Những biến Ä‘á»™ng trên thị trường xăng dầu thời gian qua và đặc biệt là việc Ä‘Æ°a ra công thức tính giá xăng dầu lấy trên giá NK từ má»™t thị trường (giá Platt’s Singapore) để tính giá cÆ¡ sở, Ä‘ang cho thấy bất cập, Ä‘òi hỏi phải có má»™t cÆ¡ chế quản lý, Ä‘iều hành giá phù hợp hÆ¡n.

Theo PGS-TS Ngô Trí Long - nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu khoa học thị trường giá cả (Bá»™ Tài chính) thì công thức tính giá cÆ¡ sở trong NĐ 84 là khá rõ và minh bạch, nhÆ°ng sá»± mập mờ của DN thể hiện trong cÆ¡ cấu tính giá, mà cái này lại chÆ°a được kiểm chứng. Chẳng hạn trong công thức giá thì các loại thuế là rõ (gồm thuế NK, thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB), thuế GTGT, phí xăng dầu), nhÆ°ng giá nhập khẩu (giá CIF) thì hiện quy định theo giá Platt’s trên thị trường Singapore.

Nhiều ý kiến cho rằng, để hạn chế sá»± Ä‘á»™c quyền của Petrolimex - Nhà nÆ°á»›c phải nắm quyền kiểm soát. Ảnh: Kỳ Anh
NhÆ°ng giá NK thá»±c tế lại chỉ do DN khai và rất khó kiểm chứng, trong khi DN thường NK từ nhiều nguồn và giá thường thấp hÆ¡n giá công bố. Hiện cÅ©ng chÆ°a có cÆ¡ quan chức năng nào đứng ra kiểm chứng được giá NK thá»±c của DN. Vì vậy, không phải ngẫu nhiên mà Bá»™ trưởng VÆ°Æ¡ng Đình Huệ căn cứ vào giá NK của hải quan cung cấp để nắm được chính xác lá»—, lãi của DN.

Bên cạnh Ä‘ó, những vấn đề cÅ©ng chÆ°a được làm minh bạch trong cÆ¡ cấu giá là chi phí định mức, lợi nhuận định mức, DN càng chiếm thị phần lá»›n thì càng có Ä‘iều kiện để giảm chi phí, từ Ä‘ó, cạnh tranh tốt hÆ¡n so vá»›i DN nhỏ. Hiện NĐ 84 khống chế chi phí định mức và mức hoa hồng định mức là chÆ°a phù hợp.

PGS-TS Ngô Trí Long cÅ©ng khẳng định: Qua các lần Ä‘iều chỉnh tăng - giảm giá cho thấy, việc Ä‘iều hành giá không Ä‘úng vá»›i diá»…n biến của thị trường thế giá»›i. Khi giá thế giá»›i tăng cao, DN lá»—, nhÆ°ng chÆ°a được Ä‘iều chỉnh giá kịp thời dẫn đến DN hạn chế NK, dẫn đến nguy cÆ¡ găm hàng chờ tăng giá. Ngược lại, khi giá thế giá»›i xuống thấp, DN bắt đầu có lãi thì lại cân đối để bù lá»— lúc trÆ°á»›c, thậm chí quyết định chi hoa hồng cho đại lý cao để bán được hàng, không đếm xỉa đến quyền lợi NTD.

Am hiểu về tài chính DN, TS Nguyá»…n Thị Lan - Học viện Tài chính lập luận: Gần Ä‘ây, Petrolimex Ä‘ã Ä‘Æ°a công thức tính giá xăng dầu lên trang thông tin Ä‘iện tá»­ của mình, nhÆ°ng Ä‘ây là mức giá cÆ¡ sở được tính trên quy định của NĐ 84 và các yếu tố đầu vào đều do các cÆ¡ quan nhà nÆ°á»›c ban hành, chứ không phải giá vốn của DN. Giá vốn có thể cao hÆ¡n hoặc thấp hÆ¡n xoay quanh giá cÆ¡ sở Ä‘ó, phụ thuá»™c vào việc ký kết thỏa thuận vá»›i nhà cung cấp và thời Ä‘iểm giao hàng.
Bá»™ Tài chính: Không có chuyện bất đồng về Ä‘iều hành giá xăng dầu

Bá»™ Tài chính cuối tuần qua khẳng định không có chuyện bất đồng về Ä‘iều hành giá xăng dầu giữa Bá»™ Tài chính và Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng. Bá»™ này cÅ©ng cho biết, lãnh đạo cao nhất của hai bá»™ đều có nhận thức chung là Ä‘iều hành giá xăng dầu kiên trì theo nguyên tắc thị trường có sá»± quản lý của Nhà nÆ°á»›c, lá»™ trình và liều lượng phải phù hợp vá»›i mục tiêu kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vÄ© mô, đảm bảo an sinh xã há»™i. Trường hợp vì lý do khách quan, DN kinh doanh đầu mối xăng dầu bị lá»— thì Nhà nÆ°á»›c sẽ giải quyết và yêu cầu các DN phải đảm bảo dá»± trữ, lÆ°u thông bình thường theo nhiệm vụ được giao để đảm bảo nhu cầu cho sản xuất - kinh doanh và an ninh năng lượng. Cao SÆ¡n

Chính sá»± thiếu tường minh trong cÆ¡ cấu giá xăng dầu này là nguyên nhân giải thích tình trạng dù giá lên hay xuống thì DN đầu mối nhập xăng dầu luôn kêu lá»—, cÆ¡ quan chức năng chịu cảnh “trên Ä‘e dÆ°á»›i búa”, ngân sách nhà nÆ°á»›c thất thu và NTD “cắn răng chịu Ä‘á»±ng” vì không còn lá»±a chọn khác.

