Ở má»™t góc Ä‘á»™ nào Ä‘ó, giá dầu lao dốc mạnh thá»i gian qua Ä‘ang trở thành má»™t “cứu cánh” cho các hãng dầu lá»a phÆ°Æ¡ng Tây.
Giá dầu không còn cao giúp các táºp Ä‘oàn này gia tăng vị thế trong quá trình Ä‘àm phán vá»›i các quốc gia sở hữu tài nguyên dầu lá»a - Ä‘iá»u mà má»›i chỉ vài tháng trÆ°á»›c Ä‘ây há» không có được.
Cơ hội mở ra
Trong những năm gần Ä‘ây, khi giá dầu liên tục tăng và vượt ngưỡng 100 USD/thùng, các quốc gia có trữ lượng dầu lá»a khổng lồ nhÆ° Venezuela, Libya và Nga Ä‘ã tăng cÆ°á»ng kiểm soát chặt chẽ nguồn tài nguyên này của mình. Nguồn tiá»n thu vá» từ dầu lá»a được các nÆ°á»›c trên chi dùng chủ yếu cho mục Ä‘ích chính trị và xã há»™i, thay vì đầu tÆ° lại cho ngành công nghiệp khai thác dầu.
“Khi giá dầu là 100 USD/thùng, các công ty dầu khí quốc doanh chẳng cần tá»›i các hãng dầu lá»a lá»›n vì há» Ä‘ã có rất nhiá»u tiá»n”, chuyên gia năng lượng Amy Jaffe của Viện Chính sách công James A. Baker thuá»™c Äại há»c Rice của Mỹ nháºn xét.
Tuy nhiên, khi giá dầu giảm vá» ngưỡng 50 USD/thùng, các quốc gia này gặp khó khăn lá»›n trong việc tìm kiếm vốn cho má»™t số dá»± án dầu khí. Việc khai thác dầu vá»›i mức giá hiện nay ở nhiá»u má» dầu trên thế giá»›i Ä‘ã không còn Ä‘em lại hiệu quả kinh tế. Trong những trÆ°á»ng hợp khác, cÆ¡ sở hạ tầng hạn chế khiến công việc khai thác dầu trở nên khó khăn và tốn kém hÆ¡n, hoặc tháºm chí là Ä‘iá»u không thể, đối vá»›i các công ty dầu khí nhà nÆ°á»›c.
Phản ứng của các quốc gia khác nhau trÆ°á»›c việc giá dầu gần Ä‘ây có lúc giảm xuống mức thấp nhất trong 5 năm qua là khác nhau.
“Anh cả” của Tổ chức Các nÆ°á»›c xuất khẩu dầu lá»a (OPEC), Saudi Arabia, cho biết sẽ không cắt giảm ngân sách cho hãng dầu lá»a quốc doanh Aramco của nÆ°á»›c này.
Tuy nhiên, tại các nÆ°á»›c khác, sản lượng dầu lá»a sụt giảm Ä‘ang khiến nguồn thu từ ngành này co lại, khiến ngân sách quốc gia thêm phần eo hẹp. Ở Venezuela, các nhà thầu Ä‘ang tiến hành Ä‘óng cá»a nhiá»u giàn khoan do Chính phủ nÆ°á»›c này không còn tiếp tục trả tiá»n cho há».
Các chuyên gia cho rằng, trong bối cảnh này, các công ty dầu lá»a phÆ°Æ¡ng Tây - vốn Ä‘ã tích trữ nguồn tiá»n mặt ở thá»i kỳ thu lợi nhuáºn dồi dào - có thể dịch chuyển hoạt Ä‘á»™ng tá»›i bất kỳ địa chỉ nào trên thế giá»›i. Vá»›i nguồn vốn của mình, các “đại gia” này có thể thá»a thuáºn bằng những Ä‘iá»u khoản hết sức hấp dẫn vá»›i các công ty dầu khí quốc doanh của các nÆ°á»›c nhiá»u dầu.
“Khi kinh tế và giá cả cùng lao dốc, bức tranh ngành dầu khí Ä‘ã hoàn toàn khác”, chuyên gia Jaffe nói tiếp. Hiện các hãng dầu lá»a nổi tiếng nhÆ° Chevron của Mỹ, Royal Dutch Shell của Hà Lan và má»™t số hãng khác cho biết há» Ä‘ang hy vá»ng ở quyá»n tiếp cáºn rá»™ng mở hÆ¡n đối vá»›i nguồn dầu ở những quốc gia nÆ¡i ngành công nghiệp dầu khí được quốc hữu hóa.
