Cuá»™c tranh luận vá»›i nhiều lời lẽ hiếm khi thấy Ä‘ã hé lá»™ nhiều thông tin mà hàng triệu người dân chÆ°a được biết, nhÆ° lời má»™t chuyên gia: “Xăng dầu VN tù mù cả trong giải trình”.

Tuy nhiên, những người tham gia há»™i thảo “Điều hành giá xăng dầu theo cÆ¡ chế thị trường ở VN hiện nay” (tổ chức ngày 20-9 tại Hà Ná»™i) lại cho rằng Ä‘ang mở ra thời kỳ má»›i trong Ä‘iều hành giá xăng dầu.

Bá»™ trưởng Bá»™ Tài chính VÆ°Æ¡ng Đình Huệ (trái) và Thứ trưởng Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng Nguyá»…n Cẩm Tú tại há»™i thảo ngày 20-9 - Ảnh: T.H.

Sau sá»± kiện Bá»™ Tài chính bác yêu cầu tăng giá mấy ngày qua, lãnh đạo doanh nghiệp xăng dầu và lãnh đạo Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng liên tục chỉ trích cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá của Bá»™ Tài chính, trong khi Bá»™ trưởng Bá»™ Tài chính VÆ°Æ¡ng Đình Huệ liên tục Ä‘Æ°a ra câu hỏi khiến nhiều doanh nghiệp khó trả lời, từ Ä‘ó tá»± hé lá»™ những Ä‘iều người dân vẫn ít được biết đến.

Điều hành kiểu “bịt mắt bắt dê”

Mở đầu, Thứ trưởng Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng Nguyá»…n Cẩm Tú cho rằng cách Ä‘iều hành thời gian qua nặng về bao cấp cho dân và tổng kết: Ä‘iều hành thời gian qua nhÆ° kiểu “bịt mắt bắt dê”, tức cứ làm mà không biết mục tiêu là gì cả. PhÆ°Æ¡ng pháp là cứ giữ giá còn hệ thống phân phối thế nào, doanh nghiệp lá»— lãi ra sao mặc kệ. Lúc cần tăng thì không dám tăng, lúc giảm thì không dám giảm, rồi tá»± nhiên Ä‘iều chỉnh giảm mà không rõ lý do tại sao...

"HÆ¡n mười năm làm ở Kiểm toán Nhà nÆ°á»›c, tôi Ä‘ã biết rất rõ các doanh nghiệp xăng dầu. Vì vậy quan Ä‘iểm Ä‘iều hành của Bá»™ Tài chính sẽ không thể vì 11 doanh nghiệp xăng dầu đầu mối mà phải vì hÆ¡n 80 triệu dân" Bá»™ trưởng Bá»™ Tài chínhVÆ°Æ¡ng Đình Huệ

“Phải giải quyết cái gốc là doanh nghiệp Ä‘ang lá»— rất lá»›n. Nếu không giải quyết được vấn đề này thì đừng hòng giải quyết được các vấn đề khác. Tôi đề nghị phải dùng đầu nhiều hÆ¡n dùng tay chân, nghÄ©a là bá»›t Ä‘i biện pháp hành chính, từng bÆ°á»›c tăng giá, nhÆ° thế bá»›t phải há»™i thảo” - ông Tú nói.

Chỉ định chủ tịch HĐQT Petrolimex Bùi Ngọc Bảo phát biểu, ông VÆ°Æ¡ng Đình Huệ đề nghị lãnh đạo Petrolimex giải thích rõ tại sao kêu lá»—, nhÆ°ng khi IPO (phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng - PV) lại nói lãi.

Ông Bùi Ngọc Bảo cho biết Ä‘ây là cuá»™c há»™i thảo “thứ mấy chục” về xăng dầu và Ä‘ánh giá “ta chỉ không đủ dÅ©ng mãnh để Ä‘iều hành”. Ông Bảo cho rằng vá»›i chính sách tài chính hiện hành, các doanh nghiệp xăng dầu ná»™p ngân sách rất lá»›n. Năm 2008 lá»— đỉnh Ä‘iểm 10.000 tỉ đồng nhÆ°ng vẫn ná»™p ngân sách tá»›i 16.000 tỉ đồng. Năm 2009 vận hành theo cÆ¡ chế thị trường, doanh nghiệp có lợi nhuận. Năm 2010 kinh doanh xăng dầu lại lá»— 172 tỉ đồng...

