Giá dầu giảm tác Ä‘á»™ng tích cá»±c đến lạm phát và giảm chi tiêu của các há»™ gia Ä‘ình, tuy nhiên Ä‘ây lại là mối lo cho ngân sách cÅ©ng nhÆ° tăng trưởng năm tá»›i.

Diá»…n biến giá dầu từ năm 2005 đến nay. Nguồn: Nasdaq

Thị trường dầu thô trải qua hai đợt giảm giá mạnh tính từ khủng hoảng kinh tế 2008-2009 đến nay. Giá lập ká»· lục khoảng 140 USD má»™t thùng vào giữa năm 2008 rồi nhanh chóng rá»›t xuống sát 40 USD chỉ vài tháng sau Ä‘ó. Đà giảm hÆ¡n 40% từ mức trên 100 USD xuống dÆ°á»›i 60 USD má»™t thùng từ tháng 7 đến nay chÆ°a bằng diá»…n biến 2008, nhÆ°ng cÅ©ng thá»±c sá»± Ä‘áng chú ý sau thời gian dài giá dầu chỉ theo xu hÆ°á»›ng tăng vá»›i hy vọng mong manh kinh tế thế giá»›i Ä‘ang phục hồi.

Đồng Ä‘ôla Mỹ tăng giá, căng thẳng chính trị giữa Nga, Mỹ và châu Âu xung quanh vấn đề Ukraina, nguồn cung dồi dào hÆ¡n trong khi nhu cầu nhiên liệu chÆ°a phục hồi nhÆ° dá»± báo là những tác nhân khiến giá dầu giảm mạnh trong ná»­a cuối năm nay. Tại Singapore, thị trường nhập khẩu dầu thô chính của Việt Nam, giá má»™t thùng dầu ngày 15/12 Ä‘ã xuống tá»›i 73 Ä‘ôla Singapore, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng 55,7 Ä‘ôla Mỹ theo tá»· giá hiện tại, giảm 40% so vá»›i cuối năm ngoái - mức giảm mạnh nhất trong vòng 5 năm qua.

Giá dầu bắt đầu giảm từ đầu tháng 7, từ mức trên 100 USD má»™t thùng xuống dÆ°á»›i 60 USD má»™t thùng.

"Giá xăng dầu giảm sâu chắc chắn sẽ ảnh hưởng lá»›n đến lạm phát và tăng trưởng của nhiều quốc gia, trong Ä‘ó có Việt Nam", Tiến sÄ© Đỗ Thiên Anh Tuấn - Giảng viên ChÆ°Æ¡ng trình Giảng dạy kinh tế Fulbright chia sẻ vá»›i VnExpress.

Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tăng thấp từ đầu năm đến nay có má»™t phần lý do quan trọng là giá xăng dầu. Giá mặt hàng này còn tác Ä‘á»™ng đến nhiều kênh gián tiếp khác, bởi xăng dầu là yếu tố đầu vào của rất nhiều ngành sản xuất và dịch vụ.

Đại diện Vụ Thống kê Giá (Tổng cục Thống kê) cho biết, xăng dầu chiếm quyền số 40% trong nhóm hàng hóa giao thông thuá»™c rổ hàng hóa tính chỉ số giá tiêu dùng, vốn chiếm tá»· trọng 8,87% trong các nhóm hàng hóa tính CPI. Do Ä‘ó, nếu giá xăng dầu giảm 40% nhÆ° trên thị trường thế giá»›i, CPI sẽ bị tác Ä‘á»™ng trá»±c tiếp giảm khoảng 1,4%.

Từ giữa tháng 7 đến nay, vá»›i Ä‘à giảm của thị trường thế giá»›i, giá xăng dầu trong nÆ°á»›c Ä‘ã 13 lần giảm liên tiếp, tổng cá»™ng 5.710 đồng vá»›i má»™t lít xăng Ron 92, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng 22%. Cùng vá»›i Ä‘ó, chỉ số giá tiêu dùng so vá»›i cuối năm trÆ°á»›c cÅ©ng chỉ nhích từ 1,62% hồi tháng 7 lên 2,08% vào tháng 11, trong Ä‘ó nhóm hàng giao thông 4 tháng giảm liên tiếp.

