(TBKTSG Online)- Kể từ khi Ä‘i vào váºn hành thÆ°Æ¡ng mại (2-2009) đến nay là tròn 7 năm, Nhà máy lá»c dầu Dung Quất - dá»± án lá»c hóa dầu đầu tiên của Việt Nam - luôn bị đặt câu há»i: hiệu quả kinh tế của dá»± án thế nào? Bởi trong suốt thá»i gian qua, việc giải quyết các Æ°u Ä‘ãi luôn mang tính sống còn cho dá»± án.
Äối vá»›i má»™t dá»± án lá»c dầu, thông thÆ°á»ng thì giá dầu thô (nguyên liệu) và giá xăng dầu (sản phẩm) là các yếu tố quyết định đến hiệu quả kinh tế. Do váºy ngÆ°á»i dân không hiểu được tại sao giá dầu thô trên thế giá»›i giảm mạnh, khiến giá xăng dầu thành phẩm cÅ©ng giảm theo thì tại dá»± án Dung Quất, sản phẩm được sản xuất ra từ nguồn dầu thô trong nÆ°á»›c (má» Bạch Hổ) lại không cạnh tranh được vá»›i giá xăng dầu nháºp khẩu.
Vấn Ä‘á» là ở chá»—, ngay từ khi được phê duyệt và Ä‘i vào váºn hành thÆ°Æ¡ng mại (từ tháng 2/2009), dá»± án lá»c dầu Dung Quất Ä‘ã không váºn hành theo cÆ¡ chế thị trÆ°á»ng.
Từ năm 2009 đến nay Nhà máy lá»c dầu Dung Quất nháºn được hàng loạt Æ°u Ä‘ãi rất lá»›n: thá»i gian khấu hao dá»± án là 20 năm (dài hÆ¡n thá»i gian 15 năm nêu trong Báo cáo nghiên cứu khả thi), được hưởng mức giá trị Æ°u Ä‘ãi tính trong giá bán đối vá»›i xăng, dầu là 7%, LPG là 5% và sản phẩm hóa dầu là 3%.
Ngoài ra, dá»± án còn được hưởng thuế thu nháºp doanh nghiệp là 10% trong thá»i gian 30 năm, thấp hÆ¡n nhiá»u so vá»›i mức thuế mà các doanh nghiệp trong khu kinh tế Dung Quất được hưởng, miá»…n thuế 4 năm và giảm 50% số thuế phải ná»™p cho 9 năm tiếp theo.
NhÆ° váºy có nghÄ©a là nếu thị trÆ°á»ng có lên, có xuống, doanh nghiệp dầu khí nào lá»— thì lá»— chứ vá»›i chừng ấy Æ°u Ä‘ãi, Dung Quất vẫn có khả năng cân đối tài chính.
Tuy nhiên, để cho Dung Quất có lãi tính đến hết năm 2015 (năm 2015 lãi gần 6.000 tỉ đồng) thì khoản lãi này phải xuất phát từ Æ°u Ä‘ãi, từ cÆ¡ chế cấp bù thuế, cá»™ng vào giá bán cho dá»± án mà từ trong các văn bản của Chính phủ là “cÆ¡ chế Ä‘iá»u tiết nguồn thu”. Kể cả trong trÆ°á»ng hợp thuế suất thuế nháºp khẩu xăng dầu xuống thấp dÆ°á»›i 7% thì Táºp Ä‘oàn Dầu khí Việt Nam (PVN) vẫn phải cấp bù số chênh lệch này.
Tính từ năm 2010 đến nay, Dung Quất có năm lá»—, năm lãi (đỉnh cao là năm 2013 lãi 3.000 tỉ đồng), theo Báo cáo của PVN năm 2015. NhÆ°ng nếu tính chung từ năm 2010-2014, nhà máy vẫn lá»— trên 1.000 tỉ đồng. Còn nếu tính sòng phẳng, loại trừ trợ giá bằng thuế ra khá»i giá sản phẩm thì cÅ©ng từ năm 2010-2014, Dung Quất lá»— lên tá»›i 27.600 tỉ đồng. Äiá»u Ä‘ó có nghÄ©a là PVN cấp bù chừng Ä‘ó tiá»n cho Dung Quất. Và số tiá»n cấp bù cho Dung Quất được hạch toán vào lợi nhuáºn trÆ°á»›c thuế của PVN.
