Xuất khẩu dầu mỏ của người Kurd vẫn chưa được nối lại thông qua đường ống Thổ Nhĩ Kỳ, 75 ngày sau khi bị đình chỉ theo phán quyết của tòa trọng tài ICC đưa ra vào ngày 23 tháng 3 năm 2023, chỉ hai ngày sau ngày lễ Tết của người Kurd được gọi là Nawroz. Mặc dù thực tế là cả hai chính quyền ở Erbil và Baghdad có thể đạt được thỏa thuận trong vòng 10 ngày kể từ khi có quyết định của tòa án, nhưng quá trình phức tạp để khởi động lại hoạt động xuất khẩu dầu mỏ của người Kurd vẫn chưa kết thúc trên cơ sở ba bên giữa chính phủ của Khu vực người Kurd ở Iraq, chính quyền liên bang Iraq và Thổ Nhĩ Kỳ.
Không giống như hầu hết các ước tính về thỏa thuận Erbil-Baghdad, ở Erbil và trong số những người ủng hộ thỏa thuận trên toàn thế giới, đặc biệt là ở Washington DC, thỏa thuận không thể đóng vai trò như mong đợi trong việc đưa hai chính phủ đến gần hơn tới việc giải quyết những bất đồng lâu năm của hai bên. Sự chậm trễ kéo dài trong việc khởi động lại hoạt động xuất khẩu dầu của người Kurd, tiếp theo là lập trường bất ngờ của các quan chức liên bang đối với dầu của người Kurd và cuối cùng là những sửa đổi đơn phương của một số nghị sĩ của các đảng phái Iraq trong dự thảo ngân sách liên bang đã được thống nhất trước đó, cho thấy một con đường đầy chông gai trong việc thực hiện thỏa thuận dầu mỏ giữa hai chính phủ.
Thỏa thuận dầu mỏ giữa Erbil và Baghdad
Quyết định của Tòa án Trọng tài ICC về việc xuất khẩu dầu của người Kurd thông qua đường ống của Thổ Nhĩ Kỳ vào ngày 23 tháng 3 năm 2023, mặc dù nhấn mạnh việc giao dầu của người Kurd cho các tàu của người mua ở Ceyhan là vi phạm thỏa thuận Iraq-Thổ Nhĩ Kỳ năm 1973 và bản sửa đổi năm 2010, đã dẫn đến xuất khẩu dầu bị tạm dừng nhanh chóng, chỉ hai ngày sau ngày ra phán quyết.
Những xích mích xung quanh dầu mỏ của người Kurdistan, đã leo thang bao gồm việc cắt giảm phân bổ từ ngân sách liên bang, lần đầu tiên nảy sinh vào năm 2007 với việc quốc hội nước này thông qua luật dầu mỏ và khí đốt của người Kurd. Tiếp theo đó là việc thành lập Bộ Tài nguyên thiên nhiên để giám sát các chính sách dầu khí của khu vực. Tuy nhiên, căng thẳng gia tăng khi đường ống dẫn dầu của Kurdistan được liên kết với một đường ống của Thổ Nhĩ Kỳ, cho phép tiếp cận thị trường quốc tế.
Sau kế hoạch đầy tham vọng của Kurdistan nhằm đáp ứng nhu cầu thị trường châu Âu bằng trữ lượng khí đốt tự nhiên vào đầu năm 2022, phán quyết của tòa án tối cao liên bang vào ngày 15 tháng 2 năm 2022, cho rằng dầu khí của Kurdistan là vi hiến, và sau đó Bộ dầu mỏ Iraq thúc đẩy các công ty nước ngoài rời khỏi các dự án dầu khí trong khu vực của người Kurd, khiến dầu khí của người Kurd trở nên rủi ro đối với hầu hết các nhà cung cấp dịch vụ quốc tế, tuy nhiên, phán quyết của Tòa án Trọng tài ICC đã tạm dừng phần lớn hoạt động sản xuất dầu của khu vực, điều này cuối cùng đã khuyến khích cả hai chính phủ nối lại thông qua một thỏa thuận được ký vào ngày 4 tháng 4 năm 2023, nhưng những diễn biến gần đây trong bối cảnh chính trị Iraq đã đặt ra sự hoài nghi lớn về tương lai của thỏa thuận.