Các chuyên gia nhìn nhận, tác Ä‘á»™ng tích cá»±c trÆ°á»›c mắt của giá xăng dầu giảm là giúp kiềm chế mạnh hÆ¡n nữa giá tiêu dùng. Đây cÅ©ng là cÆ¡ sở để Thủ tÆ°á»›ng khẳng định lạm phát năm nay của Việt Nam chỉ là 3% - mức thấp nhất trong nhiều năm qua và nhiều hãng vận tải, taxi đăng ký giảm giá cÆ°á»›c từ 4 đến 15%.

Giá dầu giảm ảnh hưởng đến nhiều nền kinh tế, trong Ä‘ó có Việt Nam.

Hành vi chi tiêu của há»™ gia Ä‘ình có thể thay đổi Ä‘áng kể theo sá»± biến Ä‘á»™ng của giá dầu. Tiến sÄ© Đỗ Thiên Anh Tuấn phân tích: "TrÆ°á»›c Ä‘ây giá má»™t lít xăng là 25.000 đồng. Má»—i ngày tôi phải đổ má»™t lít xăng để Ä‘i làm, tức là bỏ ra 25.000 đồng. Nay giá xăng chỉ còn 20.000 đồng má»™t lít nhÆ°ng tôi vẫn chỉ cần đổ má»™t lít xăng để Ä‘i làm thôi, vậy tính ra tôi nhÆ° có thêm 5.000 đồng nữa để chi tiêu. Đây chính là tác Ä‘á»™ng thu nhập. Tác Ä‘á»™ng thứ hai là tác Ä‘á»™ng thay thế, tức khi giá hàng hóa này thay đổi tÆ°Æ¡ng đối so vá»›i giá hàng hóa khác, người tiêu dùng sẽ chuyển sang hàng hóa có mức giá rẻ hÆ¡n tÆ°Æ¡ng đối. Tất cả các hành vi đều làm tăng chi tiêu của nền kinh tế".

Báo cáo Ä‘iều tra mức sống há»™ gia Ä‘ình năm 2012 cho thấy, chi phí cho Ä‘i lại và bÆ°u Ä‘iện chiếm khoảng 12% trong tổng chi tiêu của người dân Việt Nam. Giả định ngân sách cho việc Ä‘i lại chiếm má»™t ná»­a trong nhóm này, giá xăng dầu giảm từ 20 đến 40% có thể khiến người dân được lợi 1,2 - 2,3% so vá»›i trÆ°á»›c Ä‘ây. Con số này còn chÆ°a tính đến việc người tiêu dùng sẽ giàu thêm khi giá gas giảm (nhóm ngành chất đốt chiếm khoảng 3% trong tổng chi tiêu của há»™ gia Ä‘ình Việt Nam).

Tuy nhiên, chuyên gia kinh tế Trịnh Quang Anh nhận định chÆ°a chắc người dân Ä‘ã mạnh tay chi tiêu hÆ¡n khi giá cả giảm, mà còn phụ thuá»™c vào nhu cầu thá»±c tế. "Giả sá»­ giá má»™t bát phở giảm từ 50.000 đồng xuống 45.000 đồng, chắc gì mình sẽ ăn 2 bát. Và cÅ©ng không chắc khi giá xăng dầu giảm xuống, tài xế xe có thể tăng từ 4 lên 8 chuyến má»™t ngày", ông ví von.

Trong khi người dân hưởng lợi trá»±c tiếp từ diá»…n biến giá dầu giảm thì ngân sách quốc gia lại chịu nhiều áp lá»±c, khi mà nguồn thu từ xuất khẩu dầu thô trong hÆ¡n 10 năm qua chiếm 10 - 30% tổng thu ngân sách.

