Theo Bá»™ Tài chính, từ năm 2009, Chính phủ thá»±c hiện Ä‘iều hành giá mặt hàng xăng, dầu theo nguyên tắc thị trường, Nhà nÆ°á»›c không còn bù lá»—, há»— trợ đối vá»›i kinh doanh các mặt hàng xăng, dầu nhÆ° trÆ°á»›c Ä‘ây.

DN xăng dầu được hậu thuẫn tối đa

Thá»±c tế, do nhiều nguyên nhân cho đến nay giá xăng, dầu của Việt Nam vẫn chÆ°a hoàn toàn mang tính thị trường. Về cÆ¡ bản, giá xăng, dầu được phân quyền quản lý giữa các Ä‘Æ¡n vị chủ quản và má»™t số đầu mối nhập khẩu xăng, dầu truyền thống Ä‘á»™c quyền. Thậm chí Ä‘ã có lúc có sá»± vận dụng ngược trình tá»± quy luật thị trường, tức chủ trÆ°Æ¡ng cho phép các DN Ä‘á»™c quyền được định giá xăng, dầu theo giá thị trường thế giá»›i mà không phải cạnh tranh thị trường. Trong khi Ä‘ó, lẽ ra cần phải cho cạnh tranh thị trường đầy đủ và lành mạnh trÆ°á»›c khi tá»± do hóa giá cả thị trường để tránh biến Ä‘á»™c quyền Nhà nÆ°á»›c thành Ä‘á»™c quyền DN.

Theo Nghị định 84 năm 2009, DN có quyền tăng giá xăng, dầu cứ 10 ngày/lần nếu tăng dÆ°á»›i 7% và báo cáo sau; tăng từ 7% đến 12 % thì DN được quyền tăng giá bán lẻ 7%, cá»™ng thêm 60% của mức tăng từ 7% đến 12%. Vá»›i khoản lá»— 40% còn lại, DN được quyền sá»­ dụng quỹ bình ổn giá để bù đắp theo hÆ°á»›ng dẫn của Bá»™ Tài chính (chỉ được dùng quỹ bình ổn khi mức tăng giá trên 7%). Và trường hợp giá thế giá»›i tăng trên 12% thì giá xăng, dầu trong nÆ°á»›c hoàn toàn do Nhà nÆ°á»›c quyết định.

Gần Ä‘ây có sá»± thỏa hiệp giữa các cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c vá»›i các DN Ä‘á»™c quyền xăng, dầu khi khẳng định cÆ¡ chế má»›i về quản lý giá xăng, dầu. Theo Ä‘ó, chấp nhận mức giá hiện tại sau cú sốc tăng giá tháng 3 nhÆ° giá nền, giá gốc để so sánh và cho phép DN chủ Ä‘á»™ng tăng, giảm giá xăng, dầu theo sát Ä‘á»™ng thái giá thị trường thế giá»›i khi mức Ä‘iều chỉnh không quá 5% giá gốc Ä‘ó. Nếu vượt mức trên thì làm phÆ°Æ¡ng án trình cÆ¡ quan chức năng nhà nÆ°á»›c xem xét, phê duyệt… Đồng thời, có sá»± giãn cách Ä‘iều chỉnh không ngắn hÆ¡n ba tháng/lần thay vì 10 ngày/lần nhÆ° quy định trong Nghị định 84.

Đến nay, người tiêu dùng vẫn phải trả 21.300 đồng cho má»—i lít xăng A92 bán lẻ. Ảnh: HTD

Công khai nhÆ°ng chÆ°a thật rõ

Tuy nhiên, bất cập là ở chá»— DN dá»… dàng xé nhỏ mức tăng giá dÆ°á»›i 5% nhÆ° kiểu quản lý giá sữa mà người ta Ä‘ã chứng kiến trên thá»±c tế những năm qua. HÆ¡n nữa, chÆ°a có cÆ¡ chế giám sát và chế tài buá»™c DN hạ giá khi giá thế giá»›i giảm nhanh và sâu. Ngoài ra, Ä‘iều khiến dÆ° luận vẫn ấm ức và chÆ°a thỏa mãn là chÆ°a có kiểm toán giá xăng dầu, thậm chí chÆ°a có cả việc minh bạch và công khai hóa các chỉ số thành phần giá xăng dầu (dù cần hoan nghênh việc Petrolimex gần Ä‘ây Ä‘ã Ä‘Æ°a cách tính giá xăng dầu lên trang thông tin Ä‘iện tá»­ và Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng từ ngày 1-3 Ä‘ã Ä‘Æ°a lên tờ tinThị trường hằng ngày cách tính toán về giá cÆ¡ sở).

Ngày 12-8, thông tin báo chí về tình hình thị trường xăng, dầu thế giá»›i và công tác Ä‘iều hành giá xăng, dầu trong nÆ°á»›c hiện nay má»™t lần nữa dÆ° luận lại thất vọng và thiếu tâm phục, khẩu phục trÆ°á»›c những thông tin chÆ°a thể giảm giá xăng, dầu. Thông tin Ä‘Æ°a ra là má»™t chiều, thiếu đầy đủ, thiếu tranh luận và nhất là chÆ°a thật rõ về cái gọi là giá cÆ¡ sở Ä‘ang cao hÆ¡n giá bán ra.

Người tiêu dùng tá»± hỏi sao phải phân chia quá nhiều khoản cấu thành giá cÆ¡ sở thay vì chỉ có ba khoản thôi? Đó là:

1. Giá mua và nhập khẩu về đến cảng Việt Nam trên cÆ¡ sở đấu giá minh bạch trên thị trường thế giá»›i để có giá rẻ nhất;

2. Chi phí lÆ°u thông tối thiểu và lợi nhuận tối thiểu của DN kinh doanh xăng, dầu;

3. Khoản nghÄ©a vụ tài chính cho ngân sách nhà nÆ°á»›c, gồm thuế, phí và các nghÄ©a vụ tài chính khác.

Khi Ä‘ó, giá cÆ¡ sở chỉ là tổng của hai khoản 1 và 2 nêu trên. Đồng thời, tùy theo giá xăng dầu trên thế giá»›i thay đổi và yêu cầu quản lý mà Nhà nÆ°á»›c quy định mức nghÄ©a vụ ngân sách nhà nÆ°á»›c thu từ giá xăng, dầu này có Ä‘iều chỉnh lên, xuống và DN được phép chủ Ä‘á»™ng Ä‘iều chỉnh giá xăng, dầu lên xuống theo Ä‘á»™ng thái và bám sát mức tăng, giảm thị trường trong khoảng thời gian hợp lý. NhÆ° vậy, giá xăng, dầu sẽ minh bạch hÆ¡n và đặc biệt Nhà nÆ°á»›c có thể Ä‘iều chỉnh mức nghÄ©a vụ ngân sách nhà nÆ°á»›c để có giá xăng mềm dẻo, linh hoạt cho việc bảo đảm ổn định thị trường và kiềm chế lạm phát. Đặc biệt cần chấm dứt hoạt Ä‘á»™ng của quỹ bình ổn giá xăng dầu do tính chất thiếu rõ ràng và kém hiệu quả của nó trong hoạt Ä‘á»™ng thá»±c tế.

DÆ° luận không sợ giá cao, chỉ sợ không công bằng và minh bạch trong giá xăng, dầu mà thôi!