Hy vọng về giao dịch dầu mỏ
Hầu hết các bên của Iraq và người Kurd trong nước và bạn bè nước ngoài trên thế giới, trong đó có Hoa Kỳ, đều hoan nghênh và ủng hộ thỏa thuận Erbil-Baghdad về xuất khẩu dầu của người Kurd như là bước quan trọng đầu tiên để giải quyết mọi tranh chấp lâu dài giữa hai chính phủ về đất đai, chia sẻ ngân sách liên bang, dầu khí, và kiểm soát biên giới. Những bất đồng lâu năm giữa chính phủ liên bang và Chính quyền khu vực Kurdistan (KRG) đã được giải quyết thông qua việc chấp thuận các luật được cả hai bên thống nhất để quản lý hydrocarbon liên bang và ngân sách liên bang năm 2023, ngân sách liên bang này sẽ đóng vai trò là khuôn khổ cho các năm tài chính 2023 đến hết 2025.
Thật vậy, thỏa thuận đã được chứng minh là hỗ trợ cho kế hoạch liên bang của Iraq nhằm cải thiện an ninh năng lượng của nhà nước, bao gồm việc hợp tác với các nước láng giềng để cải thiện khả năng cung cấp điện, thu hút một số công ty năng lượng lớn tham gia vào các dự án sản xuất điện và khí đốt tự nhiên của Iraq, nơi một số nhà đầu tư người Kurd giàu có đóng vai trò chính trong việc hỗ trợ các dự án của chính phủ liên bang trong việc cải tạo và mở rộng các nhà máy điện và nhà máy lọc dầu ở các tỉnh miền trung và miền nam.
Khó khăn bắt đầu do đàm phán ngân sách liên bang
Những sửa đổi bị Quốc hội Iraq đơn phương phản đối ngoài cấu trúc ngân sách liên bang đã được thống nhất sẽ dẫn đến tỷ lệ KRG trong ngân sách liên bang thấp hơn và làm tăng thêm nghi ngờ về khả năng đưa ra luật hydrocarbon liên bang đôi bên cùng có lợi, điều mà trước đây đã được giả định có thể đảm bảo các quyền của người Kurd theo Hiến pháp Iraq, và nghiêm trọng nhất là khả năng của liên bang Iraq đáp ứng các thỏa thuận của họ với KRG trước sự chứng kiến của Tòa án Tối cao Liên bang Iraq, những quyết định hầu như đi ngược lại với sự hiểu biết của người Kurd về Hiến pháp.
Năng lực sản xuất dầu khí của KRG, cũng như năng lực hành chính, là mục tiêu chính của các sửa đổi ngân sách liên bang. Mặc dù thực tế là phần lớn các khu vực này đã nằm dưới sự kiểm soát của KRG kể từ năm 1991 - khoảng 12 năm trước khi thành lập chính phủ Iraq mới sau cuộc xâm lược Iraq do Hoa Kỳ lãnh đạo vào năm 2003 - quyền tiếp cận của KRG sẽ bị loại bỏ đối với các mỏ dầu đã được khai thác trong các khu vực hành chính của họ nằm ở tỉnh Ninawa và Kirkuk. Ngoài ra, ngân sách liên bang yêu cầu KRG cung cấp ít nhất 400.000 thùng dầu mỗi ngày để nhận được toàn bộ phần ngân sách, vượt xa khả năng sản xuất dầu thực tế của khu vực, đặc biệt là khi hầu hết các mỏ dầu trong khu vực lãnh thổ của KRG đã ngừng hoạt động hơn hai tháng.
Một thay đổi khác dường như đã được thực hiện có tính đến việc bán dầu quốc tế; với tuyên bố rằng nếu dầu của Kurdistan mất khả năng tiếp cận cảng Ceyhan của Thổ Nhĩ Kỳ, thì thay vào đó, họ phải giao dầu của mình cho chính phủ liên bang để tinh chế ở trong nước. Điều này, trong số những sửa đổi khác, sẽ làm giảm quyền lợi của chính phủ liên bang Iraq trong việc giải quyết các vấn đề tiền phạt tài chính đối với quyết định trọng tài của ICC với chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ, số tiền lên tới khoảng 1,47 tỷ đô la và vẫn là rào cản chính đối với việc khôi phục dòng chảy của dầu ở phía Thổ Nhĩ Kỳ, cũng như nêu lên những khó khăn trong việc xử lý số tiền này trong nội bộ ở Iraq do thiếu công suất lọc dầu ở KRG và các tỉnh lân cận của Iraq, cũng như giải quyết các vấn đề hợp đồng với những người mua dầu quốc tế của Kurdistan, những người hầu hết đã trả trước.
