“Năm 2012 là năm kiểm soát chất lượng xăng dầu” nhÆ° tuyên bố của Thứ trưởng Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng Hồ Thị Kim Thoa vá»›i các doanh nghiệp đầu mối, theo hÆ°á»›ng siết chặt hệ thống đại lý. Các doanh nghiệp đầu mối tỏ rõ cÅ©ng muốn nhÆ° vậy. NhÆ°ng chỉ riêng đại lý, liệu có thao túng được thị trường?

Các doanh nghiệp đầu mối lá»›n lại tiếp tục quy trách nhiệm cho đại lý và cho rằng nguyên nhân khiến chất lượng xăng dầu kém, gây nhiều hoài nghi trong dÆ° luận thời gian qua chính là do các đại lý cố tình làm bậy để tăng lợi nhuận. NhÆ°ng nếu chiếu theo Nghị định 84 thì trách nhiệm về kinh doanh xăng dầu, thuá»™c về “đầu mối và tổng đại lý”, họ phải kiểm tra, giám sát đồng thời chịu trách nhiệm liên Ä‘á»›i nếu đại lý trong hệ thống có hành vi vi phạm. Chính Thứ trưởng Hồ Thị Kim Thoa cÅ©ng nhắc lại: “Trách nhiệm từ khâu nhập khẩu đến tay người tiêu dùng thuá»™c về các đầu mối”.

Tìm hiểu cÆ¡ chế vận hành của thị trường xăng dầu ná»™i địa, sẽ không khó để nhận ra tình trạng đại lý thiếu chấp hành các quy định chung xuất phát từ sá»±  nhập nhèm của đầu mối. Trong đợt kiểm tra giá xăng dầu tại má»™t số đầu mối hồi cuối năm 2011, Bá»™ Tài chính Ä‘ã chỉ ra, chính các doanh nghiệp đầu mối Ä‘ã bắt tay vá»›i các đại lý làm sai lệch, thiếu minh bạch hồ sÆ¡ sổ sách bán hàng. Để cạnh tranh, việc chi thù lao đại lý tại má»™t số thời Ä‘iểm Ä‘ã vượt cao hÆ¡n định mức chi phí kinh doanh để tính giá cÆ¡ sở. NhÆ° ở Petrolimex, thù lao đại lý từ 1-1 đến 26-8-2011 là 583 tỉ đồng (số tròn) và khoản này được giảm trừ vào giá bán trên hóa Ä‘Æ¡n nên không được thể hiện trên hóa Ä‘Æ¡n, sổ sách kế toán, trong số Ä‘ó có 516 tỉ là chênh lệch giữa chi phí bán hàng thá»±c tế phát sinh vá»›i chi phí kinh doanh theo định mức.

Ở PV Oil, các khoản thù lao đại lý không được hạch toán vào chi phí bán hàng mà Ä‘Æ¡n vị tiến hành đối chiếu và bù trừ số tiền thù lao đại lý được hưởng trÆ°á»›c khi viết hóa Ä‘Æ¡n.

Tất nhiên các Ä‘oàn kiểm tra đều kết luận rằng việc doanh nghiệp đầu mối vá»›i đại lý bắt tay nhau hợp thức hóa sổ sách giấy tờ đều không ảnh hưởng đến quyền lợi người tiêu dùng nhÆ°ng ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách (thuế). Mặt khác, người ta có thể hiểu sá»± bắt tay giữa Ä‘ôi bên trong trường hợp này là đất sống cho những nhập nhèm về kiểm soát chất lượng xăng dầu cÅ©ng nhÆ° số lượng xăng dầu từ đầu mối đến đại lý nhÆ° hiện nay.

Và không chỉ có các doanh nghiệp đầu mối, tổng đại lý phải chịu trách nhiệm trá»±c tiếp về những bất cập trong phân phối xăng dầu. Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng - nÆ¡i quản hệ thống này - cÅ©ng gián tiếp gây ra những lá»™n xá»™n, nhÆ° cách phân tích của Ä‘oàn kiểm tra Bá»™ Tài chính hồi cuối năm 2011. Theo Ä‘ó, việc Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng bãi bỏ quy định về mức thù lao đại lý, giao cho các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu thỏa thuận vá»›i đại lý (hoặc tổng đại lý) về mức thù lao bán hàng (Quyết định số 32/2008/QĐ-BCT) và ban hành Thông tÆ° 36 (2009) về quy chế đại lý kinh doanh xăng dầu, Ä‘ã tạo nên sá»± cạnh tranh giữa các doanh nghiệp và đại lý trên cùng má»™t địa bàn, đẩy mức thù lao đại lý lên cao, gây khó khăn cho chính bản thân các doanh nghiệp đầu mối, tạo ra sá»± phức tạp, lá»™n xá»™n của thị trường bán lẻ xăng dầu, đồng thời không có má»™t thÆ°á»›c Ä‘o chuẩn má»±c để các cÆ¡ quan nhà nÆ°á»›c thá»±c hiện quản lý giám sát.

Trong khi Ä‘ó, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng lại nhiều lần đổ lá»—i cho Bá»™ Tài chính Ä‘ã chậm sá»­a đổi các quy định về chi phí định mức dù không còn phù hợp vá»›i thị trường. Tuy nhiên, là cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c, hÆ¡n ai hết, bá»™ quản lý hệ thống phân phối xăng dầu này phải hiểu rằng, Ä‘ích cuối cùng vẫn là phải tuân theo các văn bản pháp quy. Lập lờ các quy định pháp luật hiện hành, dù có thể không còn phù hợp, để mở ra nhiều “ngõ ngách” cho hệ thống phân phối thì việc mất kiểm soát là Ä‘iều tất yếu phải xảy ra.

Nguồn tin: TBKTSG