Những rối ren trên thị trường xăng dầu sẽ được tháo gỡ phần nào bằng việc khống chế mức “trần” phí hoa hồng xăng dầu. NhÆ°ng thế là chÆ°a đủ. Cây xăng Ä‘óng cá»­a, thị trường đứt nguồn, người dân chịu thiệt nếu Bá»™ Tài chính để “phí” này rÆ¡i tá»± do.

Sau nhiều lần chỉnh sá»­a, dá»± thảo má»›i nhất Thông tÆ° hÆ°á»›ng dẫn cÆ¡ chế hình thành, quản lý và sá»­ dụng Quỹ bình ổn xăng dầu của Bá»™ Tài chính thay thế Thông tÆ° 234/2009 vừa được Bá»™ Tài chính hoàn thiện.

Chưa bịt hết kẽ hở

Theo cÆ¡ chế hiện hành, chi phí kinh doanh định mức (chi phí lÆ°u thông xăng dầu) quy định “cứng” 600 đồng/lít đối vá»›i xăng, dầu diezen, dầu hỏa và 400 đồng/kg đối vá»›i dầu madut bán buôn.

Dá»± thảo má»›i Ä‘ã “mềm hóa” khoản chi phí này. Thay vì Ä‘Æ°a ra con số tuyệt đối, Bá»™ Tài chính sẽ ra thông báo Ä‘iều chỉnh khoản chi phí này linh hoạt theo từng thời Ä‘iểm.

Trong Ä‘ó, thù lao đại lý vẫn sẽ theo cÆ¡ chế tá»± thỏa thuận nhÆ° cÅ© nhÆ°ng Bá»™ Tài chính dá»± kiến khống chế mức “trần” thù lao này không được vượt quá 50% chi phí kinh doanh.

Theo nhiều chuyên gia kinh tế, việc khống chế mức trần phí hoa hồng này là khá hợp lý, nhất là trong bối cảnh vừa qua có hiện tượng “loạn phí hoa hồng”.

Khi giá thế giá»›i giảm mạnh, doanh nghiệp đầu mối thay vì giảm giá bán lẻ, Ä‘ã đẩy thù lao lên cao, nhằm tăng lượng hàng bán ra, chiếm thị phần. Đáng chú ý, những doanh nghiệp nhỏ, nhập hàng ít, không tuân thủ quy định dá»± trữ lÆ°u thông 30 ngày, tồn kho ít hÆ¡n Ä‘ã lợi dụng thời Ä‘iểm này, tăng phí hoa hồng tá»›i 1.000 đồng/lít gây cạnh tranh không lành mạnh. 

NhÆ°ng khi giá thế giá»›i tăng cao, những doanh nghiệp đầu mối nhỏ này gần nhÆ° “biến mất” khỏi thị trường, nhập hàng cầm chừng hoặc không nhập.

Việc nhập xăng dầu được cấp hạn ngạch theo năm nên những doanh nghiệpcó thể tính toán trong 12 tháng, lúc thị trường thuân lợi thì nhập nhiều, lúc thị trường căng thẳng, dá»… lá»— thì không nhập, đẩy phần khó “càng bán càng lá»—” cho các Ä‘Æ¡n vị còn lại.

Đồng tình vá»›i cÆ¡ chế áp mức phí trần nhÆ°ng Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng cho rằng, giải pháp này là chÆ°a đủ. Bá»™ Tài chính cần quy định thêm mức thù lao tối thiểu, ví dụ nhÆ° có thể bằng 30% mức chi phí kinh doanh định mức.

Vì trái ngược vá»›i cảnh chạy Ä‘ua tăng phí hoa hồng, thị trường xăng dầu Việt Nam còn diá»…n ra hiện tượng phổ biến là “ép” phí hoa hồng quá thấp, có lúc chỉ 50-100 đồng/lít khi giá thế giá»›i căng thẳng.

Điều này khiến cho các đại lý bán lẻ không muốn bán hàng. Nhiều chiêu trò Ä‘ã được bày ra mà phổ biến nhất trong tháng 8 vừa qua là các cây xăng treo biển hết hàng, “đổ lá»—i” cho đầu mối không cấp hàng. Hệ lụy là thị trường bị xáo trá»™n, khan hiếm xăng dầu “giả tạo”, người tiêu dùng chịu thiệt thòi.

Đáng tiếc là, dá»± thảo má»›i của Bá»™ Tài chính vẫn chÆ°a nêu rõ mức các nguyên tắc tính toán, Ä‘iều chỉnh chi phí kinh doanh xăng dầu. Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng Ä‘ã kiến nghị cần minh bạch rõ vấn đề này. Kể cả thời Ä‘iểm công bố cÅ©ng cần cụ thể hÆ¡n, nhÆ° định kỳ vào tháng đầu tiên của năm, hoặc vào quý I hàng năm.

Má»™t vị chuyên gia lâu năm trong ngành này góp ý, cách tính minh bạch nhất là nên dá»±a theo tá»· lệ lạm phát hàng năm. Trên cÆ¡ sở mức phí kinh doanh xăng dầu hiện hành là 600 đồng/lít (riêng madut bán buôn là 400 đồng/kg), hoặc mức phí khoảng 860 đồng/lít nhÆ° Bá»™ Tài chính từng dá»± kiến, Bá»™ có thể áp dụng nguyên tắc cá»™ng trượt giá, nhÆ° năm 2011 tính thêm hÆ¡n 18% tá»· lệ lạm phát… để ra số phí áp dụng trong năm tiếp theo.