“Suy thoái kinh tế và tình trạng giá dầu thấp càng kéo dài, chính phủ các nÆ°á»›c nhiá»u dầu lá»a càng cần tá»›i các hãng dầu khí quốc tế”, ông Dan Yergin, Chủ tịch Há»™i Nghiên cứu năng lượng Cambridge, đồng thá»i là má»™t nhà tÆ° vấn thị trÆ°á»ng năng lượng, nháºn xét.
CÆ¡ há»™i má»›i này cho các công ty dầu lá»a lá»›n của phÆ°Æ¡ng Tây xuất hiện ngay trong giai Ä‘oạn mà nÆ°á»›c Mỹ Ä‘ang ná»— lá»±c giảm bá»›t sá»± phụ thuá»™c vào dầu lá»a. Cách Ä‘ây ít ngày, Tổng thống Mỹ Barack Obama Ä‘ã tuyên bố, nÆ°á»›c này phải giải phóng mình “khá»i sá»± phụ thuá»™c nguy hiểm vào nguồn dầu lá»a từ nÆ°á»›c ngoài”.
Tuy nhiên, CÆ¡ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) và các tổ chức dá»± báo khác Ä‘ã nháºn định, xăng dầu sẽ vẫn là nguồn năng lượng chủ chốt của thế giá»›i trong nhiá»u tháºp ká»· tá»›i. Trong khi Ä‘ó, các công ty dầu khí quốc doanh Ä‘ang là đối tượng kiểm soát khoảng 3/4 trữ lượng dầu lá»a Ä‘ã biết của thế giá»›i.
Bởi thế, đối vá»›i các hãng dầu lá»a phÆ°Æ¡ng Tây, việc đạt được những thá»a thuáºn khai thác dầu má»›i lúc này là Ä‘iá»u rất có ý nghÄ©a.
Thá»±c ra, trÆ°á»›c Ä‘ây, các hãng dầu lá»a lá»›n Ä‘ã có hoạt Ä‘á»™ng tại má»™t số quốc gia có ngành công nghiệp dầu khí là má»™t ngành quốc doanh, nhÆ°ng các Ä‘iá»u khoản hợp đồng là rất ngặt nghèo và Ä‘em lại lợi ích lá»›n hÆ¡n cho các quốc gia sở hữu tài nguyên.
Theo chuyên gia Yergin, trong môi trÆ°á»ng hiện nay, các công ty nhÆ° Exxon và Shell sẽ tìm kiếm được những hợp đồng lâu dài hÆ¡n, hấp dẫn hÆ¡n, và có các Ä‘iá»u khoản không thay đổi. Äặc biệt, các công ty này cÅ©ng sẽ tìm kiếm những thá»a thuáºn có giá tiá»n thuê má» và thuế suất thấp hÆ¡n, cÅ©ng nhÆ° tá»· lệ chia phần sản lượng cao hÆ¡n cho há».
“Chúng tôi luôn tìm kiếm những nÆ°á»›c có nguồn tài nguyên lá»›n và những công ty dầu khí quốc doanh Ä‘ang ở trong tình trạng mà chúng tôi có thể Ä‘em tá»›i giá trị cao hÆ¡n”, Chủ tịch kiêm Giám đốc Äiá»u hành (CEO) của hãng Exxon Mobil, ông Rex Tillerson, phát biểu.
Sá»± tháºn trá»ng cần thiết
Bất chấp quan Ä‘iểm Ä‘á»™c láºp năng lượng của chính quyá»n Obama, cÅ©ng nhÆ° khả năng vấp phải khó khăn khi làm ăn tại má»™t số quốc gia có nhà lãnh đạo mang quan Ä‘iểm chống phÆ°Æ¡ng Tây nhÆ° Venezuela, việc các công ty dầu lá»a tăng cÆ°á»ng hợp tác vá»›i các nÆ°á»›c sở hữu nhiá»u dầu có thể giúp ngăn chặn những đợt leo thang Ä‘á»™t biến của giá dầu nhÆ° xảy ra ở mùa hè năm 2008.
IEA cho biết, trong vòng 2 tháºp ká»· tá»›i Ä‘ây, thế giá»›i sẽ cần tá»›i hÆ¡n 1.000 tá»· USD tiá»n đầu tÆ° vào ngành dầu lá»a để mở rá»™ng nguồn cung và tránh má»™t cuá»™c khủng hoảng năng lượng có khả năng kéo lùi tăng trưởng toàn cầu. CÅ©ng theo cÆ¡ quan này, các hãng dầu lá»a quốc doanh được dá»± báo sẽ chiếm khoảng 80% trong phần sản lượng dầu và khí tá»± nhiên tăng thêm trong thá»i gian từ nay tá»›i năm 2030.