Vì thế, nhiá»u khi PVN công bố lợi nhuáºn trÆ°á»›c thuế hàng năm là váºy song thá»±c chất khoản lợi nhuáºn Ä‘ó không vá» ngân sách đầy đủ mà chỉ mang tính hạch toán sổ sách kế toán.
NhÆ° váºy, Nhà máy lá»c dầu Dung Quất Ä‘i vào váºn hành từ những năm giá dầu thế giá»›i cao, cá»™ng vá»›i hàng loạt Æ°u Ä‘ãi mà còn thua lá»— thì khi giá thế giá»›i giảm sâu, cÆ¡ chế Æ°u Ä‘ãi vẫn tồn tại nhÆ°ng bị thị trÆ°á»ng (ở Ä‘ây là lá»™ trình thá»±c hiện các FTA) “vô hiệu hóa”, việc thua lá»— thá»±c tế còn lá»™ ra rõ hÆ¡n.
Ngay cả trong thá»i Ä‘iểm giá bán tốt, Dung Quất là má»™t dá»± án không được Ä‘ánh giá cao vá» hiệu quả kinh tế. Vá»›i 13 năm đầu tÆ°, bị cháºm Ä‘Æ°a vào sá» dụng 9 năm so vá»›i tính toán ban đầu, Báo cáo nghiên cứu khả thi của dá»± án Ä‘ã không còn chính xác và các biến Ä‘á»™ng thị trÆ°á»ng khiến nó càng xa những tính toán ban đầu hÆ¡n.
Trong bài viết “Phân tích các yếu tố tác Ä‘á»™ng đến hiệu quả dá»± án lá»c- hóa dầu của PetroVietnam” do nhóm tác giả Hoàng Thị Äào, Ngô Thị Mai Hạnh, Cù Thị Lan (Viện dầu khí Việt Nam công bố tháng 7-2014, có nêu nháºn định: “ Dá»± án có hiệu quả thấp chủ yếu do nhà máy cháºm Ä‘i vào váºn hành”. Việc cháºm váºn hành Ä‘ã Ä‘Æ°a tổng vốn đầu tÆ° dá»± án từ 2,5 tỉ Ä‘ô la (2005) lên 3,05 tỉ Ä‘ô la (2009).
Ngay tại thá»i Ä‘iểm láºp Báo cáo kết thúc dá»± án (10-2010) mà Chính phủ trình ra Quốc há»™i, các thông số tài chính liên quan đến dá»± án nhÆ° tỉ suất hoàn vốn ná»™i bá»™ (IRR) là 5,87% hay 7,66% nhÆ° báo cáo ban đầu của Chính phủ cÅ©ng có nhiá»u Ä‘iểm không chính xác và sau Ä‘ó phải báo cáo lại vá»›i Quốc há»™i con số thấp hÆ¡n (5,87%). Giá trị quyết toán vốn đầu tÆ° thá»±c tế là bao nhiêu, Ä‘ã được công bố chính thức sau 8 năm Ä‘i vào váºn hành hay chÆ°a và có thá»±c là giảm được 8.000 tỉ đồng so vá»›i tổng mức đầu tÆ° Ä‘iá»u chỉnh Ä‘ã được phê duyệt hay không, tổng thu ná»™p ngân sách không tính các khoản thu Ä‘iá»u tiết thế nào, chi phí dá»± án đến nay ra sao… là những câu há»i cần được làm rõ.
Tại thá»i Ä‘iểm cách Ä‘ây 6 năm (10-2010), khi quyết toán, Quốc há»™i và Chính phủ còn nợ lại ngÆ°á»i dân những câu há»i vá» hiệu quả dá»± án này do thá»i Ä‘iểm Ä‘ó thá»i gian Ä‘i vào váºn hành quá ngắn, má»›i chỉ vài tháng. Sau chừng ấy năm, vá»›i rất nhiá»u cÆ¡ chế Æ°u Ä‘ãi và bao tiêu sản phẩm cho nhà máy, nếu nguy cÆ¡ nhà máy tạm dừng hoạt Ä‘á»™ng vì lý do thua lá»— là sá»± tháºt thì câu há»i vá» hiệu quả kinh tế dá»± án có được trả lá»i má»™t cách đầy đủ?
Kinh Tế Sài Gòn Online