Theo thông tin từ Người phát ngôn của Chính phủ Nguyá»…n Văn Nên, cứ má»™t USD giá dầu giảm so vá»›i mốc 100 USD má»™t thùng, ngân sách Nhà nÆ°á»›c sẽ hụt thu khoảng 1.000 tá»· đồng. Giả sá»­ giá dầu giữ ở mức 60 USD trong năm sau, Æ°á»›c tính ngân sách có thể thất thu tá»›i 40.000 tá»· đồng. Trong Ä‘iều kiện các khoản thu và chi khác không thay đổi so vá»›i dá»± toán, con số hụt thu hàng chục nghìn tá»· đồng kia sẽ tác Ä‘á»™ng không nhỏ đến mục tiêu giảm bá»™i chi từ mức 5,3% GDP xuống 5% GDP vào năm 2015.

"Trong bối cảnh sá»± phục hồi của nền kinh tế vẫn còn dè dặt, nguồn thu ngân sách vẫn bấp bênh thì mục tiêu giảm bá»™i chi ngân sách sẽ rất khó đạt được, mặc dù Ä‘ó là má»™t mục tiêu cần thiết. Việc giá dầu giảm, thậm chí giảm thấp hÆ¡n mức giá lập dá»± toán chắc chắn Ä‘ã ảnh hưởng rất lá»›n đến nguồn thu và Ä‘áng lẽ thâm hụt ngân sách trong năm nay có khả năng sẽ nặng nền hÆ¡n. Tuy nhiên chúng ta lại chủ Ä‘á»™ng tăng sản lượng khai thác để bù vào mức sụt giảm của giá nhằm đảm bảo đủ nguồn thu", tiến sÄ© Đỗ Thiên Anh Tuấn chia sẻ.

Tiến sÄ© VÅ© Sỹ Cường - Học Viện Tài chính cÅ©ng từng chỉ ra rủi ro ngân sách còn đến từ cÆ¡ cấu nguồn thu không bền vững, phụ thuá»™c nhiều vào các nguồn tài nguyên không thể tái tạo, trong Ä‘ó có dầu thô. Giá dầu cao có thể giúp cho ngân sách Nhà nÆ°á»›c thu vượt dá»± toán nhÆ° năm 2012, song cÅ©ng gây hạn chế khi Việt Nam phải nhập khẩu gần 70% xăng dầu làm nhiên liệu và nhập khẩu hầu hết các nguyên liệu đầu vào được chế biến từ dầu thô. Ngược lại, khi giá dầu giảm, ngân sách đứng trÆ°á»›c nguy cÆ¡ hụt thu.

"Khi thu ngân sách vẫn còn trông chờ nhiều vào các nguồn tài nguyên không thể tái tạo thì nền kinh tế dá»… bị rÆ¡i vào má»™t tình trạng được gọi là 'Căn bệnh Hà Lan', má»™t thuật ngữ chỉ tình trạng nền kinh tế chỉ tập trung vào khai thác lợi thế tá»± nhiên sẵn có, nhất là phục vụ cho xuất khẩu mà bỏ qua việc phát triển các ngành nghề khác, dẫn đến nguy cÆ¡ bất ổn kinh tế trong dài hạn", vị này phân tích.

Việt Nam hàng năm cÅ©ng chi ra hàng tá»· Ä‘ôla nhập khẩu xăng dầu thành phẩm về tiêu thụ, do năng lá»±c chế biến trong nÆ°á»›c còn hạn chế. Giá giảm có thể giúp giảm kim ngạch nhập khẩu, bá»›t phần chi ngoại tệ cho nhu cầu xăng dầu, song bản thân doanh nghiệp đầu mối kinh doanh cho biết họ không được lợi. Trong bối cảnh giá liên tục giảm, Ä‘iều kiện dá»± trữ lÆ°u thông 15-20 ngày, doanh nghiệp chịu áp lá»±c nhập giá cao bán giá thấp và đứng trÆ°á»›c nguy cÆ¡ thua lá»—.

