Anatole Kaletsky – người Ä‘ã dá»± báo từ năm ngoái rằng giá dầu có thể rÆ¡i xuống mức 20 USD/thùng – giờ Ä‘ây lại gây sá»­ng sốt khi nói rằng Iran có thể sản xuất dầu mỏ ở mức chi phí chỉ 1 USD/thùng.

Cú sốc từ Iran

Trong má»™t bài bình luận trên tờ The Guardian, ông viết: "Iran Ä‘ã tuyên bố họ có thể sản xuất dầu chỉ vá»›i 1 USD/thùng. Ngay sau khi các lệnh cấm vận kinh tế quốc tế được dỡ bỏ, Iran sẽ có thể khai thác nguồn dá»± trữ vá»›i khối lượng chỉ đứng thứ hai ở Trung Đông, sau Saudi Arabia”.

Theo Kaletsky, trang web của tập Ä‘oàn dầu khí quốc gia Iran Ä‘ã dẫn lời Chủ tịch Salbali Karimi của tập Ä‘oàn ICOF cho biết sau khi triển khai những dá»± án Ä‘ang tồn tại, ông hi vọng Iran sẽ có thể giảm chi phí sản xuất dầu và khí xuống mức tối thiểu, tức 1 – 1,5 USD/thùng.

Điều duy nhất Ä‘ang ngăn cản Iran ồ ạt bÆ¡m dầu vào thị trường quốc tế vốn Ä‘ã bão hòa là các lệnh cấm vận hạn chế khả năng bán dầu ra nÆ°á»›c ngoài của nÆ°á»›c này. Theo má»™t báo cáo má»›i được công bố, lượng dầu xuất khẩu của Iran Ä‘ã bị cắt giảm má»™t ná»­a kể từ khi bị cấm vận. Iran chỉ có thể tiếp cận thị trường quốc tế sá»›m nhất là vào năm 2016.

Nhận định của Kaletsky – nhà kinh tế học đồng thời là nhà báo kỳ cá»±u từng cá»™ng tác vá»›i The Economist, Financial Times và Reuters – khiến người ta phải nhíu mày: nếu Iran có thể sản xuất dầu vá»›i chi phí thấp nhÆ° vậy, Ä‘ó sẽ là Ä‘iều bất lợi cho các nÆ°á»›c sản xuất dầu chủ chốt nhÆ° Saudi Arabia và Nga (vốn Ä‘ang bị ảnh hưởng nặng nề bởi giá dầu lao dốc). Saudi Arabia mất khoảng 10 – 20 USD để sản xuất 1 thùng dầu, do Ä‘ó nếu lời của Kaletsky là Ä‘úng thì Saudi Arabia có nguy cÆ¡ mất thị phần và tệ hÆ¡n vị thế của nÆ°á»›c này ở OPEC cÅ©ng sẽ bị lung lay.

Tuy nhiên, bên cạnh những kẻ thua cuá»™c mà chủ yếu là các nÆ°á»›c sản xuất dầu, Kaletsky đặc biệt lÆ°u ý đến các công ty dầu mỏ phÆ°Æ¡ng Tây – nhóm Ä‘ã công bố cắt giảm đầu tÆ° 200 tá»· USD trong năm ngoái. Các tập Ä‘oàn này Ä‘ang đối mặt vá»›i thời kỳ khó khăn hÆ¡n bao giờ hết.

Cải cách hay là "chết"

Dẫu vậy, theo Kaletsky, các cổ Ä‘ông của những công ty này vẫn có thể thoải mái tận hưởng ká»· nguyên dầu giá rẻ. NhÆ°ng có má»™t Ä‘iều kiện duy nhất cần đạt được: lãnh đạo của các công ty này phải học cách đối mặt vá»›i hiện thá»±c và từ bỏ những tham vọng lãng phí. Má»—i năm 75 tập Ä‘oàn dầu mỏ lá»›n nhất vẫn Ä‘ang đầu tÆ° hÆ¡n 650 tá»· USD để tìm kiếm và khai thác nhiên liệu hóa thạch trong Ä‘iều kiện ngày càng khó khăn hÆ¡n. Đây là sai lầm về phân bổ nguồn vốn lá»›n nhất trong lịch sá»­ mà nguyên nhân chủ yếu là do mức giá Ä‘á»™c quyền giả tạo mà ở Ä‘ó OPEC Ä‘óng vai trò chủ chốt.

CÆ¡ chế Ä‘á»™c quyền Ä‘ã “sụp đổ” vào thời khắc khó khăn. Giả định rằng sá»± kết hợp giữa các nhân tố gồm dầu Ä‘á phiến, áp lá»±c về môi trường và sá»± phát triển của năng lượng sạch khiến OPEC “tê liệt”, dầu mỏ sẽ được giao dịch giống nhÆ° các loại hàng hóa thông thường khác. Khi Ä‘ó nhà đầu tÆ° sẽ chỉ tập trung vào má»™t quy luật kinh tế cÆ¡ bản nhất: giá sẽ được quyết định bởi chi phí cận biên.

Trong má»™t thị trường cạnh tranh bình thường, chi phí sản xuất má»™t thùng dầu từ những mỏ rẻ nhất vá»›i trữ lượng dồi dào sẽ là yếu tố quyết định giá cả. Điều Ä‘ó có nghÄ©a là tất cả các mỏ ở Saudi Arabia, Iran, Iraq, Nga và Trung Á sẽ được khai thác tối Ä‘a và cạn kiệt trÆ°á»›c khi người ta bận tâm đến việc khám phá và lấy dầu lên từ sâu dÆ°á»›i những lá»›p băng dày ở Bắc Cá»±c hay vịnh Mexico.