Khi ông Bảo nhắc nhiều đến lá»—, ông Huệ ngắt lời, yêu cầu nêu rõ năm 2011 lá»— bao nhiêu, từng mặt hàng lá»— lãi thế nào, ông Bảo khẳng định riêng xăng dầu từ đầu năm đến nay Petrolimex lá»— 1.800 tỉ đồng, nếu cứ giữ giá nhÆ° hiện nay, riêng tháng 9 sẽ lá»— tiếp khoảng 200 tỉ đồng.

"Thời gian qua, có tình trạng lúc lãi các doanh nghiệp thi nhau nhập xăng dầu về bán, nhÆ°ng lúc lá»— nhiều doanh nghiệp hoàn toàn không nhập tí nào. Vi phạm quy định về dá»± trữ lÆ°u thông nhÆ° Xăng dầu quân Ä‘á»™i, Xăng dầu Mekong nhÆ°ng không thể xá»­ lý được vì chúng ta Ä‘iều hành nhÆ° thế làm sao dám trị người ta. Doanh nghiệp Ä‘ang gánh lá»— rất lá»›n, nếu không giải quyết được vấn đề này thì đừng hòng giải quyết được các biện pháp khác" Ông Nguyá»…n Cẩm Tú

Là người am hiểu ngành tài chính, ông VÆ°Æ¡ng Đình Huệ đặt câu hỏi trá»±c diện về lý do lá»—: Petrolimex Ä‘ã thá»±c hiện chiết khấu cho đại lý Ä‘úng quy định chÆ°a? Ông Bảo chÆ°a kịp trả lời, ông Nguyá»…n Cẩm Tú Ä‘ã chen ngang, cho rằng “các định mức cho chi phí kinh doanh xăng dầu Ä‘ã quá cÅ©”. Giữa tiếng ồn ào của những lời phát biểu chen ngang, ông Huệ truy vấn: “Thá»±c chất từng mặt hàng xăng dầu lãi lá»— thế nào?”. Ông Bảo khẳng định: “Chúng tôi không tách ra từng mặt hàng giá lá»— lãi bao nhiêu mà tính tổng thể”.

“Tại sao lại không thể hạch toán riêng? Vậy các anh tính toán thế nào để nói lá»—?” - ông Huệ phê phán việc Petrolimex không thể nói lời lá»— từng mặt hàng là không thể chấp nhận được. “Không thể hạch toán từng mặt hàng thì tôi không biết quản trị các anh thế nào...? - ông Huệ bức xúc và khẳng định - Chúng tôi sẽ yêu cầu báo cáo từng mặt hàng má»™t chứ không có chuyện không biết lời lá»— từng mặt hàng”.

Không nên để doanh nghiệp tá»± quyết giá

Khi được đề nghị phát biểu, ông VÆ°Æ¡ng Đình Dung - tổng giám đốc Tổng công ty Xăng dầu quân Ä‘á»™i - cho rằng Nhà nÆ°á»›c Ä‘ã xác định nhiều mục tiêu khi Ä‘iều hành xăng dầu “vừa muốn doanh nghiệp theo cÆ¡ chế thị trường vừa muốn bình ổn giá” nên Ä‘iều hành luẩn quẩn, không bao giờ thá»±c hiện được theo cÆ¡ chế thị trường. Ông Dung đề nghị Nhà nÆ°á»›c cần Ä‘Æ°a ra giá trần, nếu lên đến 25.000 đồng/lít xăng Nhà nÆ°á»›c má»›i Ä‘iều hành, còn dÆ°á»›i 25.000 đồng phải trao quyền cho doanh nghiệp tá»± Ä‘iều chỉnh.

Ông Lê Xuân Trình, phó tổng giám đốc PVOil, khẳng định cùng bức xúc vá»›i Petrolimex vì Ä‘ang bị “lá»— trường kỳ” và kiến nghị Bá»™ Tài chính cần xem xét xá»­ lý lá»— cho doanh nghiệp vì “nếu doanh nghiệp tạo nên lá»— thì Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên phải tá»± chịu, nhÆ°ng lá»— này là do Ä‘iều hành”.

