Nghị định số 83/2014/NĐ-CP về kinh doanh xăng dầu vừa được ban hành được xem là bÆ°á»›c Ä‘á»™t phá mạnh mẽ vào thị trường xăng dầu. Nếu không có gì thay đổi, kể từ ngày 1-11, người dân sẽ được hưởng lợi từ chính sách má»›i của Nhà nÆ°á»›c về giá xăng dầu, hạn chế tình trạng “Ä‘á»™c quyền” trong kinh doanh.

Phá Ä‘á»™c quyền

Điểm tích cá»±c đầu tiên trong Nghị định là tăng thêm 2 thành phần tham gia kinh doanh xăng dầu. Nếu trÆ°á»›c Ä‘ây, thị trường chỉ có 3 thành phần tham gia là thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối, tổng đại lý và đại lý bán lẻ (hoặc cá»­a hàng bán lẻ) thì bây giờ có tá»›i 5 thành phần tham gia, trong Ä‘ó 2 thành phần má»›i là thÆ°Æ¡ng nhân phân phối và thÆ°Æ¡ng nhân nhận quyền.

Đáng chú ý, thÆ°Æ¡ng nhân phân phối có quyền và nghÄ©a vụ không kém gì so vá»›i thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối. Doanh nghiệp má»›i này chỉ bị hạn chế ở chá»— không được nhập khẩu, không được mua xăng dầu từ thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối. ThÆ°Æ¡ng nhân nhận quyền bán lẻ xăng dầu được bán lẻ xăng dầu tại cá»­a hàng của mình theo giá bán lẻ do thÆ°Æ¡ng nhân nhượng quyền (là thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối hoặc thÆ°Æ¡ng nhân phân phối xăng dầu) quy định.

Ngoài việc bổ sung thêm thành phần kinh doanh, Nghị định má»›i Ä‘ã bổ sung thẩm quyền, hồ sÆ¡, trình tá»± cấp Giấy xác nhận đủ Ä‘iều kiện làm tổng đại lý, đại lý kinh doanh xăng dầu để đảm bảo việc kiểm tra, giám sát của Nhà nÆ°á»›c, quản lý chặt chẽ những loại hình phân phối xăng dầu cÅ©ng nhÆ° đảm bảo số lượng, chất lượng xăng dầu từ đầu mối tá»›i tay người tiêu dùng, khắc phục tình trạng lá»™n xá»™n, tá»± phát, tình trạng găm hàng chờ tăng giá, làm ảnh hưởng đến nguồn cung xăng dầu phục vụ tiêu dùng, gây bức xúc trong dÆ° luận xã há»™i.

Sá»± tham gia của nhiều thành phần kinh doanh sẽ “phá vỡ” cách làm Ä‘á»™c quyền bấy lâu nay, tăng tính Ä‘a dạng, tạo hiệu ứng cạnh tranh lành mạnh trên thị trường xăng dầu. Việc bổ sung thêm hình thức phân phối và mở rá»™ng đối tượng phân phối cÅ©ng nhÆ° lá»™ trình đầu tÆ° cÆ¡ sở vật chất sẽ góp phần Ä‘a dạng hóa loại hình kinh doanh xăng dầu, tăng thêm khả năng cạnh tranh vốn Ä‘ã ít ỏi trong lÄ©nh vá»±c kinh doanh này ở Việt Nam.

Nghị định má»›i có nhiều nét má»›i trong việc kinh doanh xăng dầu.
Hạn chế “bắt tay nhau” tăng giá

TrÆ°á»›c Ä‘ây, việc Ä‘iều chỉnh giá do doanh nghiệp đầu mối quyết định và chi phối. Tuy nhiên sắp tá»›i, thÆ°Æ¡ng nhân phân phối cÅ©ng được quyền quyết định giá bán lẻ của mình. Do vậy, thị trường xăng dầu sẽ xuất hiện nhiều giá bán lẻ để người dân sẽ có quyền chọn giá để tiêu thụ.