Khi mà OPEC không còn Ä‘óng vai trò quyết định đối vá»›i thị trường, các tập Ä‘oàn nhÆ° ExxonMobil, Shell và BP không còn có thể hi vọng sẽ cạnh tranh được vá»›i Saudi, Iran và cả các công ty của Nga bởi họ có thể sản xuất dầu vá»›i những công nghệ giản Ä‘Æ¡n hệt nhÆ° thế ká»· 19 vá»›i chi phí cá»±c thấp .

Đối vá»›i các công ty dầu mỏ phÆ°Æ¡ng Tây, chiến lược hợp lý nhất sẽ là ngừng tìm kiếm dầu và tăng lợi nhuận bằng cách cung cấp thiết bị và công nghệ (đặc biệt là những công nghệ má»›i nhÆ° fracking) cho các nÆ°á»›c sản xuất dầu mỏ. Cách làm khôn ngoan nhất là bán các mỏ dầu có sẵn càng sá»›m càng tốt và phân phối dòng tiền mặt Ä‘ó cho các cổ Ä‘ông.

Đây cÅ©ng từng là chiến lược tá»± thanh lọc mà các công ty sản xuất thuốc lá Ä‘ã từng sá»­ dụng để phục vụ lợi ích của cổ Ä‘ông. Nếu lãnh đạo của các công ty dầu mỏ từ chối việc này, các cổ Ä‘ông chủ Ä‘á»™ng (activist shareholders) nên gánh lấy trách nhiệm. Nếu má»™t nhóm các nhà đầu tÆ° cần huy Ä‘á»™ng 118 tá»· USD để mua lại BP (theo giá của cổ phiếu BP ở thời Ä‘iểm hiện tại), họ có thể ngay lập tức thu được 360 tá»· USD từ 10,5 tá»· thùng dầu Ä‘ã được chứng minh là có thể khai thác.

Có hai lý do Ä‘iều này vẫn chÆ°a thể xảy ra. Lãnh đạo của các tập Ä‘oàn dầu mỏ vẫn tin rằng nhu cầu về dầu mỏ và giá dầu sẽ tăng lên trong tÆ°Æ¡ng lai. Bởi vậy họ lá»±a chọn lãng phí tiền của vào việc tìm kiếm những mỏ dầu má»›i. Họ cÅ©ng Ä‘ang bỏ qua má»™t chiến lược Ä‘áng hoan nghênh khác: thay vì đầu tÆ° vào hoạt Ä‘á»™ng tìm kiếm hãy đầu tÆ° vào những công nghệ má»›i phát triển các loại năng lượng cuối cùng sẽ thay thế năng lượng hóa thạch.

Tại há»™i nghị về biến đổi khí hậu tại Paris cuối năm ngoái, 20 nÆ°á»›c tham dá»± Ä‘ã đạt được thỏa thuận lịch sá»­ khi đồng thuận sẽ nâng gấp Ä‘ôi con số 10 tá»· USD đầu tÆ° cho công cuá»™c nghiên cứu năng lượng sạch. Tuy nhiên có thể dá»… dàng nhận thấy 10 tá»· USD là con số quá nhỏ bé so vá»›i chi phí mà các tập Ä‘oàn dầu mỏ bỏ ra để thăm dò các giếng dầu má»›i. Thậm chí về mặt tài chính những khoản đầu tÆ° vào công nghệ năng lượng sạch sẽ mang lại hiệu quả về mặt tài chính lá»›n hÆ¡n nhiều so vá»›i đầu tÆ° khai thác mỏ dầu má»›i.

Giờ Ä‘ây Saudi và các nÆ°á»›c OPEC khác Ä‘ã nhận ra rằng thị phần của họ Ä‘ang bị các công ty dầu Ä‘á phiến Mỹ và những nhà sản xuất có chi phí cao khác chiếm mất, trong khi áp lá»±c môi trường và những tiến bá»™ trong công nghệ năng lượng sạch có thể biến dầu của họ thành những tài sản vô giá trị không thể sá»­ dụng hoặc bán Ä‘i.

Mark Carney, Thống đốc NHTW Anh, má»›i Ä‘ây Ä‘ã cảnh báo rằng Ä‘ó sẽ là vấn đề Ä‘e dọa đến sá»± ổn định tài chính của toàn thế giá»›i nếu các thỏa thuận khí hậu khiến các nÆ°á»›c buá»™c phải cắt giảm mạnh lượng khí thải carbon. Khi Ä‘ó những mỏ năng lượng hóa thạch vốn được các tập Ä‘oàn dầu mỏ định giá hàng nghìn tá»· USD trên bảng cân đối kế toán sẽ thành vô giá trị. Áp lá»±c về môi trường Ä‘ang tạo nên những cải tiến công nghệ, khiến giá năng lượng mặt trời giảm xuống gần bằng giá năng lượng hóa thạch.

Giống nhÆ° than Ä‘á, những mỏ dầu dồi dào của thế giá»›i sẽ bị bỏ hoang. Bá»™ trưởng dầu mỏ Saudi Arabia Sheikh Zaki Yamani từng cảnh báo về Ä‘iều này từ những năm 1980 khi nói rằng “trong tÆ°Æ¡ng lai sẽ có rất nhiều dầu mà chẳng có người mua. Dầu sẽ vẫn nằm dÆ°á»›i lòng đất. Thời kỳ Đồ Đá kết thúc không phải vì con người thiếu Đá; và thời kỳ Dầu mỏ sẽ kết thúc không phải vì chúng ta thiếu dầu”.

Dường nhÆ° OPEC Ä‘ã học được Ä‘iều này nhÆ°ng các tập Ä‘oàn phÆ°Æ¡ng Tây thì chÆ°a.

Nguồn tin: cafef.vn