Tất cả đều báo hiệu má»™t khả năng máu lại đổ vì dầu mỏ.

Kể từ tháng 11-2012, má»™t cuá»™c khủng hoảng dầu mỏ, tiền tệ và lịch sá»­ vẫn Ä‘ang hình thành ở khu vá»±c Kurdistan bán tá»± trị phía Bắc Iraq. Nhìn về phía Đông từ những chiến hào của người Kurd trên đỉnh đồi đầy bụi bặm bên ngoài TP Kirkuk miền Bắc Iraq, người ta có thể nhìn thấy toàn bá»™ căn nguyên của cuá»™c ná»™i chiến: Má»™t mỏ dầu thô mà ở Ä‘ó người ta Ä‘ang Ä‘ào các giếng nÆ°á»›c và dọn sạch chá»— để khoan dầu. Nhìn xuống phía Nam, vào trong thung lÅ©ng bên dÆ°á»›i những vị trí của người Kurd, người ta có thể thấy hai Ä‘Æ¡n vị quân Ä‘á»™i của Iraq ở tÆ° thế sẵn sàng để đảm bảo rằng việc khoan dầu sẽ không bao giờ được bắt đầu. Khoảng 30.000 binh lính người Kurd phải đối mặt vá»›i chừng Ä‘ó quân Ä‘á»™i Iraq chính quy, chuẩn bị cho cuá»™c ná»™i chiến ở má»™t đất nÆ°á»›c vốn Ä‘ã chịu Ä‘á»±ng quá sức. Ước tính có khoảng 66 tá»· thùng dầu bên dÆ°á»›i những vùng đất này, đủ để thay đổi thị trường dầu thô toàn cầu và biến đổi vận mệnh kinh tế của Iraq – miá»…n là nguồn tài nguyên này trÆ°á»›c hết không xẻ Ä‘ôi đất nÆ°á»›c.

Vấn đề ná»™i bá»™ 

Ngòi nổ chiến tranh Ä‘ã hình thành trong nhiều năm. Người Kurd – má»™t nhóm sắc tá»™c Ấn-Âu du mục trải dài khắp các vùng của Thổ NhÄ© Kỳ, Syria, Iran và Iraq – Ä‘ã mÆ°u cầu má»™t nhà nÆ°á»›c tá»± do từ năm 1920, vá»›i sá»± thành công hạn chế. NhÆ°ng người Kurd ở miền Bắc Iraq phần lá»›n có khả năng tá»± trị từ năm 1991 đến năm 2003 và hầu nhÆ° không hoặc không có liên lạc gì vá»›i Baghdad. Tuy nhiên, chỉ sau sá»± sụp đổ của Saddam Hussein, người Kurd ở Iraq bắt đầu tỏ rõ sức mạnh của mình đối vá»›i chính sách năng lượng, tuyên bố quyền được ký các giao dịch vá»›i những Cty dầu mỏ nÆ°á»›c ngoài và khoan dầu trên những mảnh đất họ tuyên bố chủ quyền về phÆ°Æ¡ng diện lịch sá»­. Khi chính quyền khu vá»±c Kurdistan bắt đầu khoan dầu vào năm 2004, họ Ä‘Æ°a ra lời mời chào hấp dẫn hÆ¡n bằng cách cho phép các Cty dầu mỏ nÆ°á»›c ngoài giữ lại lợi nhuận nhiều hÆ¡n so vá»›i lợi nhuận mà chính phủ hậu Saddam Ä‘Æ°a ra từ các mỏ dầu ở miền Nam Iraq. Năm 2011, Baghdad Ä‘e dọa hủy bỏ tất cả các hợp đồng của mình vá»›i những Cty khoan dầu ở nÆ¡i khác trong đất nÆ°á»›c nếu họ ký hợp đồng vá»›i người Kurd, nhÆ°ng Ä‘iều Ä‘ó Ä‘ã không ngăn cản được hÆ¡n 50 Cty Ä‘a quốc gia giao dịch vá»›i miền Bắc, bao gồm cả những Cty lá»›n nhÆ°: ExxonMobil, Chevron, Total và Gazprom. Hussain Qaragholi, Chủ tịch Há»™i đồng Kinh doanh Mỹ tại Iraq mà ban GĐ bao gồm cả ExxonMobil và Chevron, nói: “Các Cty Mỹ muốn được hoạt Ä‘á»™ng ở bất cứ Ä‘âu tại Iraq và Ä‘Æ°a ra các quyết định kinh doanh của họ vào các tỉnh hoặc khu vá»±c hấp dẫn nhất đối vá»›i các nhà đầu tÆ°”. 