PGS Ngô Trí Long, nguyên phó viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả, có quan Ä‘iểm ngược lại các doanh nghiệp khi khẳng định nếu má»™t lÄ©nh vá»±c nào còn Ä‘á»™c quyền thì các nÆ°á»›c nhÆ° Anh, Mỹ, Đức đều quản lý giá chứ không có chuyện cho doanh nghiệp tá»± định giá. Đặc biệt, ông Long cho rằng quản lý giá xăng dầu cần các chuyên gia giỏi. Ngoài ra, các nÆ°á»›c thường có chế tài rất mạnh ngăn cán bá»™ trong cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c thỏa hiệp vá»›i doanh nghiệp, vì chỉ thỏa hiệp tăng vài đồng lợi ích Ä‘ã rất lá»›n.

TS Nguyá»…n Minh Phong, Viện Nghiên cứu kinh tế - xã há»™i Hà Ná»™i, nhận định chÆ°a bao giờ quản lý giá xăng dầu gây nhiều bức xúc nhÆ° thời gian gần Ä‘ây: “Xăng dầu thế giá»›i minh bạch, nhÆ°ng đến VN là tù mù, tù mù cả trong giải trình”.

Há»™i thảo về Ä‘iều hành giá xăng dầu hứa hẹn sẽ Ä‘Æ°a thị trường xăng dần trở nên minh bạch hÆ¡n - Ảnh: T.H.

“Đừng dọa Nhà nÆ°á»›c”

Ngay trÆ°á»›c khi Bá»™ trưởng VÆ°Æ¡ng Đình Huệ kết luận há»™i thảo, ông Nguyá»…n Lá»™c An, vụ phó Vụ Thị trường trong nÆ°á»›c Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng, đứng dậy phê phán kịch liệt quyết định giảm giá xăng dầu của Bá»™ Tài chính gần Ä‘ây. “Ngày 26-8, tính giá cÆ¡ sở doanh nghiệp Ä‘ang lá»—. Thế mà tá»± nhiên Bá»™ Tài chính yêu cầu giảm giá. Tôi nghe tin cứ nghÄ© Bá»™ Tài chính bị làm sao”.

Quỹ bình ổn xăng dầu: Không nên để trong doanh nghiệp Theo ông Bùi Ngọc Bảo, quỹ bình ổn giá xăng dầu, theo quy định, là quỹ tá»± Ä‘á»™ng vận hành, không phải hoạt Ä‘á»™ng nhÆ° cách Ä‘iều hành hiện nay. Vì vậy phải có giá»›i hạn quy mô quỹ, nhÆ° Petrolimex Ä‘ã đề xuất chỉ trích quỹ tối Ä‘a 0,5% doanh thu của doanh nghiệp. Về vấn đề này, khi ông VÆ°Æ¡ng Đình Huệ đặt vấn đề vá»›i Petrolimex, Thứ trưởng Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng Nguyá»…n Cẩm Tú tiếp tục ngắt lời và cho rằng quỹ bình ổn Ä‘ang Ä‘i ngược chiều và Bá»™ trưởng VÆ°Æ¡ng Đình Huệ “Ä‘ã không hiểu”. Nhiều tiếng tranh cãi bật lên từ phía cán bá»™ Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng và doanh nghiệp khiến ông Huệ phải nhắc lại bá»™ trưởng Bá»™ Tài chính Ä‘ang chủ trì, yêu cầu các đại biểu trật tá»±. TrÆ°á»›c mắt, ông Nguyá»…n Minh Phong, Viện Nghiên cứu kinh tế - xã há»™i Hà Ná»™i, đề nghị không thể để lại tiền cho doanh nghiệp tá»± quản. “Việc Ä‘iều hành theo kiểu ra lệnh trích lập rất dá»… tham nhÅ©ng, ăn gian vì doanh nghiệp có thể khai thấp, bán không ghi sổ. Cần thu quỹ bình ổn thông qua thuế ngay từ khi nhập khẩu, chứ để nhÆ° hiện nay vừa nói dối vừa ăn gian được” - ông Phong nói.