Khả năng các công ty dầu lá»a phÆ°Æ¡ng Tây ký được thá»a thuáºn thăm dò và khai thác má»›i vá»›i các nÆ°á»›c giàu tài nguyên dầu lá»a xuất hiện trong bối cảnh các táºp Ä‘oàn này gặp nhiá»u khó khăn hÆ¡n trong việc tìm kiếm những má» dầu má»›i và tăng sản lượng, má»™t phần do quyá»n tiếp cáºn các má» dầu bị hạn chế. Trên thá»±c tế, sản lượng của các hãng dầu lá»›n của Mỹ Ä‘ã giảm mạnh trong mấy năm gần Ä‘ây. Thêm vào Ä‘ó, ít có khả năng chính quyá»n Obama sẽ cho phép khai thác mở cá»a thêm các má» dầu má»›i của nÆ°á»›c này trong thá»i gian trÆ°á»›c mắt.
“Thá»±c tế này đặt ra câu há»i: liệu các táºp Ä‘oàn dầu khí có thể sản xuất thêm dầu ở Mỹ?”, kinh tế gia trưởng John Felmy thuá»™c Viện Dầu lá»a Hoa Kỳ nháºn xét. “Chắc chắn, các công ty dầu khí của Mỹ muốn đẩy mạnh khai thác trong nÆ°á»›c, nhÆ°ng Ä‘iá»u này há» không thể tá»± quyết định”, ông Felmy nói thêm.
CÆ¡ há»™i xuất hiện lúc này có thể giúp các hãng dầu lá»a trên chặn lại sá»± sụt giảm sản lượng khai thác của há», nhÆ°ng bên cạnh Ä‘ó, không phải không có những rủi ro.
Má»›i chỉ cách Ä‘ây 2 năm, khi tình hình ở các má» dầu ở Venezuela trở nên căng thẳng do chiến lược quốc hữu hóa của nÆ°á»›c này, các hãng Exxon Mobil và ConocoPhillips của Mỹ Ä‘ã buá»™c phải “bá» của chạy lấy ngÆ°á»i”, bá» lại sau lÆ°ng hàng tá»· USD tài sản. Äầu năm nay, nhà lãnh đạo Moammar Gadhafi của Lybia lại má»™t lần nữa Ä‘e dá»a quốc hữu hóa ngành công nghiệp dầu khí của quốc gia châu Phi này..
Bởi váºy, có lẽ chẳng công ty dầu lá»a nào sẽ ký thá»a thuáºn vá»›i các quốc gia nhiá»u dầu nếu không nháºn được sá»± đảm bảo ít nhiá»u vá» sá»± ổn định. Năm ngoái, giám đốc của liên doanh giữa má»™t công ty dầu khí của Nga và hãng BP của Anh Ä‘ã bị buá»™c phải rá»i Nga do chính quyá»n ở Ä‘ây không gia hạn cho thị thá»±c của vị giám đốc này.
Ngoài ra, hai hãng Exxon Mobil và ConocoPhillips của Mỹ vẫn Ä‘ang ở trong má»™t vụ tranh chấp quốc tế Ä‘ã kéo dài 2 năm kể từ khi Tổng thống Venezuela Hugo Chavez quốc hữu hóa các má» dầu ở vùng Orinoco. ConocoPhillips Ä‘ã mất 4,5 tá»· USD tài sản ở Venezuela vì vụ này.
Má»™t số hãng khác gồm Chevron vẫn ở lại Venezuela, nhÆ°ng chỉ được Chính phủ nÆ°á»›c này coi là đối tác thiểu số.
Tuy nhiên, hiện Chính phủ Venezuela lại Ä‘ang thu hút đầu tÆ° nÆ°á»›c ngoài trong lÄ©nh vá»±c khai thác dầu. Iraq cÅ©ng áp dụng chính sách tÆ°Æ¡ng tá»± nhằm phục hồi lại ngành công nghiệp dầu lá»a ở Ä‘ây. Các Ä‘iá»u khoản hợp đồng mà Iraq Ä‘Æ°a ra cho các hãng dầu khí rất hấp dẫn, nhÆ°ng yêu cầu các công ty dầu lá»a phải bắt đầu khai thác ngay.
Các chuyên gia cho rằng, Brazil cÅ©ng nằm trong số những nÆ°á»›c sẽ phải cần tá»›i đầu tÆ° nÆ°á»›c ngoài cho ngành dầu khí trong thá»i gian tá»›i.
Mặc dù váºy, giá»›i quan sát cho rằng, trong quá trình Ä‘àm phán hợp đồng vá»›i các quốc gia này trong thá»i gian tá»›i, có lẽ các hãng dầu lá»a phÆ°Æ¡ng Tây sẽ đặc biệt tháºn trá»ng trong các Ä‘iá»u khoản vá» tranh chấp và kiện tụng.
(ATPVietnam)