Xoá Ä‘á»™c quyền xăng dầu

Nhiều ý kiến cho rằng, để hạn chế sá»± Ä‘á»™c quyền của Petrolimex - Nhà nÆ°á»›c phải nắm quyền kiểm soát. TS VÅ© Đình Ánh - Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bá»™ Tài chính) đề xuất: “Trong cÆ¡ cấu bán lẻ xăng dầu, giá vốn NK chiếm 53-66%; các khoản thu của Nhà nÆ°á»›c chiếm khoảng 30-42%; phần còn lại là phí kinh doanh và lợi nhuận của DN, khoảng 4-5%. Để ổn định nguồn thu ngân sách, Chính phủ có thể quy định mức thu ngân sách từ xăng dầu bằng số tuyệt đối, đồng thời công bố giá trần bán lẻ xăng dầu theo tháng.

Việc này vừa loại bỏ cÆ¡ chế xin - cho, vừa buá»™c DN kinh doanh xăng dầu tìm kiếm lợi nhuận không dá»±a vào đề nghị tăng giá mà phải tìm cách giảm chi phí sản xuất. Giá trần xăng dầu sẽ được cÆ¡ quan nhà nÆ°á»›c công bố công khai, minh bạch và chịu trách nhiệm về tính Ä‘úng đắn, chính xác của số liệu công bố. Các khoản phải ná»™p NSNN (bao gồm thuế và phí) là số tuyệt đối, thay vì số tÆ°Æ¡ng đối sẽ khắc phục những tồn tại nhÆ° việc Ä‘iều chỉnh tăng giảm thuế NK không kịp thời, vụn vặt, tình thế làm giảm tác dụng của công cụ Ä‘iều hành thị trường.

Đồng tình vá»›i quan Ä‘iểm cần tá»± do hóa thị trường xăng dầu, xóa bỏ bao cấp, trợ giá, các DN hoàn toàn tá»± chủ trong kinh doanh, song TS Nguyá»…n Minh Phong - Viện Nghiên cứu phát triển KTXH Hà Ná»™i cho rằng, cho đến nay, giá xăng dầu ở VN chÆ°a có cÆ¡ chế cạnh tranh thị trường đầy đủ. Thậm chí vận hành theo quy trình ngược, chủ trÆ°Æ¡ng cho phép các DN được Ä‘á»™c quyền định giá xăng dầu theo giá thị trường thế giá»›i; trong khi phải cho cạnh tranh thị trường đầy đủ và lành mạnh trÆ°á»›c khi tá»± do hóa giá cả để tránh biến Ä‘á»™c quyền Nhà nÆ°á»›c thành Ä‘á»™c quyền DN.

Gần Ä‘ây còn có sá»± thỏa hiệp giữa các cÆ¡ quan quản lý Nhà nÆ°á»›c vá»›i DN Ä‘á»™c quyền xăng dầu khi chấp nhận mức tăng giá gây sốc (hồi tháng 3.2011)... TS Nguyá»…n Minh Phong cho rằng: “Cần công khai và kiểm toán sá»± chính xác của “ma trận” các con số tá»± kê, tá»± giải trình, liên quan đến chi phí thá»±c tế đầu vào để có căn cứ hợp lý xác định mức Ä‘iều chỉnh giá xăng dầu bán ra”.

Liên quan đến vấn đề tái cÆ¡ cấu các DN xăng dầu, theo TS Ngô Trí Long: Điều kiện tiên quyết để tạo sá»± cạnh tranh bình đẳng trên thị trường xăng dầu là tổ chức lại các DN đầu mối xăng dầu để tạo ra các DN có năng lá»±c và mặt bằng xuất phát Ä‘iểm tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng nhau. Nguyên Phó GĐ Sở ThÆ°Æ¡ng mại HN VÅ© Vinh Phú cho rằng: Nhà nÆ°á»›c cần cởi mở cho phép các nhà đầu tÆ° nÆ°á»›c ngoài đầu tÆ° vào lÄ©nh vá»±c xăng dầu nhằm tạo sân chÆ¡i lành mạnh, xóa bỏ Ä‘á»™c quyền hoặc lạm dụng vị thế Ä‘á»™c quyền thống lÄ©nh thị trường.

Theo TS VÅ© Đình Ánh, cần xoá bỏ hạn chế trong việc cấp phép NK, kinh doanh xăng dầu, tách bạch khâu NK, bán buôn xăng dầu vá»›i khâu bán lẻ. Các DN đầu mối NK xăng dầu chỉ chuyên tâm NK vá»›i giá có lợi nhất; không được lập hệ thống bán lẻ của riêng mình. Trong khi Ä‘ó, các DN bán lẻ được quyền lá»±a chọn nhà NK xăng dầu cấp hàng cho mình và cạnh tranh vá»›i nhau để Ä‘Æ°a ra mức giá bán lẻ thấp nhất.

Nguồn tin: Laodong