Ông An cho biết Ä‘ã xem lại pháp lệnh giá và thấy không có căn cứ nào để giảm. Việc giảm giá này, ông An cho biết Ä‘ã xảy ra nhiều hiệu ứng. Xăng dầu hiện Ä‘ã khan hiếm, cứ Ä‘à này sẽ vỡ cả hệ thống phân phối. Ông An tiết lá»™ ngày 8-7, Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng Ä‘ã đề nghị giảm giá xăng dầu nhÆ°ng Bá»™ Tài chính cho rÆ¡i vào quên lãng. Bây giờ doanh nghiệp lá»— lại giảm, ông An mỉa mai: “Tôi không giỏi nhÆ°ng cÅ©ng Ä‘i thi toán quốc tế, tôi không hiểu Bá»™ Tài chính tính kiểu gì?”.

Kết luận há»™i thảo, ông VÆ°Æ¡ng Đình Huệ tiếp tục tinh thần Ä‘anh thép khi cho biết cầu thị lắng nghe nhÆ°ng yêu cầu ông Nguyá»…n Lá»™c An “dù học nhiều nhÆ°ng cÅ©ng cần có kiến thức thá»±c tế”. Ông Huệ khẳng định sẽ chịu trách nhiệm cá nhân về việc quyết định cho giảm giá xăng 500 đồng/lít ngày 26-8 và tiết lá»™ thông tin: tính đến ngày Ä‘ó, không nhÆ° thông tin doanh nghiệp khó khăn, Petrolimex ngoài khoản lãi định mức 300 đồng/lít, theo số liệu hải quan, còn dôi ra má»™t khoản 780 đồng/lít. “Tôi Ä‘ã gọi anh Bùi Ngọc Bảo lên, anh Bảo nói giảm được. Tôi bàn vá»›i lãnh đạo Bá»™ Tài chính và quyết định giảm” - ông Huệ nói và yêu cầu các cán bá»™ cần bá»›t quan liêu.

Đến phút chót, không khí vẫn căng thẳng khi ông Nguyá»…n Lá»™c An đứng dậy phủ nhận thông tin doanh nghiệp lãi nhÆ° ông Huệ nói. Ông Bùi Ngọc Bảo phát biểu lại: “Tôi thấy xu hÆ°á»›ng giá thế giá»›i giảm nên nói có thể giảm chứ không biết khoản lãi nào nhÆ° thế”. Ông Huệ Ä‘anh thép: “Nếu cần công bố gian lận tôi sẽ công bố các gian lận” và tiếp tục thông tin ông Nguyá»…n Cẩm Tú Ä‘ã đề nghị ông Huệ làm việc cả thứ bảy, chủ nhật vừa qua để quyết định tăng giá xăng dầu vì cho rằng nếu không tăng, hệ thống phân phối sẽ vỡ.

Ông Huệ yêu cầu doanh nghiệp nào không đảm bảo dá»± trữ lÆ°u thông, có ý định rút khỏi thị trường vì lá»— hãy lên tiếng để Bá»™ Tài chính biết. Ngay cả Petrolimex nếu không thể tham gia cÅ©ng có thể lập tổng công ty khác. “Việc giảm giá là hoàn toàn Ä‘úng quy định và là cÆ¡ sở giúp CPI thấp Ä‘i, giúp giảm lãi suất” - ông Huệ khẳng định.

Về hÆ°á»›ng Ä‘iều hành giá sắp tá»›i, ông Huệ cho rằng thị phần của Petrolimex, Saigon Petro và PVOil Ä‘ã đủ 90% nên không thể để doanh nghiệp tá»± định giá mà phải có kiểm soát. Ông Huệ yêu cầu các doanh nghiệp xăng dầu đầu mối phải nhanh chóng báo cáo về lãi lá»— từng mặt hàng cụ thể, từ Ä‘ó sẽ cho Ä‘i kiểm tra, phúc tra và công bố.

Má»™t chuyên gia tham gia há»™i thảo cho rằng có thể má»™t thời kỳ má»›i trong Ä‘iều hành giá xăng dầu Ä‘ang đến.