Tất nhiên, dầu không được giá nhiều trừ phi người ta có thể chuyên chở nó bằng đường biển tá»›i chá»— những người muốn mua nó, và vùng Kurdistan của Iraq thì nằm sâu trong đất liền. Vì vậy vào tháng 1-2013, người Kurd Ä‘ã đạt được thỏa thuận tạm thời vá»›i nÆ°á»›c láng giềng Thổ NhÄ© Kỳ để xây dá»±ng má»™t đường ống dẫn bất kỳ loại dầu nào được khoan ở các vùng đất của người Kurd - hoặc thậm chí cả vùng lãnh thổ tranh chấp – ra khỏi Iraq. Chỉ có má»™t vấn đề: Theo hiến pháp má»›i của Iraq, Baghdad kiểm soát tất cả lượng xuất khẩu dầu mỏ. Và không có đường ống dẫn để chuyển dầu thô tá»›i thị trường thì việc khoan dầu ở Kurdistan chẳng mấy ý nghÄ©a. Kết quả là má»™t sá»± xa cách ngày càng nghiêm trọng dẫn đến sá»± chia rẽ sâu sắc bề ngoài giữa người Kurd và Baghdad. 

Chính phủ Iraq Ä‘ã Ä‘e dọa dùng vÅ© lá»±c bắt tạm dừng bất kỳ việc xuất khẩu dầu nào bằng xe tải của người Kurd – khoảng 70.000 thùng/ngày được vận chuyển ra ngoài bằng đường bá»™ tá»›i Thổ NhÄ© Kỳ - và dừng việc xây dá»±ng đường ống dẫn được dá»± kiến bắt đầu vào cuối năm nay. Tháng 5-2012, Thủ tÆ°á»›ng al-Maliki gá»­i cho Tổng thống Mỹ Barack Obama má»™t bức thÆ° yêu cầu ông thuyết phục ExxonMobil hoặc từ bỏ hoặc trì hoãn hoạt Ä‘á»™ng của mình vá»›i người Kurd. Lời kêu gọi này hầu nhÆ° không có tác dụng. Tổng thống Obama thông báo vá»›i al-Maliki rằng ông không có quyền kiểm soát các Cty tÆ° nhân, mặc dù Nhà Trắng Ä‘ã cảnh báo tất cả các Cty dầu mỏ của Mỹ hoạt Ä‘á»™ng tại Iraq rằng, việc ký kết các hợp đồng mà không có sá»± phê chuẩn của Baghdad sẽ khiến họ gặp phải những rủi ro pháp lý quốc tế. 

Cty Ä‘ang lâm nguy nhất là ExxonMobil, Cty dầu mỏ lá»›n đầu tiên ký kết hợp đồng vá»›i người Kurd vào năm 2011. Đây là Cty duy nhất sở hữu các hợp đồng – 3 trong số 6 giếng dầu của ExxonMobil vá»›i người Kurd – nằm trong vùng lãnh thổ tranh chấp. Cty này bắt đầu hoạt Ä‘á»™ng thăm dò ở má»™t trong số những vùng đất tranh chấp vào đầu năm nay, và những người đại diện của ExxonMobil Ä‘ã tá»›i Baghdad vào tháng 1-2013 để tìm cách Ä‘àm phán má»™t giải pháp hòa bình. Những cuá»™c thảo luận Ä‘ó Ä‘ang tiếp tục. Đối vá»›i ExxonMobil và các Cty dầu mỏ lá»›n khác, rủi ro chính trị của việc đứng về má»™t phe nào Ä‘ó trong tranh chấp ná»™i bá»™ sẽ được bù đắp bằng những phần thưởng lá»›n tiềm năng. Má»™t số những mỏ dầu tốt nhất ở Iraq tình cờ nằm trong vùng lãnh thổ Ä‘ang tranh chấp. Bản báo cáo của CÆ¡ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) năm 2012 dá»± báo rằng vá»›i sá»± đầu tÆ° Ä‘úng đắn, toàn bá»™ Iraq có thể nhân Ä‘ôi sản lượng dầu mỏ tá»›i 6,1 triệu thùng/ngày vào năm 2020 và tăng lên mức 8,3 triệu thùng vào năm 2030, trở thành nÆ°á»›c Ä‘óng góp lá»›n nhất, duy nhất cho tăng trưởng cung cấp dầu toàn cầu. 

NhÆ°ng Ä‘iều Ä‘ó chỉ có thể xảy ra khi Baghdad và người Kurd có thể hòa giải những bất đồng của họ, và vào cuối tháng 11-2012, cuá»™c tranh chấp khốc liệt nhÆ° thế nào Ä‘ã trở nên rõ ràng. 

