Ä‘ang từng ngày gây thất thu NSNN… Những bất cập Ä‘ã thật sá»± trở thành vấn đề "nóng" thu hút sá»± quan tâm của dÆ° luận xã há»™i.
 

Thanh tra toàn diện công tác Ä‘iều hành, kinh doanh mặt hàng xăng dầu là Ä‘òi hỏi bức thiết của dÆ° luận. áº¢nh: Nhật Nam

Những bất cập trong Ä‘iều hành, quản lý hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu Ä‘ã trở thành má»™t trong những Ä‘iểm "nóng" trong dÆ° luận xã há»™i. Nhiều đợt tăng giá xăng dầu cho thấy má»™t Ä‘iểm chung là các DN đồng loạt cùng tăng giá. Đây là Ä‘iều bất thường, có dấu hiệu nhóm các DN thống lÄ©nh thị trường Ä‘ã vi phạm Luật Cạnh tranh. Đối vá»›i Nhà nÆ°á»›c, nhóm DN này thường xuyên gây sức ép Ä‘òi tăng giá. Vá»›i người dân, giá nào cÅ©ng phải mua. Bắt tay nhau đều có lợi các DN xăng dầu Ä‘ã hình thành những "nhóm lợi ích" lÅ©ng Ä‘oạn thị trường... TrÆ°á»›c những biểu hiện Ä‘á»™c quyền, mập mờ thông tin lá»— lãi, vừa Ä‘á bóng vừa thổi còi trong công tác Ä‘iều hành kinh doanh xăng dầu, dÆ° luận xã há»™i Ä‘ã đặt câu hỏi về lợi ích nhóm, tham nhÅ©ng liên quan đến quản lý, Ä‘iều hành xăng dầu và đề nghị ngành chức năng vào cuá»™c làm rõ. Bên cạnh Ä‘ó, việc giá má»—i lít xăng hiện gánh tá»›i 5 loại thuế, quỹ, chiếm hÆ¡n 30%, thậm chí tá»›i 40% giá, trong Ä‘ó chịu cả thuế tiêu thụ đặc biệt là không hợp lý. ChÆ°a kể hoạt Ä‘á»™ng TNTX xăng dầu theo thông lệ quốc tế thì có lợi cho đất nÆ°á»›c, còn ở nÆ°á»›c ta chỉ có lợi cho DN. Do vậy phải có phÆ°Æ¡ng thức Ä‘iều hành khác. Theo các chuyên gia kinh tế, việc Ä‘iều hành giá xăng, dầu là vấn đề khó, để hạn chế những tiêu cá»±c, cần siết chặt khâu TNTX xăng dầu. Bên cạnh Ä‘ó, cần chia nhỏ thị phần của má»™t số DN chiếm thị phần quá lá»›n (hÆ¡n 60%). Ngoài ra, cần giảm thời gian dá»± trữ lÆ°u thông từ 30 ngày xuống còn 15 ngày…

TrÆ°á»›c những quan ngại về tiêu cá»±c trong Ä‘iều hành giá xăng dầu, Bá»™ trưởng Bá»™ Tài chính VÆ°Æ¡ng Đình Huệ Ä‘ã đề nghị cấp có thẩm quyền tiến hành má»™t cuá»™c giám sát chuyên đề toàn diện về lÄ©nh vá»±c quản lý giá, nhất là vá»›i giá xăng, dầu ngay trong năm 2013. Bá»™ trưởng VÆ°Æ¡ng Đình Huệ cho biết, từ cuối năm 2011, Bá»™ Tài chính Ä‘ã chỉ đạo thanh tra toàn diện về quản lý thuế TNTX và lần đầu tiên các số liệu về kinh doanh TNTX, cÅ©ng nhÆ° tình hình thuế thu nhập đối vá»›i TNTX xăng, dầu Ä‘ã được công bố. Sau Ä‘ó, Chính phủ Ä‘ã ban hành chỉ thị nhằm tăng cường quản lý hoạt Ä‘á»™ng này. Lý giải việc má»™t lít xăng Ä‘ang "cõng" nhiều loại thuế, phí trong Ä‘ó có thuế tiêu thụ đặc biệt, Bá»™ trưởng Bá»™ Tài chính cho rằng, xăng, dầu là nguyên liệu gốc hóa thạch, không có khả năng tái tạo. Thông lệ các nÆ°á»›c trên thế giá»›i đều thu thuế tiêu thụ đặc biệt đối vá»›i xăng và dầu. Ở nÆ°á»›c ta má»›i chỉ thu vá»›i xăng, không thu thuế tiêu thụ đặc biệt vá»›i dầu. Mức thu khoảng 0,1 USD/lít, còn hầu hết các nÆ°á»›c thu ở mức 0,4-0,7 USD/lít. Giải Ä‘áp vấn đề gây băn khoăn nhiều nhất trong dÆ° luận là việc má»—i lần giá xăng thế giá»›i tăng thì trong nÆ°á»›c cÅ©ng tăng theo, thế nhÆ°ng khi giá giảm trong nÆ°á»›c chỉ giảm "nhỏ giọt". Ý kiến này má»›i Ä‘úng về mặt hiện tượng, còn về bản chất, Nghị định 84 của Chính phủ quy định chu kỳ tính giá cÆ¡ sở xăng, dầu là 30 ngày. Khi giá tăng cao, Chính phủ phải sá»­ dụng công cụ giảm thuế nhập khẩu. "Trong má»™t thời gian dài, chúng ta Ä‘ã giữ thuế nhập khẩu ở mức 0%, trong khi biểu thuế nhập khẩu đối vá»›i xăng, dầu là 20-30% và sá»­ dụng quỹ bình ổn giá. Có thời Ä‘iểm thậm chí phải sá»­ dụng cả định mức của các DN kinh doanh xăng, dầu đầu mối là 300 đồng/lít. Nên khi giá thế giá»›i giảm phải khôi phục lại má»™t phần thuế và quỹ bình ổn, nên giảm giá cÅ©ng tính vào phần Ä‘ã tăng".

Mặc dù người đứng đầu ngành tài chính, má»™t trong những cÆ¡ quan có trách nhiệm trá»±c tiếp về quản lý Ä‘iều hành kinh doanh xăng dầu Ä‘ã có ý kiến liên quan đến giá xăng, dầu, song việc tổ chức thanh tra, giám sát toàn diện vá»›i hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh mặt hàng này là cần thiết. Chỉ khi nào những thông tin liên quan được công khai, minh bạch má»›i có thể khôi phục niềm tin của người tiêu dùng về việc quản lý mặt hàng thiết yếu này.