Minh bạch quỹ bình ổn

Liên quan tá»›i Quỹ bình ổn giá xăng dầu, Ä‘iểm tích cá»±c nhất trong dá»± thảo má»›i là Bá»™ Tài chính Ä‘ã Ä‘Æ°a ra má»™t kịch bản trích lập, sá»­ dụng Quỹ minh bạch hÆ¡n.

Chẳng hạn nhÆ°, nếu cÆ¡ chế hiện hành không quy định rõ việc trích Quỹ thì ở dá»± thảo má»›i, má»™t cÆ¡ chế trích lập theo thị trường Ä‘ã được bổ sung.

Theo Ä‘ó, nếu các yếu tố đầu vào biến Ä‘á»™ng làm giá cÆ¡ sở cao hÆ¡n giá bán lẻ hiện hành 12% hoặc việc tăng giá xăng dầu gây bất lợi cho tình hình kinh tế xã há»™i, Liên Bá»™ Tài chính- Công ThÆ°Æ¡ng sẽ giảm mức trích Quỹ dÆ°á»›i 300 đồng/lít hoặc ra yêu cầu ngừng trích Quỹ. Sau Ä‘ó, nếu giá cÆ¡ sở giảm, việc trích Quỹ sẽ được khôi phục.

Các kịch bản sá»­ dụng Quỹ bình ổn cÆ¡ bản vẫn được giữ nguyên. Nếu biến Ä‘á»™ng giá cÆ¡ sở tăng so vá»›i giá bán lẻ từ 7%- 12%, doanh nghiệp được tăng giá 7% tÆ°Æ¡ng ứng cá»™ng vá»›i 60% chênh lệch tăng giá trong khoảng còn lại từ 7-12%, phần 40% còn lại của khoảng chênh lệnh này sẽ được bù đắp từ Quỹ bình ổn. 

Nếu nhÆ° biến Ä‘á»™ng giá cÆ¡ sở tăng quá 12%, doanh nghiệp vẫn Ä‘iều chỉnh giá nhÆ° trên nhÆ°ng phần chênh lệch phát sinh còn lại sẽ không dá»±a vào má»™t mình Quỹ bình ổn. Khi Ä‘ó, Liên Bá»™ Tài chính- Công ThÆ°Æ¡ng sẽ áp dụng phối hợp các công cụ tài chính thích hợp nhÆ° thuế, Quỹ để bình ổn giá.

Đặc biệt, về số dÆ° Quỹ, Bá»™ Tài chính yêu cầu các doanh nghiệp đầu mối phải có trách nhiệm tính lãi suất Quỹ theo lãi suất ngân hàng thÆ°Æ¡ng mại, kỳ hạn 1 tháng kể từ ngày Thông tÆ° có hiệu lá»±c.

Trong trường hợp số dÆ° Quỹ không còn nhÆ°ng Liên Bá»™ yêu cầu phải “xả” Quỹ, tức vận hành “Quỹ âm”, các doanh nghiệp sẽ được bù đắp bằng mức lãi suất cho vay bằng mức lãi suất Ngân hàng áp dụng kỳ hạn 1 tháng. Phần chênh lệch Quỹ bị âm sẽ được bù đắp từ số tiền trích Quỹ trong thời gian sau.

NhÆ° vậy có thể hiểu, vấn đề “Quỹ âm” vẫn chÆ°a được giải quyết dứt Ä‘iểm. Năm 2011, Kiểm toán Nhà nÆ°á»›c Ä‘ã kết luận việc sá»­ dụng Quỹ âm là bất hợp lý, cần phải sá»­a đổi.

Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng cÅ©ng cho rằng, chỉ nên sá»­ dụng Quỹ bình ổn trong trường hợp Quỹ dÆ°Æ¡ng. Bởi lẽ, Ä‘ây là Quỹ cho người dân Ä‘óng góp để sá»­ dụng vào mục Ä‘ích bình ổn. Khi Quỹ bị âm, tức là Quỹ không còn mà vẫn tiếp tục yêu cầu doanh nghiệp sá»­ dụng Quỹ thì đồng nghÄ©a, doanh nghiệp phải bỏ vốn kinh doanh ra để bù đắp “xả Quỹ”. NhÆ° vậy, việc Ä‘iều hành này sẽ không Ä‘úng vá»›i bản chất Quỹ bình ổn giá do người dân Ä‘óng góp, lại làm gia tăng gánh nặng cho doanh nghiệp trong bối cảnh vốn lÆ°u Ä‘á»™ng phải vay từ ngân hàng.

Bá»™ này cÅ©ng cho rằng, quy mô Quỹ phải được khống chế. Khi Quỹ đạt quy mô cần thiết để bình ổn trong má»™t khoảng thời gian nhất định, việc trích Quỹ cần ngÆ°ng lại, tránh gánh nặng cho người tiêu dùng.

Nguồn tin: VEF.VN