Trong nguyên tắc quản lý giá bán xăng dầu, thời gian giữa 2 lần Ä‘iều chỉnh giá liên tiếp tối thiểu là 15 ngày đối vá»›i trường hợp tăng giá và tối Ä‘a là 15 ngày đối vá»›i trường hợp giảm giá (trÆ°á»›c Ä‘ây là 30 ngày). TrÆ°á»›c Ä‘ây, khi có sá»± biến Ä‘á»™ng giá trong khoảng 7%, doanh nghiệp má»›i được Ä‘iều chỉnh nên phát sinh chuyện các doanh nghiệp liên kết nhau để tăng giá Ä‘iều chỉnh giá thì nay, theo nghị định má»›i, mức biến Ä‘á»™ng giá Ä‘ã “rút” xuống còn 3% để tránh việc các doanh nghiệp “bắt tay” nhau tăng giá.

Nói má»™t cách khác, khi thị trường biến Ä‘á»™ng giá 1%, sẽ có doanh nghiệp tăng (hoặc giảm giá) nhÆ°ng có khi thị trường biến Ä‘á»™ng từ 2 đến 3% má»›i xuất hiện doanh nghiệp tăng (giảm giá). Điều này có nghÄ©a, mức Ä‘á»™ tăng (giảm) không lá»›n nên doanh nghiệp tá»± Ä‘iều chỉnh, không cần phải đợi chờ, liên kết vá»›i nhau để tăng giá nhÆ° trÆ°á»›c kia.

Cạnh tranh thật sự?

Theo má»™t số chuyên gia kinh tế, trong Nghị định má»›i, cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá xăng dầu cÆ¡ bản không khác nhiều so vá»›i trÆ°á»›c Ä‘ây. Việc Ä‘iều hành Ä‘iều chỉnh tăng giá bán lẻ xăng dầu trên thị trường vẫn còn 3 mức khác nhau: “Khi giá cÆ¡ sở tăng trong phạm vi 3%, doanh nghiệp đầu mối được tăng giá bán lẻ. Trường hợp giá cÆ¡ sở tăng vượt 3% đến 7%, doanh nghiệp đầu mối phải gá»­i đề xuất Ä‘iều chỉnh giá tá»›i liên Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng - Tài chính. Còn vượt trên 7%, Liên Bá»™ phải báo cáo Thủ tÆ°á»›ng Chính phủ xem xét, cho ý kiến về biện pháp Ä‘iều hành cụ thể”.

Đây là mô hình lần đầu tiên được thí Ä‘iểm tại Việt Nam nên chắc chắn sẽ khó tránh khỏi nhiều vấn đề nảy sinh trong quá trình thá»±c hiện. TS Ngô Trí Long (nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Khoa học thị trường giá cả - Bá»™ Tài chính) cho rằng, “mặc dù biên Ä‘á»™ tăng giá giảm xuống nhÆ°ng doanh nghiệp vẫn còn chiếm vị trí “thống lÄ©nh” thị trường. Quy định cho phép doanh nghiệp tăng giá xăng, dầu dÆ°á»›i 3% không cần đề xuất vá»›i cÆ¡ quan quản lý có dẫn đến hiện tượng các doanh nghiệp bắt tay nhau cùng tăng giá?

Má»™t vấn đề được đặt ra, trong 13 doanh nghiệp đầu mối hiện nay, liệu những “ông lá»›n” nhÆ° Petrolimex, Saigon Petro và PVOil có dẫn dắt thị trường khi giá cả biến Ä‘á»™ng tăng 3%? Và vá»›i thị phần rá»™ng lá»›n nhÆ° Petrolimex, các doanh nghiệp đầu mối khác có đủ “can đảm” bán xăng, dầu rẻ hÆ¡n? Để rồi tình trạng “nhìn nhau tăng giá” lại tiếp diá»…n? Và nhÆ° thế, sau khi thá»±c hiện quy định má»›i, người tiêu dùng chÆ°a thể mua xăng, dầu vá»›i giá cạnh tranh thá»±c sá»±”.

Cho dù thế nào Ä‘i nữa, những Ä‘iểm má»›i trong cÆ¡ chế Ä‘iều hành má»›i sắp tá»›i sẽ hạn chế dần tình trạng “Ä‘á»™c quyền” trên thị trường xăng dầu, khắc phục những bất cập trong hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu thời gian qua.

Nguồn tin: CAND