Tuy nhiên, thay đổi quan trọng nhất hiện nay là nó đã loại bỏ chi phí phải trả cho sản xuất dầu của Kurdistan bằng với tỷ lệ sản xuất của liên bang Iraq, mặc dù thực tế là sản lượng dầu ở Kurdistan nằm trong Thỏa thuận chia sẻ sản lượng (PSA), vốn yêu cầu các hãng khai thác dầu tài trợ sản xuất theo loại hợp đồng của Iraq trong Thỏa thuận mua kỹ thuật (TPA) sử dụng quỹ liên bang của Iraq. Các loại hợp đồng và quỹ khác nhau, cũng như bản chất của các mỏ dầu ở cả hai khu vực của Iraq, dẫn đến chênh lệch từ 10 đến 15 USD mỗi thùng ở phía sản xuất dầu của Kurdistan so với phía liên bang Iraq, và sẽ tự động khấu trừ vào số tiền ngân sách của khu vực bán tự trị để trả thêm chi phí cho các công ty khai thác dầu hoạt động trong khu vực. Thay đổi này sẽ không chỉ làm tăng các trở ngại tài chính cho KRG mà còn làm giảm ngân sách phát triển cho các dự án trong tương lai, dẫn đến khả năng sản xuất ít hơn trong những tháng và năm tới và giảm thu nhập của KRG từ ngân sách liên bang, trong đó tỷ lệ sản xuất của KRG được xác định là tối thiểu 400.000 thùng/ngày để nhận được toàn bộ phần của mình trong ngân sách liên bang.
Sự không chắc chắn về thỏa thuận dầu mỏ
Thật vậy, những khó khăn hiện tại mà Chính quyền khu vực Kurdistan (KRG) phải đối mặt liên quan đến ngân sách liên bang thậm chí còn rắc rối hơn khi đi kèm với những tuyên bố của chính quyền Iraq về dầu mỏ của người Kurd và những thay đổi thường xuyên của họ trong thời gian dự kiến nối lại quá trình xuất khẩu. Đặc biệt đáng chú ý là những bình luận gần đây của chính phủ liên bang Iraq trong một cuộc phỏng vấn với Rudaw TV của người Kurd, trong đó nhấn mạnh lợi ích tài chính của chính phủ Iraq do việc ngừng xuất khẩu dầu mỏ của Kurdistan.
Trên thực tế, những thách thức hiện tại của KRG đối với ngân sách liên bang có vẻ khó giải quyết hơn khi họ phải đối mặt với những lời lẽ của chính quyền Iraq về dầu của người Kurd và những thay đổi liên tục của họ trong thời gian yêu cầu nối lại thủ tục xuất khẩu, chỉ trích những nhận xét gần đây của liên bang Iraq về việc ngừng xuất khẩu dầu của người Kurd, được mô tả là có lợi cho chính phủ liên bang Iraq trong một cuộc phỏng vấn với Rudaw TV của người Kurd.
Tỷ lệ có thể thấp hơn của KRG trong ngân sách liên bang, do những sửa đổi gần đây trong luật ngân sách liên bang và những nghi ngờ về việc thông qua luật hydrocarbon đôi bên cùng có lợi trong quốc hội liên bang, đã làm dấy lên sự không chắc chắn về thỏa thuận Erbil-Baghdad và có thể khuyến khích KRG thông qua một mình. Thổ Nhĩ Kỳ có thể sẵn sàng hợp tác trực tiếp với KRG để có giá vận chuyển cao hơn và giảm giá nhiều hơn khi mua dầu so với hợp đồng với Iraq.
Do đó, gần như là sự thật khi tuyên bố rằng tương lai của thỏa thuận dầu mỏ Erbil-Baghdad là mơ hồ và đáng ngờ, vì các thỏa thuận khác trước đó đã phải đối mặt với sự tin tưởng tương tự, mà không được thực hiện ban đầu hoặc chấm dứt giữa chừng, trong suốt hai thập kỷ qua.
- Shahriar Sheikhlar là một nhà phân tích dầu khí tập trung vào ngành công nghiệp dầu khí của Kurdistan và Iraq. Ông tư vấn cho các phương tiện truyền thông địa phương và quốc tế cũng như các nhóm chuyên gia tư vấn về chính sách phát triển dầu khí, an ninh năng lượng và phân tích thị trường.
Nguồn tin: Shahriar Sheikhlar for Oilprice.com
© Bản tiếng Việt của xangdau.net