Chiến tuyến 

Cả hai quân Ä‘á»™i đều đến Kirkud vào cuối tháng 11/2012 sau má»™t cuá»™c đấu súng ở trạm xăng gần Ä‘ó giữa cảnh sát Iraq và binh lính người Kurd làm 1 người thiệt mạng và khiến cả hai phe giận dữ. Kể từ Ä‘ó các lá»±c lượng Ä‘ã đụng Ä‘á»™ nhau, trong các cuá»™c tuần tra qua TP Kirkuk bị chia cắt và khắp vùng lãnh thổ tranh chấp xung quanh. Tình hình Ä‘ã trở nên căng thẳng đối vá»›i cả hai phía. Thủ tÆ°á»›ng Iraq Nouri al-Maliki cảnh báo nhân viên và các nÆ°á»›c đồng minh của ông vào tháng 12: “Tôi sẽ chiến đấu chống lại họ. Tôi sẽ sá»­ dụng vÅ© lá»±c để ngăn không cho họ hoạt Ä‘á»™ng trên khu vá»±c tranh chấp”. Vá»›i việc hai quân Ä‘á»™i tập trung áp sát nhau đến nhÆ° vậy, chiến tranh có thể không phải chờ đợi lâu. Harry Schute, má»™t cá»±u đại tá quân Ä‘á»™i Mỹ từng Ä‘Æ°a các lá»±c lượng Mỹ vào Kurdistan năm 2003 và khi về hÆ°u Ä‘ã quay trở lại để cố vấn cho chính quyền người Kurd về các vấn đề an ninh, nói. “Rủi ro xảy ra. Điều này có thể thổi bùng lên thành má»™t cuá»™c chiến tranh không ai mong muốn”. 

Ước tính khoảng 60.000 binh lính người Kurd và Iraq Ä‘ã hành quân tá»›i Kirkuk, chiếm các vị trí khắp vùng lãnh thổ tranh chấp. Ngày 19-12-2012, binh lính người Kurd Ä‘ã bắn vào má»™t máy bay trá»±c thăng của Iraq. Vùng tranh chấp bị tác Ä‘á»™ng mạnh mẽ bởi má»™t làn sóng các vụ Ä‘ánh bom giáo phái trong tháng 1-2013 khiến hÆ¡n 90 người thiệt mạng và hÆ¡n 500 người bị thÆ°Æ¡ng – tình trạng bạo lá»±c gióng lên hồi chuông cảnh báo các quan chức Bá»™ Ngoại giao Mỹ. Các quan chức chính quyền, bao gồm Đại sứ Mỹ tại Iraq Robert Beecroft, Ä‘ã vào cuá»™c để cố gắng thÆ°Æ¡ng lượng má»™t sá»± dàn xếp, nhÆ°ng chÆ°a có lịch trình nào được đặt ra để các binh lính rút lui. Trên hết, Tổng thống Iraq Jalal Talabani, má»™t người Kurd và là má»™t sứ giả hòa bình giàu kinh nghiệm, Ä‘ã bất lá»±c kể từ khi trải qua cÆ¡n Ä‘á»™t quỵ vào ngày 17-12-2012. 

Bất chấp căng thẳng, người ta vẫn nên tránh chiến tranh, má»™t phần vì hòa bình sẽ có lợi hÆ¡n rất nhiều. Cho tá»›i khi họ có thể bắt đầu xuất khẩu dầu vá»›i số lượng lá»›n, người Kurd vẫn phải dá»±a vào Baghdad để có thu nhập. Khi chính phủ má»›i của Iraq được thành lập, hàng năm người Kurd được hưởng 17% tổng thu nhập dầu mỏ mà ngày nay chiếm gần nhÆ° toàn bá»™ ngân sách của chính quyền khu vá»±c Kurdistan. Thổ NhÄ© Kỳ, khát dầu và quan ngại về chính những người Kurk của nÆ°á»›c này, Æ°a thích duy trì hòa bình hÆ¡n. Về phần mình, Baghdad bận rá»™n vá»›i tình trạng bùng nổ bạo lá»±c của người Hồi giáo dòng Sunni trong thời gian gần Ä‘ây tràn từ nÆ°á»›c láng giềng Syria, trong Ä‘ó có cả những cuá»™c phản kháng quy mô lá»›n và má»™t vụ Ä‘ánh bom nhằm vào những người hành hÆ°Æ¡ng dòng Shiite sau khi al-Maliki có Ä‘á»™ng thái chống lại Rafi al-Issawi, Bá»™ trưởng Tài chính theo dòng Sunni của ông. 

Tuy nhiên, tình hình căng thẳng đến ná»—i thậm chí má»™t sai lầm nhỏ cÅ©ng có thể châm ngòi cho má»™t cuá»™c chiến tranh mà không bên nào thá»±c sá»± mong muốn. Quay trở lại Kirkuk, má»™t binh lính người Kurd tên là Weli Abdulla đứng trên đỉnh đồi bụi bặm Ä‘ó nhìn xuống qua hàng súng máy và những khẩu súng phóng rocket vác vai được nhắm vào những binh sÄ© Iraq ở phía dÆ°á»›i. Ôm ghì cây súng trường Ä‘eo chéo qua ngá»±c và nhìn đầy giận dữ xuống quả đồi, anh nói: “Chúng tôi không muốn Ä‘ánh nhau. NhÆ°ng nếu phải chiến đấu, chúng tôi sẽ Ä‘ánh bại quân Ä‘á»™i Iraq”. NhÆ° vậy, sẽ có dầu – hoặc sẽ có máu!  

Nguồn tin: (PL&XH)