Giá dầu giảm, ngân sách hụt thu cÅ©ng không khỏi ảnh hưởng đến GDP của Việt Nam. Theo báo cáo của Công ty chứng khoán Phú HÆ°ng mang tiêu đề “Tác Ä‘á»™ng của giá dầu đến tăng trưởng kinh tế Việt Nam”, trong Ä‘iều kiện giá dầu giảm về 60 USD má»™t thùng, công ty này Æ°á»›c tính GDP năm tá»›i sẽ là 4,4 triệu tá»· đồng, thấp hÆ¡n mức dá»± toán là 4,5 triệu tá»· đồng và tăng trưởng kinh tế năm tá»›i khó đạt mục tiêu 6,2%.

Các kịch bản khi giá dầu giảm. Nguồn: Công ty chứng khoán Phú HÆ°ng

Để tài trợ cho khoản thâm hụt ngân sách, cÆ¡ quan này đề ra 3 kịch bản. Thứ nhất là tăng thuế để tăng nguồn thu, song việc này sẽ khiến gánh nặng chi phí trong xã há»™i tăng, dẫn đến tổng cầu giảm, GDP giảm. Thứ hai là phát hành trái phiếu trong nÆ°á»›c, nhÆ°ng việc này cÅ©ng không khả quan do tạo sức ép tăng lãi suất tiền đồng, trong khi doanh nghiệp trong nÆ°á»›c còn gặp nhiều khó khăn. Do Ä‘ó, cÆ¡ quan này nghiêng về phÆ°Æ¡ng án thứ ba, Ä‘ó là phát hành trái phiếu quốc tế để tài trợ cho khoản thâm hụt ngân sách, trong bối cảnh Việt Nam được nâng xếp hạng tín nhiệm sẽ khiến cho lãi suất Ä‘i vay giảm xuống.

Tuy nhiên, theo má»™t chuyên gia kinh tế, việc Chính phủ phát hành trái phiếu quốc tế sẽ làm tăng gánh nặng nợ nÆ°á»›c ngoài cÅ©ng nhÆ° gánh nặng nợ công. Trong buổi trả lời chất vấn đại biểu Quốc há»™i má»›i Ä‘ây, Bá»™ trưởng Tài chính Đinh Tiến DÅ©ng cÅ©ng thông tin nợ công Ä‘ã tăng cả về tá»· lệ lẫn con số tuyệt đối, từ mức 50% năm 2011 lên 64% GDP năm 2015 (tốc Ä‘á»™ tăng nợ khoảng 18-25% má»™t năm) và suýt soát mức trần 65% GDP.

Do Ä‘ó, để Ä‘Æ°a ra phÆ°Æ¡ng án ứng phó hợp lý vá»›i việc giá dầu giảm, vị này cho rằng cÆ¡ quan Ä‘iều hành cần có những cân nhắc kỹ lưỡng. Và tá»›i Ä‘ây, trong cuá»™c họp đầu tiên sau khi bốn Bá»™ gồm Kế hoạch & Đầu tÆ°, Tài chính, Công ThÆ°Æ¡ng và Ngân hàng Nhà nÆ°á»›c có quy chế phối hợp về tham mÆ°u Ä‘iều hành kinh tế vÄ© mô, rất có thể chủ đề giá dầu sẽ được Ä‘Æ°a ra họp bàn, để các cÆ¡ quan quản lý phân tích và Ä‘Æ°a ý kiến tham mÆ°u cho Chính phủ, đặc biệt khi lãnh đạo Tổ chức các nÆ°á»›c xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) má»›i Ä‘ây Ä‘ánh tiếng sẽ không có Ä‘á»™ng thái can thiệp dù giá dầu xuống 60 USD hay 40 USD.

Nguồn tin: Vnexpress