Thông tin từ liên bá»™ Tài Chính – Công ThÆ°Æ¡ng cho hay từ 20h ngày 23/6, giá xăng, dầu há»a, madút... của Táºp Ä‘oàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) chính thức tăng. Giá sữa vừa giảm Ä‘ôi chút khiến dân mừng, thì nay xăng dầu tăng lên…bù lại.
Báo chí Ä‘ua nhau “giáºt tít” theo kiểu “xăng dầu bất ngá» tăng giá”. Chẳng biết có phải chữ “bất ngá»” Ä‘i vào tiá»m thức của giá»›i truyá»n thông hay không, nhÆ°ng vá»›i ngÆ°á»i dân thì xin thÆ°a “chúng tôi quen rồi”. Thế nên cÅ©ng chẳng màn click chuá»™t để Ä‘á»c thông tin, vì không Ä‘á»c cÅ©ng Ä‘oán được tám, chín phần câu chuyện.
Mức tăng lần này ắt cÅ©ng sẽ nhÆ° lần trÆ°á»›c, “má»—i thứ tăng vài trăm đồng”, và tăng theo “quy luáºt thị trÆ°á»ng” theo lá»i của lãnh đạo ngành giải thích. Y nhÆ° rằng, lần này Bá»™ Tài Chính lý giải “do thá»±c tiá»…n diá»…n biến giá dầu thành phẩm trên thị trÆ°á»ng thế giá»›i trong chu kỳ tăng giá ở xu hÆ°á»›ng tăng, doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu Ä‘ang lá»— khoảng 26-638 đồng/lít, kg. Trong Ä‘ó mặt hàng xăng RON 92 lá»— nhiá»u nhất 638 đồng/lít.”
NhÆ°ng xin há»i, “quy luáºt thị trÆ°á»ng” ở Ä‘âu khi ngành xăng dầu vẫn loay hoay vá»›i câu chuyện Ä‘á»™c quyá»n? Quy luáºt thị trÆ°á»ng ở Ä‘âu khi các “ông lá»›n” cứ hắt hÆ¡i, sổ mÅ©i là dân lãnh đủ?
Nhiá»u vị còn so sánh theo kiểu “giá xăng dầu Việt Nam vẫn thấp hÆ¡n nhiá»u nÆ°á»›c trong khu vá»±c”, nhÆ°ng xin thÆ°a hãy xem GDP bình quân đầu ngÆ°á»i của há» rồi hẳn so sánh; Hãy nhìn cÆ¡ chế tá»± do kinh doanh, Nhà nÆ°á»›c Ä‘iá»u phối của hỠđể mà cân nhắc trÆ°á»›c sau. Hãy nhá»› rằng ở các nÆ°á»›c, giá xăng dầu chủ yếu Ä‘ánh vào giá»›i có tiá»n. Dân thu nháºp thấp vẫn được há»— trợ trá»±c tiếp, chứ không phải thông qua nguồn quỹ bình ổn xăng dầu vốn chỉ biết “làm béo” các doanh nghiệp, còn dân thì phải váºt lá»™n vá»›i đủ thứ “giá Ä‘á»™c quyá»n” để nuôi má»™t vài nhóm lợi ích.
Trong kinh doanh phải có lá»i có lá»—. “Ngụ ngôn cá»a kính vỡ” cho thấy doanh nghiệp không biết tính thì lợi nhuáºn ắt vá» tay ngÆ°á»i khác. Ná»n kinh tế thị trÆ°á»ng có ba chủ thể chính: ngÆ°á»i bán (doanh nghiệp) – ngÆ°á»i mua (nhân dân) – nhà nÆ°á»›c (Ä‘iá»u phối). Nếu quan hệ ngÆ°á»i bán-ngÆ°á»i mua xuất hiện các yếu tố mang tính bất lợi cao cho bên nào, có nguy cÆ¡ tạo ra các hệ lụy xã há»™i (ngÆ°á»i bán Ä‘á»™c quyá»n bán, hoặc ngÆ°á»i mua Ä‘á»™c quyá»n mua) – Ä‘ó là thất bại của thị trÆ°á»ng. Khi Ä‘ó Nhà nÆ°á»›c má»›i can thiệp bằng Ä‘iá»u phối (chứ không phải Ä‘iá»u hành nhÆ° hiện nay).
