Có lúc lao vù vù lên tới 147 USD/thùng rồi lại “sụt giảm không phanh” xuống mức dưới 40USD/thùng, thị trường dầu mỏ thế giới trong năm 2008 thực sự giống như một chú ngựa bất kham, bất chấp mọi nỗ lực đã được thực hiện nhằm bình ổn giá cả mặt hàng quan trọng vốn được gọi bằng cái tên mỹ miều là “vàng đen” này.
 |
| Giá dầu tăng cao tạo thêm gánh nặng cho người tiêu dùng - Ảnh: AFP |
Nếu nhìn vào biểu đồ giá dầu trong năm qua và làm một phép so sánh nhỏ, người ta có thể dễ dàng nhận thấy sự tương đồng giữa đường biểu thị giá dầu với hai cạnh của một góc nhọn trong một hình tam giác. Trong nửa năm đầu tiên, biểu đồ giá đi lên dựng đứng và chạm mức đỉnh ngày 11-7 khi giá dầu đạt mức kỷ lục 147,27USD/thùng. Nhưng trong nửa cuối năm, giá dầu đã nhanh chóng sụt giảm ngoài mọi dự đoán, xuống dưới 40USD/thùng, tức là giảm tới hơn 70% so với lúc đỉnh.
Giá dầu dao động bất thường tất yếu gây ra những tác động không nhỏ đối với việc phân chia lại cơ cấu quyền lực trên bản đồ địa chính trị thế giới và xung quanh câu chuyện này có không ít những giọt nước mắt và cả nụ cười.
Khi giá dầu tăng mạnh, “vàng đen” đã mang lại sức mạnh to lớn cho các nước xuất khẩu dầu mỏ như Nga, Vê-nê-xu-ê-la, I-ran và A-rập Xê-út. Nhưng bên cạnh đó cũng gây ra một sức ép rất lớn đối với nền kinh tế thế giới, làm giảm sức mua của giới tiêu dùng, tăng lạm phát và khiến thâm hụt thương mại của các nước nhập khẩu dầu mỏ trở nên nghiêm trọng hơn. Các chuyên gia nhận định, giá dầu tăng góp phần làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng tài chính quốc tế trong nửa cuối năm khiến hàng nghìn công ty, kể cả những “đại gia” tài chính, rơi vào tình trạng phá sản. Hàng triệu lao động bỗng chốc bị mất việc làm.
Trong bối cảnh đó, giá dầu giảm quả là một tin tốt lành vì giúp làm dịu sức ép chi tiêu đối với các nền kinh tế và giới tiêu dùng, cho phép các ngân hàng trung ương cắt giảm lãi suất trong nỗ lực kích thích kinh tế mà không phải lo ngại về lạm phát. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là nếu giá dầu tiếp tục hạ, các nước vốn chủ yếu dựa vào nguồn thu từ dầu mỏ sẽ phải đối mặt với nhiều bất ổn.
Các chuyên gia kinh tế cho rằng, dầu mỏ-nguồn tài nguyên mang lại sự giàu có nhanh chóng cho một số nước-giờ đây đang đẩy chính những nước này vào tình trạng bấp bênh. Khi dầu thô vượt ngưỡng 80USD/thùng, các nước này đã ngẩng cao đầu sau hơn 15 năm phải chịu bán dầu với giá rẻ (từ 1985-2000). Nhưng khi giá dầu rớt xuống dưới 40USD/thùng, thậm chí còn có thể tiếp tục hạ vào năm 2009 nếu suy thái vẫn hoành hành trên thế giới, những tham vọng của các nước này cũng tiêu tan dần.
Đối với các đế chế vùng Vịnh, dân số ít và những khoản tiền dự trữ kếch xù khiến họ ít phải chịu nguy cơ bất ổn đe dọa. Nhưng với những nước mà nguồn thu ngân sách thời gian qua phụ thuộc phần lớn vào xuất khẩu dầu lửa như Nga, Vê-nê-xu-ê-la, I-ran, I-rắc, An-giê-ri, Ni-giê-ri-a và Ăng-gô-la, việc giá dầu “lao dốc” đang đẩy những nước này vào một cuộc chơi bấp bênh. Họ sẽ phải đối mặt với một thời kỳ nhạy cảm mà không ai có thể dự báo nếu khủng hoảng kinh tế thế giới còn tiếp tục kéo dài. Tổng thống Đmi-tơ-ri Mét-vê-đép từng nói, việc giữ giá dầu ở mức cao trở thành “một vấn đề sống còn” đối với sự phát triển của Nga, vì chỉ khi giá dầu giữ ở mức 75USD/thùng mới giúp Nga có đủ vốn tiếp tục thực hiện các chính sách hiện nay. Tổng thống I-ran Ma-mút A-ma-đi-nê-giát thừa nhận, nếu giá dầu xuống đến 30USD/thùng, quốc gia Hồi giáo sẽ “phải từ bỏ một phần lớn các dự án kinh tế”.
Cùng nằm trong “vùng mắt bão” và chịu ảnh hưởng của tình trạng “vàng đen” mất giá, Ni-giê-ri-a và I-rắc đã phải xem xét cắt giảm chi tiêu ngân sách năm 2009. Ngay cả ở Vê-nê-xu-ê-la, quốc gia có đến 30 tỷ USD dự trữ, chính phủ cũng phải tính toán lại các chương trình cải cách xã hội sao cho phù hợp hơn với thực tế sụt giảm doanh thu từ dầu khí.
Tuy nhiên, tình trạng giá dầu quá thấp cũng sẽ không thể kéo dài được lâu. Báo cáo Triển vọng Năng lượng thế giới 2008 chỉ rõ, “kỷ nguyên giá dầu rẻ” hiện nay sắp kết thúc vì nhu cầu dầu mỏ dài hạn vẫn mạnh. Theo các chuyên gia, giá dầu ở mức 75USD/thùng sẽ là hợp lý để bảo đảm nguồn thu cho nhà sản xuất và tài trợ những dự án ngốn nhiều vốn. Nhưng vì nhiều lý do, sự lên giá này rất có thể sẽ tiếp tục được đẩy lên cao hơn và đột ngột hơn khiến giá dầu có thể một lần nữa lên đến 150USD, thậm chí 200USD/thùng.
(Quân đội nhân dân)