Nói theo kiểu “doanh nghiệp Ä‘ang lá»—” thì cho tăng giá xăng dầu, khác nào lấy tiá»n dân Ä‘i nuôi doanh nghiệp – Ä‘ó không phải là vai trò của nhà nÆ°á»›c.
Má»›i Ä‘ây, má»™t nhân viên trong sở Ngoại vụ Thành phố Hồ Chí Minh có trao đổi riêng vá»›i tôi tại má»™t quán cà phê xung quanh chuyện bất cáºp ở nhiá»u cÆ¡ quannhà nÆ°á»›c. Anh bảo không phủ nháºn những ná»— lá»±c cải cách trong nhiá»u năm qua của Việt Nam để thay đổi diện mạo kinh tế - từ ná»n kinh tế táºp trung sang ná»n kinh tế thị trÆ°á»ng.
Tuy nhiên, anh nháºn định văn hóa mệnh lệnh hay cÆ¡ chế xin-cho vẫn còn ám ảnh quá nặng trong đầu nhiá»u nhà lãnh đạo. “CÆ¡ quan Nhà nÆ°á»›c hay doanh nghiệp Nhà nÆ°á»›c gì cÅ©ng váºy, có xin má»›i có cho. Những việc cấp trên chỉ định thì cấp dÆ°á»›i phải làm. Làm không được, thì cÅ©ng phải làm. Chứ…không ép”, vị này cÆ°á»i chua chát.
Khi nghe tôi há»i “các vị lãnh đạo có biết thế là sai không?” Anh bảo “biết chứ. Tháºm chí biết rõ hÆ¡n ai hết, nhÆ°ng để thay đổi thì không phải dá»…”. Chuyện tái cÆ¡ cấu, cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c là má»™t ví dụ rất Ä‘iển hình của sá»± giằng co giữa “kinh tế nhà nÆ°á»›c” và “kinh tế thị trÆ°á»ng”. Thá»±c tế các nhóm lợi ích vẫn còn, nên quá trình thanh lá»c diá»…n ra rất cháºm chạp nếu không muốn nói là ì ạch. Váºy nên chỉ còn cách phải dá»±a vào các cá nhân lãnh đạo “Ä‘á»™t phá”, xé rào nhÆ° chuyện “Ông Bí thÆ° - anh Sáu Dân buôn gạo” – cố Thủ tÆ°á»›ng Võ Văn Kiệt cải cách ngành kinh doanh lúa gạo sang cÆ¡ chế thị trÆ°á»ng thì má»›i mong đến ná»n kinh tế thị trÆ°á»ng thá»±c sá»± diá»…n ra được.
Mà muốn “xé rào” thì Ä‘òi há»i Lãnh đạo các cấp phải dám… hi sinh. Hi sinh các táºp Ä‘oàn quyá»n lá»±c mang lợi ích nhóm; hi sinh các chuyến Ä‘i chÆ¡i Ä‘ây Ä‘ó khi các doanh nghiệp đặt vấn Ä‘á»; hi sinh các khoảng phúc lợi “từ trên trá»i rÆ¡i xuống” từ các doanh nghiệp Ä‘á»™c quyá»n. Quan trá»ng nhất là hãy quên Ä‘i câu cá»a miệng “kinh tế Nhà nÆ°á»›c”. Bởi lẽ ná»n kinh tế không phải của nhà nÆ°á»›c, mà là của thị trÆ°á»ng, tại Ä‘ó ai nấy Ä‘á»u nháºn sá»± công bằng.
Còn không, dân vẫn sẽ phải chá». NhÆ°ng chá» gì thì chá», chứ chá» “xăng bất ngá» giảm giá”, chá» ngÆ°á»i nghèo được há»— trợ xăng dầu má»™t cách công bằng thì hãy còn xa lắm!
Nguồn tin: Baomotthegioi
